Ta'efiemalie hono hae 'e he Potungaue Leipa ngaahi milemila moli 'i Talamahu Featured
'Etoni Afu
14 Ma’asi, 2016. ‘Oku hoha’a lahi ‘a ‘Etoni Afu ‘o Fanga ‘o Pilolevu kae nofo Mangere ‘i Nu’usila ki he founga ngaue ‘a e Potungaue Leipa ‘oku fakahoko ki he’ene pisinisi ‘a ia ‘oku lele he Maketi Talamahu.
Ko ‘Etoni Afu foki ‘oku kau ia he tokotaha pisinisi ‘oku ne hū lahi taha mai ‘a e fua’i’akau hangē ko e ‘apele, moli, pea, kalepi, piisi mo e kalasi kehekehe ‘o e fua’i ‘akau mei Nu’usila ki Tonga ni.
‘Oku ‘ikai foki ke fo’ou ‘a e ta’efiemalie ‘a ‘Etoni ki he founga ‘oku fakahoko ange kiate kinautolu ‘oku nau fakahoko a e pisnisi ko’eni pea ‘oku fa’a ‘oatu pe foki ‘e he ongoongo ni ‘a e hoha’a ko’eni ‘a ‘Etoni ‘a ia ‘oku ne tui ko’ene fakaha hono loto ‘oku ne fakafofonga’i ai ‘a e tokolahi ‘o kinautolu ‘a e kau pisinisi ‘oku nau fakahoko ‘a e ngaahi pisinisi natula tatau mo’eni ka ‘oku ‘ikai kenau si’i lava ‘o lea.
Fakatatau ki he fakamatala ‘a ‘Etoni na’e a’u ange ‘a e kau ngaue ‘a e Potungaue Leipa ‘o hae ‘a ‘enau ngaahi milemila moli kuo ‘osi fa’o ‘o tu’uaki atu ‘i he Maketi Talamahu. pe na’e hoko ‘eni ‘aneafi Monite 13 ‘o Ma’asi pea koe ‘uhinga hono hae tokua ko ‘ene fa’o 4 ka ‘oku fiema’u ke lahi hake ai.
‘I he fakamatala ‘a ‘Etoni na’a ne pehe koe pepa ‘inivoisi na’e ngaue mai ‘aki ‘e he kau ngaue ‘a e Leipa koe pepa ia ‘o e koniteina ia na’a ne ‘omai ki mu’a pea kuo ‘osi ia hono fakatau atu. Ko e pepa ‘o e moli kuo fa’o ‘o fakatau atu lolotonga ‘a ia nae hae ‘e he kau ngaue 'a e Leipa ‘oku kehe hono ‘inivoisi ‘ona pea koe moli ia na’e ‘omai ai koe ‘omai ia mei ‘Amelika ‘o fakafou mai ‘i Nu’usila.
Na’e fakamamafa’i foki ‘e ‘Etoni ‘ene ta’efiemalie mo ‘ene tui fakapapau na’e totonu ke ‘uluaki fetu’utaki mai ‘a e Potungaue Leipa pea nau toki ‘alu ange ‘i he ‘uhinga na’e totonu kenau tomu’a sio ki he pepa he ‘oku kehekehe ‘a e pepa ‘o e koniteina kuo ‘osi hono fakatau atu mo e koniteina fo’ou ‘oku kamata fakatau atu.
‘Oku toe fiemau foki ‘e ‘Etonin kapau ‘e malava ke ‘oange ‘a e lisi ‘o e totongi ‘o e fua’i’akau (price list) mo e kakai ‘oku nau hu mai ki Tonga kae malava ke ma’a ‘a ‘enau ngaue he ‘oku ne tui ‘oku ‘ikai ke tatau hono fakahoko ‘a e lao mo e ngaahi tu’utu’uni kiate kinautolu ‘oku nau fakahoko ‘a e fa’ahinga pisinisi ko’eni.
‘I he fakamatala ‘a ‘Etoni ‘oku ne fakamole ‘a e pa’anga Tonga ‘e $3000-$4000 ‘i he mahina ki hono totongi hono fakamokomoko ‘aisi ‘o e ngaahi koniteina ‘i hono ‘api nofo’anga ‘i Fanga pea koe ngaue faingta’a ‘eni he ka fehalaaki ‘a e fa’ahinga fakamokomoko ‘oku fakahoko ‘e ta’e’aonga katoa ‘a e fua’i’akau ‘i loto he koniteina.
‘Oku fakafuofua ‘a ‘Etoni ki he pa’anga ‘e $24,438.00 ‘a e mahu’inga ‘o e fua’i’akau ‘oku ne uta mai ‘i he’ene koniteina na’e tu’uta fakamuimui mai pea ‘oku ‘ikai lau kiai ‘a e feleti mo e tute. Ko e pa’anga lahi foki ‘eni ‘i he lau ‘a ‘Etoni pea koe ngaue lahi ‘oku fiema’u ke fakahoko ka e lava ke ma’u ‘a e fakamole.
I ha faka’eke’eke ki he Potugaue Leipa na’e fakaha mei ai koe founga anga maheni pe ‘eni ia ‘oku nau fakahoko pea ‘oku pau pe kenau fakahoko hono fua ke mahino ‘oku ma’u ‘a e mamafa totonu fakatatau ki he’enau tu’utu’uni ‘a ia koe kilo ‘e 1.
Na’e toe fakaha foki mei he Potungaue Leipa ‘oku fakahoko ‘eni ia ki ha fa’ahinga koloa pe fakatatau ki he tu’utu’uni ngaue mo e lao pea ‘oku nau ongo’i kapau ‘oku ‘ikai fiemalie ‘a ‘Etoni ki he me’a ni ka ‘oku nau tui pe ‘oku fo’ou kiate ia ‘a e founga ngaue ni.
‘Oku tui pe foki ‘i he taimi tatau ‘a e Potungaue Leipa ia ki he fengaue’aki vaofi mo e kau pisinisi ‘o kau ai ‘a ‘Etoni kae malava ke ma’u ha tupu ‘o e fakamole kuo nau fakahoko. ‘I he taimi tatau ‘oku pau ke mu’omu’a ma’u pe ‘a ‘enau tu’utu’uni ngaue mo e lao. Na'e toe fakamahino mei he Potungaue Leipa 'oku fiema'u kenau fakataha mo 'Etoni ke solova 'ene ta'efiemalie pea 'oku nau tui 'oku 'i ai 'a e ta'efemahino'aki heni.
Kaikehe ‘oku ta’efakafiemalie kia ‘Etoni 'i he'ene fakamatala ‘a ‘enau a’utonu ange ‘o hae ‘a e ngaahi milemila moli he ‘oku sio ‘a e kakai pea ‘oku nau ongo’i ‘oku hange na’a nau fakahoko ha hia.
“‘Oku mole ke mama’o ‘oku fakahoko ‘eni koha launga makatu’unga ‘i ha fa’ahinga loto ka ‘oku ou tui ‘oku totonu kemau fengaue’aki fakataha ke tonu hono fakahoa ‘a e ngaahi pepa pea nau tokoni mai ke lava ma’u ‘emau fakamole he koe feinga ‘oku mau fakahoko pea ‘oku mau fakahoko ia ma’a e kakai ‘o e fonua mo ‘enau fiema’u pea ke ma’u foki ai moha mo’ui homau ngaahi famili", koe aofangatuku mai ia 'a 'Etoni Afu
5 comments
-
malo ho'o mou lelei pea malo potungaue labour e fai 'etau ngaue, apart from the above discussions (fruit import) I would like to bring up "KAVA". 'Oku ou faka'apa'apa ki he ngaahi tafa'aki kotoa 'oku kaunga ki he me'a ni. Ko e kava ko e ma'u'anga mo'ui 'eni 'a e Tonga. 'Oku malavalava 'a e ngaahi langa fakalakalaka lahi 'i Tonga ni mo Muli ko e ngaue 'a e KAVA (fund raising/kalapu) kaekehe kuo hiki 'eni ia 'a e kava 'o $120/kg pea kuo holomui 'a e ngaahi feinga pa'anga na'e taumu'a 'e lava hoko. Ko e fkkaukau 'oku 'iai ha kaunga e LABOUR ki he hiki fkvalevale ko 'eni 'a e kava tonga???? pea ka 'ikai.... ke to e sio ange 'a e pule'anga ki he me'ani he ka 'ikai 'e to e lahi ange palopalema kehekehe 'e hoko eg. toe foki toutupu kona etc... he oku ma'ama'a ange kava palangi he kava tonga. 'Osi me'ai pe moutolu ngaahi palopalema kehekehe pe..........Toki hoko atu ha taha hono fkmatala'i 'a e me'a ni. ......MALO
-
Malo mu'a 'ae fkkukafi 'ae ngaue, pea koe ua 'aki 'eni 'etau feinasi'aki koe lotomamahi ai pe kihe Potungaue pe koe va'a 'oe Fkfuofua Koloa pe Pule Fe'unga ?
'Oku 'iai 'ae Ofa ina 'ae kau small business he ko kinautolu 'oku nau fkngaue'i 'ae tokolahi,pea pehee kihe'enau totongi Tax kihe Pule'anga.
Na'e fai 'ae fktaulama, ho'o ulu'aki fkha'ai mai ho'o loto mamahi,ke fkhoko 'ae me'a totonu 'oku tu'utu'uni 'ehe lao fekau'aki moe Pisinisi kae tautautefito kihe fefktau'aki moe kakai,
1. Koe fkfuofua atu ki ho'o fa'o milemila, pe 'oku ke fktau kilo pe numbers of fruit per bags ?
2. kapau koe kilo, mahalo pe 'oku underweight 'ikai ma'u 'ae kilo totonu, pea oku tapu ia he lao, pea teke mo'ua ai.
3.ko ho'o fetakai 'ena moe ma'u mafai Lahi, pea mahalo na'e launga'i koe 'eha taha koe underweight ho'o fruits 'oku tu'uaki fktau atu ?
4. Fkosi, oku fknatula pe 'ae mahahu'a 'ae fruits, pea mahalo 'oku laka hake he mahina 'e 4 hono toli 'ae moli n apele pea toki a'u mai ki Tonga ni ?
5. Manatu'i kuo 'osi ngaue'aki 'ae Lao me'akai 'I Tonga ni ! pea teke mo'ua kapau he'ikai teke muimui pau kiai, eg. packaging, expire date, weights etc.
6. Tuku 'ae pa pe me'a, pea ke 'iho mai, na'a faifai pea 'ita 'ae kau Ma'u mafia 'o fusia'u ae Lao, Manatu'i ko ho'o pisinisi koe Import mai 'ae Fruits mei Tu'apuleanga !!!! -
malo e faifatongia potungaue Leipa ke ki holoholo hifo aa e moli he koe aluatu eni kihe ngaahi katoanga pea a'u ia kihe paanga e 5 fo'i moli e 2..fakavalevale aupito pea ngali koe hangatonu pe ;ae kau fakatau moli ia ko ena ki heli...hhh
-
Malo kuo iai e faingamalie kenau talanoa fakalotofale, ka oku meimei tatau ena moe task force oku mai aau e koloa expir o laku koe a'u ee kihe kapapulu teeki expire kae kii makoko leka ku ai pe ia o laku, kau ngaue ai pe mo kii fakaatu'i
-
'Io koe kau ngaue fakapule'anga 'a Tonga' koe fatongia ia 'oe minista pea moe pule 'oe potungaue koia ke ako'i 'enau kaungaue kenau 'ilo honau fatongia' ,'ulungaanga faka'apa'apa kihe kakai 'oe fonua pea moe kakai muli 'oku nau 'ahia hotau fonua' .He'oku tanaki e 'ulungaanga fieha' moe fieme'a he fa'ahinga 'e ni'ihi 'ihe ngaahi potungaue 'ae pule'ang Tonga. He koe 'ulungaanga ma'ulalo 'oku fakahoko he'e kaungaue ni 'o hae pehe'i e milemila moli 'ae mamahi' , koe fehu'i koe ha kuo omai ai 'o hae 'ae milemila moli kae 'ikai kenau vakai e ngaahi konitena 'ae kakai Siaina moe kakai tu'umalie 'i Tonga 'oku 'ikai toe ha ngaahi me'a ta'efakalao hono 'oatu ai' , malo pe koe sai e lotu 'ae motu'a koee.