Tuku e Takihala'i e Kakai 'o e Fonua ^Featured

‘Óku fakatonutonu atu heni, ki he Komiti Fakakolo á Kolomotuá (á ia ne nau fai á e fanongonongo) mo e kau lotu kia Akilisi, ko e fuofua Palemia ne fili é he kakai ko Nopele Tu’ívakano, pea óku ‘ílo ia é he poto mo e vale ‘o e fonua ni.

Ï he konga kimui ó e 2010, ne fakahoko ai é Kingi Siaosi V mo e Pule’anga ó Feleti Sevele á e ngaahi liliu lahi ki he Konisitutone, ke lava ó fakahoko á e liliu fakapolitikale na’e kole ki ai á e fonua. Ne fai leva ‘í Novema 2010 á e fuofua fili Fale Alea hili á e liliu ‘a e Konisitutone mo e ngaahi lao ‘o e fonua, pea to e vahevahe foóu á e kau Fakafofonga ó e Kakai ‘i he Fale Alea, á ia ne hiki ho nau tokolahi mei he toko 9 ki he 17.

Ne tauhi pe á e tokolahi ó e kau Fakafofonga Nopele ‘í he 9, ó hange ko ia ne ‘í ai he ngaahi ta’u ki muá. Ko e tokolahi fakakatoa ó e kau Fakafofonga Kakai mo e kau Fakafofonga Nopele he Fale Alea ko e toko 26.      

‘O fakatatau ki he Konisitutone, ko e lao maólunga taha ia ‘o e fonua, ne fuofua fai ‘i he hisitolia ó e fonua á hono fili ‘o e Palemia ‘e he Fale Alea. Kimuá ai, ne fili pe á e Palemia mo e Kau Minisita é he Tu’í.

Ne kanititeiti ha toko ua ki he fili Palemia ‘í Tisema 2010 -  ko Ákilisi Pohiva mo Nopele Tuívakano. Ne fai á e fili pea malohi á Tuívakano ko e toko 14, pea toko 12 á Ákilisi Pohiva. Ó fakatatau mo e Konisitutone, ne hoko leva á Tuívakano ko e FUOFUA Palemia ne fili é he kau fakafofonga ó e kakai mo e kau fakafofonga ó e kau nopele í he 2010.

Ne toki fili leva é Tuívakano á e fuofua kau Minisita ki he úluaki Kapineti ne fili é he kakai. Ko e kau fuofua Minisita ko éni ne kau ki ai á Ákilisi Pohiva mo ‘Ísileli Pulu mei he Faáhi Temokalati á Ákilisi. Ka e hili pe ha uike é 2 ne toe fakafisi á Ákilisi ia. Ne fili leva á Úliti Uata ke fetongi á Ákilisi ‘í he Kapineti.

Ko e fili ó Tuívakano ke Palemia ne kau ki ai á e toko 14, kau fakafofonga nopele é 9 mo e kau fakafofonga kakai é 5. Ko e kau fakafofonga kakai ko éni ne kau ki ai á Samiu Vaipulu, Lisiate Á.Ákolo, Viliami Latu (mei Vavaú), Feáo Vakata (Niua) mo Sunia Fili (Éua).

Ne hili ha mahina ‘e 18, pea fai ‘e ‘Akilisi mo hono kau poupou he Fale Alea ha faka’ilo fakafale alea ‘a e Palemia (vote of no confidence) ‘i Siulai 2012 ‘o fakatatau ki he Kupu 50B ‘o e Konisitutone, ko e feinga ke liliu ‘a e Palemia. Ne iku ‘o fai ‘a e paloti ‘i Sepitema 2012 pea toe malohi pe ‘a Tu’ivakano ia. Ko e tu’o 2 ‘aki ia ‘a e kelekelea ‘a ‘Akilisi ‘ia Tu’ivakano he fili Faka-Fale Alea ki he Palemia.  

Ko e poini - ne fai á e fili Palemia ó fakatatau ki he Konisitutone mo e ngaahi Lao ó e fonua, pea ne malohi ‘a Tuívakano ‘ia ‘Akilisi. Ka ko e ha óku toutou tala ai é he kau poupou ó Ákilisi ko e fuofua Palemia ia ne fili é he kakai? Ko e founga tatau tofu pe ne faiáki á e fili Palemia í he 2010 mo e founga ne faiáki he taú ni he vahaá ó Akilisi mo Samiu Vaipulu, ó Palemia ai á Ákilisi. Ne fili ai pe é he kau fakafofonga Nopele é 9 mo e kau fakafofonga kakai é 17.

Ko e ha á e meá ne mei hoko kapau ne to e fo’i á Ákilisi ‘ía Samiu Vaipulu? Ne mei toe tala pe ia óku ‘íkai ko e fili ia á e kakai?.

Teu toko hoko atu