Tanaki pa’anga ta’efakalao ‘a e Pule’anga Featured
Tohi ki he 'Etita
Tanaki pa’anga ta’efakalao ‘a e Pule’anga
19 Mē, 2017.
'Etita.
Kataki mu'a kae faka'efi'efi atu 'a e ki'i fifili mo e hoha'a ko'eni 'i ho'o kolomu.
Kuo mahino mai ‘a hono ta’ofi ‘e he Pule’anga mo ‘etau holomui mei he ‘amanaki teu fakahoko mai ‘a e Sipoti ki Tonga ni ‘i he 2019.
Ko e me’a leva 'oku hoko ‘oku kei laumalie pe ‘a e ngaahi lao na’e fatu ‘o teuteu ki he sipoti pea ‘oku kei lele pe ‘a e tanaki pa’anga ‘i he fe’ave’aki pa’anga ki muli mo Tonga ni mo e hā fua ‘a e fanga ki’i tukuhau felāve’i kuo ‘osi ngāue mai ‘aki pea 'oku lolotonga tanaki.
'Oku mahino ‘oku lolotonga lele ta’e fakalao ‘a e tanaki pa’anga ko’eni pea ‘oku ‘i ai mo e totonu ‘a e kakai mo e ngaahi kautaha kuo to’o mei ai ‘a e tukuhau ko’eni ke faka’ilo ‘a e Pule’anga ki he kaiha’a pa’anga.
Neongo ‘oku kei laumalie ‘a e lao Sipoti 'oku ne 'omai 'a e fehu’i pe koe tanaki pa’anga ki he hā? 'Oku malava ke ui 'eni koe kākā moe kaiha'a fai'ilo he 'oku mahino 'e 'ikai fakahoko ha sipoti.
'I he taimi tatau 'oku 'ikai puli 'ene ta’efakalao kae ‘oua leva ke fakapekia ‘a e Lao Sipoti lolotonga. Kuo 'osi fai hano talaki ki he fonua 'a e 'uhinga 'o e hokohoko atu 'a e kaiha'a pa'anga ko'eni?
‘Oku toe muimui mai ai mo e fehu’i ‘e taha 'e lava fēfē ke fakafoki ‘a e pa’anga ‘a e kakai kuo kaiha’asi pe to’o ta’efakalao?
‘Oku ‘uhinga foki hono ‘ohake ‘a e ngaahi fehu’i ko’eni 'Etita he ‘oku mahino mai ko’ene toki hoko ‘eni ha me’a pehē 'i Tonga ni pea ‘oku ne fakamahino mai ki Tonga ni, Pasifiki mo Mamani ‘a e ‘ikai ke mā’opo’opo ‘a e fakakaukau hotau kau taki.
Kapau ‘oku ‘i ai ha toe lao ia ‘oku ikai ke fai ha ‘ilo ia kiai ‘oku makatu’unga ai e tanaki pa’anga ko’eni ‘o hangē koe ngaahi lao lele tu’a laini kuo tau ‘osi ‘ilo kuo hoko he lolotonga ni pea toe fakahā mai moia ke si’i ‘ilo kiai ‘a e kakai ‘o e fonua.
Na'e fai e 'amanaki ki he sipoti ni ke tau kau ai he lau ka kuo tuku ia ka tau tanaki pa'anga kaiha'a pe kitautolu pea kuo siva e 'amanaki.
Faka'ap'apa Atu,
Siva e 'Amanaki
Kolofo'ou
3 comments
-
Ka tanaki paanga ha taha fkfoituitui kiha kaveinga, pea ne kaniseli e ia e kaveinga koia hili e tanaki paanga, e mou'ua e taha ko ia ka ikai fkfoki e seniti ae kakai, he kuo ne loi mo kakaa'i e public. Ko eni kuo fai kakaa tatau pe PM mo ene kii kapineti taemahino, pea kuo nau lohiakii e public, aki hono tanaki e tax levy kihe sipoti, ta oku ikai fai ha sipoti ia. Aia, kuo lohiakii ehe PM moe kapineti e kakai oe fonua, pehe kihe ngaahi fonua donor foreign aide. Mou fk'ilo atu e PM moe pule'anga koe tanaki paanga kihe kaveinga kuo ikai fkhoko ihe founga kakaa (deception).
-
ta koaa ko e tanaki pe paanga ia ke ngaahi aki ene mala'etapulu o akilisi, ko e faka'asi mai pe e ai a teufaiva ke fiefia e fonua, pea hoko atu pe mo e langa o tonga high ke fiemalie a siaosi sovaleni, pea ko e fkmole lahi e ave kotoa ia ki he mala'etapulu
-
Fakamahino atu mu'a kihe pm 'oku 'ikai ko hano fonua 'a Tonga ni pea 'oku 'ikai ko hano kakai kitautolu. Ngata pe he ki'i pule'anga (kapineti) katuni tene ui ko hono pule'anga he na'a ne fili kiai e kau ta'emaa'usia, siokita, siome'a mo manumanu taha he fonua ni.
Kole atu ke fai mu'a ha fu'u 'aho lotu fakafonua ke tau lotua e fu'u mamahi ko eni kuo tofanga ai hotau kakai he faitu'utu'uni vale mo fakama ko eni 'ae palemia. He'ikai fai ha ofo kapau tene afe'i hake 'e ia e ngaahi pa'anga koeni kuo kaiha'asi mei he kakai ke fai 'aki 'ene langa fakatafe moe fale malolo'anga 'I Patangata.
Tau toe lotu mu'a ke tokaange ha taimi 'e toe fakangofua ai 'ehe Kosilio Sipoti 'ae Oceania ke fakahoko mai ai e sipoti Pasifiki ki Tonga ni. Kuo mole hotau faingamalie pea faka'ofa 'etau fanau moe hakotupu e fonua he 'ikai ke nau 'inasi he sipoti.
Mu'omu'a atu a moutolu Ha'amoa, Fisi, Solomone, Vanuatu, Kilipati, Tuvalu mo fe fua, ka mau tali ange pasi 'a 'Alu Holomui ke mau toki feinga atu ai. 'Asinga ai he ko 'Alu Holomui 'oku ki'i 'iai 'ene palopalema faka-palama pea 'oku ki'i faingata'a ai hono sitaata e pasi.