Tohi Tangi 'a e kakai fekau'aki mo e Lao Fakaangaanga Liliu Konisitūtone Featured
Tevita Tohifolau mo 'Eliesa Fifita 'i hono fakahoko 'a e Tohi Tangi 'a e kakai ki he Sea Fale Alea Lord Fakafanua.
4 Ma'asi, 2019. Na’e fakahū atu ‘i he pongipongi ‘o e ‘aho ni ha Tohi Tangi ‘a e kakai ‘o e fonua ki he ‘Eiki Sea ‘o e Fale Alea ‘o kole ke tukuange ‘a e ngaahi Lao Fakaangaanga fekau’aki mo e liliu ki he Konisitūtone ke fai ha vakai ki ai mo 'omai ha ngaahi fokotu'u 'a e kakai ‘o e fonua.
Na’e fakahū atu foki ‘a e Tohi Tangi ko’eni ki he Sea ‘o e Fale Alea Lord Fakafanua ‘o fakafou atu ‘i he Kalake Pule ‘a e Fale Alea Gloria Pole’o ‘e Tevita Tohifolau mo ‘Eliesa Fifita ‘a ia na’a na fakafofonga’i mai ‘a kinautolu na’a nau fakahoko ‘a e Tohi Tangi ko’eni.
Ko e ngaahi Lao Fakaangaanga 'eni na'e makatu'unga ai 'a e Tohi Tangi ko'eni:
1. Lao Fakaangaaanga Fika 1A/2019 Lao Fakaangaanga (Fakatonutonu) ki he Lao ‘o e Konisitutone ‘o Tonga 2019
2. Lao Fakaangaaanga Fika 2A/2019 Lao Fakaangaanga (Fakatonutonu) (Fika 2) ki he Lao ‘o e Konisitutone ‘o Tonga 2019
3. Lao Fakaangaaanga Fika 3/2019 Lao Fakaangaanga ki he Komisoni Ngaue Fakafakamaau mo Fakalao 2019
4. Lao Fakaangaaanga Fika 4A/2019 Lao Fakaangaanga (Fakatonutonu) ki he Palani mo hono Pule’i ‘a Hono Ngaue’aki ‘o e Ngaahi Feitu’u 2019
5. Lao Fakaangaaanga Fika 5A/2019 Lao Fakaangaanga (Fakatonutonu) ki he Polisi Tonga 2019
6. Lao Fakaangaaanga Fika 6A/2019 Lao Fakaangaanga (Fakatonutonu) ki he Fakamaau’anga Polisi 2019
Ko e ngaahi Lao Fakaangaanga foki ko'eni 'oku fekau'aki mo hono liliu 'o e Konisitūtone pea kau ai mo hono fetukutuku 'a e konga 'o e ngaahi mafai mei he Tu'i ki he Kapineti.
'Oku kei faka’ikai’i pe foki ‘e he Palēmia mo ‘ene Kapineti ‘o a’u mai ki he ‘aho ni ‘oku ‘ikai ke mo’oni ‘eni neongo ‘oku mahino pe mei he ngaahi Lao Fakaangaanga ko e taumu'a 'eni 'oku fai atu kiai 'a e fononga .
‘Oku kau heni a hono ‘ave ‘a e mafai ke fili ‘a e Komisiona Polisi ki he Kapineti pehe ki hono fili ‘o e kau Fakamaau ‘a ia ko kinauolu tenau Fakamaau Kelekele foki.
Ko e ngaahi makatu’unga ‘o e Tohi Tangi ‘i he fakamatala ‘a kinautolu na’a nau fakahoko ‘oku nau tui 'oku totonu ke ‘omi ki he kakai ha faingamalie he na’e tali ‘i he Liliu faka-politikale ‘o e ta’u 2010 ke ‘oua ‘e ue’i ‘a e mafai ‘o e Tu’i, Hou’eiki kae pehe ki he Lao ki he Kelekele.
‘Oku tu’u ‘i he Konisitūtone mo e Lao lolotonga ‘o e fonua pea na’e loto ki ai ‘a e laka hake he peseti ‘e 99% ‘o e kakai ‘o e fonua ke ‘oua ‘e ue’i ‘eni ka ‘oku feinga ‘a e Pule’anga ‘o e ‘aho ni ke veteki.
Na’e toe ha pe foki he taukave ‘a e kau tangi ‘oku ‘osi mahino ‘i he Kupu 131 ‘o e Ngaahi Tu’utu’uni ‘o e Ngaahi Fakataha ‘a e Fale Alea ‘o Tonga ke ‘oange ha faingamalie ‘o e kakai ke ‘omai ha’anau ngaahi fokotu’u kae tautautefito ki ha fa’ahinga Lao Fakaangaanga natula pehe ni ‘a ia ‘oku fekau’aki mo e liliu ki he Konisitūtone.
‘Oku hoha’a foki ‘a e Tohi Tangi ko’eni ki he fokotu’u mei he Palēmia ‘o tala koe lao fakavavevave ‘eni ‘o fakatatau mo e Kupu 131 (1) (b) ‘o e Ngaahi Tu’utu’uni ‘o e Ngaahi Fakataha ‘a e Fale Alea ‘o Tonga.
‘Oku fehu’ia ‘i he Tohi Tangi ko’eni pe ko e hā e ‘uhinga hono fakavavevave’i he ‘oku ‘ikai hoko ha me’a fakatu’upakē ‘i he fonua ‘o hange ko ha fakatamaki fakaenatula, tau pe ko ha mahaki faka’auha pea koha 'uhunga ke tanaki ai ha pa'anga a e fonua ka ‘oku tui ‘a e kakai ‘oku poupou ki he Tohi Tangi ni ‘oku kaungatonu ‘a e ngaahi Lao Fakaangaanga ko ‘eni ki he’enau totonu, kelekele, tau’atāina, tukufakaholo mo ‘enau mo’ui faka’aho.
‘Oku tui foki ‘a e kau tangi ko e ngaahi Lao Fakaangaanga ‘eni fekau’aki mo e Liliu Konisitūtone pea ‘oku mafatukituki he ‘oku ne uesia ‘a e ngaahi tukituki tupu’a ‘o e mo e fa’unga ‘o e fonua pea ‘oku fiema’u ke ‘oatu honau le’o he ko e Temokalati ia ‘oku taukave’i.
‘I he lau ‘a e Sea ‘o e KFFF na’a ne pehe ai ‘oku ongo’i ‘ehe kakai ‘oku fūfū’i ‘a e ngaahi Lao Fakaangaanga ko ‘eni meiate kinautolu hili ko ia na’e tefito hono fokotu’u ‘o e founga liliu lolotonga ‘i he me’a na’e loto kiai ‘a e kakai tokolahi taha ‘o e fonua pea na’e fakahoko mo e public consultations ‘i Tonga ni mo muli ka kuo fai ‘a e feinga ke liliu ‘a e Konisitūtone ‘i he ngaahi Lao Fakaangaanga ko’eni pea li’aki leva ‘a e kakai ia.
‘I"'Oku mau faka’amu ke ‘ata ki tu’a ‘a e ngāue ‘a e Fale Alea mo e Pule’anga pea ke kau atu ‘a e kakai he ‘i hono alea’i ‘a e fa’ahinga ‘isiū mahu’inga pehe ni ka ‘oku ‘ikai ko hono toki ‘ilo pe kimautolu ‘i he fili Fale Alea", koe fakamatala ia 'a e taha 'o e kau fakamo'oni 'i he Tohi Tangi ko'eni..
Ko e Tohi Tangi ko’eni na’e fakamo’oni kiai ‘a e toko 1345 pea ko e konga ‘o e ngaahi fakamo’oni ‘a ia na’e 440 na’e fakahoko online ia pea koe tokolahi ‘o kinautolu koe kakai Tonga 'oku nau fakapaea he ‘otu muli.
Ko e Tohi Tangi ko ‘eni na’e tanaki pe ‘a e fakamo’oni ‘i he ‘aho pe ‘e 2 ‘o makatu’unga ‘i he mahino ki he tokolahi ‘o e kakai ko e ngaahi Lao Fakaangaanga ko’eni ‘oku taumu’a ke to’o e mafai ‘o e Tu’i pea 'e uesia ai 'a e Kelekele pea 'oku mahino foki mie eh tokolahi nae fakamo'oni 'a e poupoua 'e he kakai 'o e fonua 'a e kaveinga ni.
