Polopalema Ngaahi Poate Pisinisi 'a e Pule'anga Featured
Kolomu: Tuai-kae-pau
POLOPALEMA E NGAAHI POATE PISINI ‘A E PULE’ANGA
‘Oku fakaloloma e faifolau ta’emahino ‘a e ngaahi pisinisi ‘a e pule’anga ‘o anga pehe ni:
Poate kau Talekita:
(i) Ko e me’a mahu’inga taha ko e kau mai ki he Poate ‘a e kakai ‘oku ‘iai ‘enau taukei, ka ‘oku ‘ikai ke nau ngāue kinautolu ‘i he pisinisi koia, ke nau kau ‘i hono fokotu’utu’u mo fakalele ‘a e pisinisi ke ma’u e kanolelei ‘o e fa’ahinga koloa pe fatongia ‘oku ‘uhinga ki ai e pisinisi koia. Ko e tupu ‘aha pisinisi ‘e muimui mai pe ia ‘i he kanolelei ‘o e koloa ‘oku ne ngaohi pe ko e fatongia ‘oku ne fakahoko. Koia ai ko e me’a mahu’inga taha ki he kau talekita ke ‘iai ha’a nau ‘ilo lelei ki he koloa ‘oku ngaohi pe fatongia ‘o e pisinisi koia. Na’e ‘i he ngaahi Poate Talekita ‘a e kakai na’a nau ma’u e fa’ahinga taukei kuou lave kiai fakataha mo e ni’ihi na’e ‘iai ‘enau ‘ilo moe taukei fakapisinisi pea fekau kenau fakafisi ‘i he ta’u kuo ‘osi kae fakatokosi’i e kau Talekita ‘aki hono fakataha’i (merge) ‘o e ngaahi Poate Talekita ‘e ni’ihi ‘o hange’ ko e vai, veve moe ‘uhila. Me’apango he na’e ‘osi e fo’i fakataha’i pea ‘ikai toe fakafoki mai e kau taukei kae fetongi ‘o kau mai ai e kau heka pasese, hala moha ‘ilo pe taukei ‘e taha. Na’e tokolahi e kau taukei na’a nau tohi ka na’e ‘ikai kenau paasi he ‘initaviu;
(ii) Koe kakai taukei ‘oku ‘iai ‘enau ngāue ‘anautolu pea ko honau taimi ma’ae Poate Talekita ‘oku fe’unga pe mo ‘enau kau ki he Poate ‘e taha. Hange’ koe vai, veve moe ‘uhila, ‘oku fu’u lahi vavale ia ke ma’u ha taimi fe’unga ‘oha taha taukei kene to’o fatongia he Poate Talekita ko eni. Koia ai koe fo’i fokotu’utu’u fo’ou ko eni na’e makatu’unga ‘i he ta’emahino’i ‘o e polopalema ko eni ‘o e fiema’u taimi lahi ke ngāue lelei ki ha pisinisi ‘e 3;
(iii) ‘E faingata’a ke ma’u ha taha ‘oku ne katoi kotoa e koloa pe fatongia ‘oha ngaahi pisinisi kuo fakatahataha’i. Ko hai taha ‘ihe Poate lolotonga ‘oku ne ma’u ha ‘ilo mo ha taukei ta’ehanotatau ki he ngaahi koloa (vai, ‘uhila) mo e fatongia (hiko mo faka’auha e veve). ‘Oku lahi ma’u pe ke tau ma’u e taukei fisifisimu’a ‘i ha koloa pe fatongia pe ‘e taha, koia ko e fo’i fokotu’utu’u eni na’e makatu’unga ‘i he ta’emahino’i ‘o e natula ‘o e tangata.
(iv) Na’e mo’ui lelei pe vai moe ‘uhila neongo na’e ‘iai e ta’efiemalie ‘a e kakai. ‘Oku toe fakatokolahi atu ‘ehe kakai ko eni na’a nau Talekita he ngaahi Poate kuo fakatokosi’i. Koe poini mahu’inga eni ‘oku ta’emahino ki he ngaahi pisinisi ‘oku nau feto’oaki e ngaahi me’a ‘oku tonu ke fakamu’omu’a ‘i he pule fakatemokalati. ‘Oku mahu’inga ‘aupito ke ‘oua na’a fai ha fakatokosi’i ngāue he ko e fatongia ia ‘o e pule’anga fakatemokalati ke kumi ha ngāue ma’a kinautolu ‘oku fakatokosi’i.
Hifo mei he Poate ki he Fakahokongāue:
(i) Na’e kamata e ‘ovaholo tokua ko e ngaahi Poate Talekita pea faka’ohovale pe kuo hifo e ‘ovaholo ia ki hono fakalele ‘o e ngāue ‘o nau toe alasi pe ‘a e polopalema ‘o e fakatokosi’i. Koe tau’olunga fakaava koe tohi mita, tokua ‘e fakataha’i e tohimo’ua ‘a e vai, veve moe ‘uhila pea koe tokotaha pe ‘e ‘alu ‘o fai e laumita moe tufa tohimo’ua pea fakahaofi ai e silini na’e mei fakamole ke totongi e toko 3. Taumaia ke ‘ilo ‘ehe kakai kotoa ‘o e fonua ne ‘osi lauta’u e tohi mita fakataha ‘a e veve moe vai pea na’e fakataumu’a ia ke ma’u e kakai totongi vai ‘i he ‘enau omi ke totongi ‘enau vai ke totongi ai pe mo ‘enau veve he ‘oku ‘ikai fa’a ‘alu ha taha ia ‘o totongi veve ki he ‘ofisi ‘o e veve. Ko eni ne toki fanongonongo mai kuo fa’ao ‘ehe ‘uhila ia e veve ‘ona tohimo’ua taha kae to’o e vai ia. Koe fo’i fokotu’utu’u ta’emahino mo eni. Lolotonga ne lava ‘ehe tohimo’ua fakataha ‘a e veve moe vai ‘o ‘omi e silini lelei ki he veve he koia ‘oku polopalema, kuo to’o e vai ia kae fetongi ‘ehe ‘uhila.
(ii) Kuo fai foki mo e ngāue ke fakataha’i e kau sekelitali ‘a e kau CEO ‘e 3 ke tokotaha pe ‘a ia kuo fai hono fokotu’utu’u ke ngāue’aki e sekelitali CEO ‘a e ‘uhila kae ‘alu ki ‘api e ongo sekelitali ‘a e vai moe veve. ‘Oku toe ‘ova atu eni ki he founga hono fili pe kohai ‘oku nofo pea kohai ‘oku si’i foki ki ‘api. ‘Oku ou faka’amu ‘e ma’u ‘ehe kau faitu’utu’uni ha maama kenau mahino’i koe fokotu’utu’u mo eni ‘oku fehalaaki koe’uhi pe koe to nounou ‘a e ‘ilo.
(iii) Koe tafa’aki IT ‘oku fai hono ‘ovaholo moia pea tau tali pe pe kohai ‘e nofo pea kohai ‘e ‘alu ki ‘api. ‘E toe fu’u fakalolomaange ‘o kapau ‘e hu mai ha kautaha muli ‘o to’o e fatongia ni kae ‘alu kotoa e kau IT ki ‘api. Koe folau ‘oku fu’u ta’emahino ‘aupito pe kohai ‘oku ‘eikivaka ka ‘oku ha mai koe matu’a ohu liu kotoa ‘oku nau tu’u he fohe.
(Teu toki hoko atu)
3 comments
-
Kuo taimi ke nga'unu 'a Tonga ni kihe founga 'oku toe lelei ange ko hono 'oange vaeua 'oe kau memipa poate kihe kau ngaue 'oe kautaha koia. Tenau 'ilo lahi ange 'ae ngaue 'ae kautaha 'oku fai moe me'a 'oku lelei kihe pisinisi pea 'ihe taimi tatau 'oku ne fakapapau'i he'ikai kau kovi ha tu'utu'uni kihe kau ngaue 'oe kautaha. Ko 'ene lelei ange ngaahi monu'ia 'ae kau ngaue 'oku 'ikai fepaki ia moe tupu 'ae pisinisi. Koe fiefia 'ae kau ngaue pea 'oku malavalava 'ae ngaue 'o kau lelei kihe kautaha koia. 'Oku ou tui koe founga ia ke nga'unu kiai 'a Tonga ni 'ihe ngaahi Poate 'ae Pule'anga.
-
Sai pe feinga reforms ia kae 'ai pe ke fakapotopoto mo tonu foki.
-
Kau Kapineti kuo feunga aa hoo mou fakamamahii e kakai. Koe tukuange tavale koena e kau ngaue oku nau mamahi pea e kau kovi pe kia kimoutolu. Mou langa hotau fonua aki a e ofa. Koeha oku mou taeofa pehee ai?Mou fai e mea kotoa i he ofa pea e fiefia e kakai. Fakauta ange kuo logoaa lahi e fonua homou taimi. Ko ha niihi tokosii pe oku nau kei poupou kia kimoutolu pea oku vave ni pe mo haanau sio kihe maama.