Fakamahino ‘e he movete ‘a e PTOA ‘oku te’eki ketau mateuteu ke faka-paati ^Featured

Ko e paati fakapolitikale koe me’a ia ‘oku pelepelengesi pea ‘oku fiema’u ha taukei, poto, faitotonu mo hono siofi mo vīsone’i ha halafononga ‘e lelei fakalukufua ki he kakai pea a’usia ai mo e taumu’a ‘a e paati pe kulupu koia.

‘Oku fiema’u ia ke tupu pea aka hake mei ha ngaahi makatu’unga ‘oku malohi pehe kiha fakava’e ‘e tu’uloa mo tolonga pea ‘uhinga lelei hono fokotu’u pea taumu’a ki ha lelei ‘e ma’u ‘ehe tokolahi taha ‘o e kau muimui ‘o e paati koia ‘o tatau pe he faka-sosiale mo faka-‘ikonomika pea ke lelei fakalukufua ki he fonua ka ‘oku ‘ikai koe paati pe koia.

Ko e fokotu’u paati ia kuo pau ke nofo he laumalie ‘o e melino pea taumu’a kiha langafonua ‘e ola mo hokohoko lelei ka ‘oku ‘ikai koe nofo he laumalie fakafepaki mo fakaliukava pea ‘oku ‘ikai ha me’a ia ai koe ‘asenita fakataautaha, siokita pe ‘uakai mafai ai he 'oku 'i ai 'a e me'afua ia (mechanism) 'i he tu'utu'uni ngauie 'a e paati (policy) ke tuku 'a kinautolu 'oku fakaukau pehe ki tu'a.

Ko e kau ki ha paati ‘oku tukulolo hoto kita mo’ete fiema’u fakafo’ituitui kae fai ‘a e ngaahi tu’utu’uni ngāue ‘a e paati ‘o fakatatau mo e lao mo e konisitūtone ‘oku ne pule’i ‘a e paati koia.

Ko e paati fakapolitikale ko e taha ‘enau tefito’i ngāue koe fokotu’utu’u ha kau kanititeiti ke fili ki he Fale Alea mei ha falukunga kakai ‘oku nau tui fakapolitikale tatau pea kenau fakafofonga’i ‘a e paati mo ‘enau ngaahi taumu’a (policies) ka ko hono aofangatuku koe kakai ‘oku nau fili kinautolu tenau taliui kiai.

Ko e ngaahi paati ‘oku ‘ikai ke muimui ki he ngaahi tefito’i makatu’unga ‘i ‘olunga ‘oku ‘ikai ke tolonga mo tu’uloa pea movete vave ‘i he ‘uhinga na’e fatu ‘aki ‘a e taumu’a fakaliukava pea ‘ikai fakatoka ‘i ha makatu’unga ‘oku mo’oni ka koe me’a tepū ko e taumu’a pe ki he fiema’u (interests) ‘a e tokosi’i kae tautautefito kiate kinautolu ‘oku takimu’a pe ‘i ai ‘a e mafai ‘i he paati koia.

Ko e fili ‘oha taki pe koha kakai ke takimu’a ‘i ha paati faka politikale ‘oku makatu’unga ia mei honau tu’unga falala’anga ‘i he sosaieti ‘a ia ‘oku nau lotu, ako lelei, taukei ngāue pea ‘oku taaimu’a ‘i he langa fakalakalaka mo e fakatupu melino ‘i he sosaieti ‘oku nau kau kiai pea koe taimi ‘oku nau lea ai ‘oku mahino mo kano lelei pea malava ke tali ‘ehe kakai.

‘Oku tu’u lavea ngofua pe foki ‘o e kakai ‘i ha sosaieti ki hono lohiaki’i mo takihala’i pea nau malele ngofua ke muimui ‘i hano malanga’i kiate kinatolu ha tokāteline pe fakakaukau pea ko kinautolu ‘oku malele ngofua koe si’i kakai ‘oku si’isi’i ange ‘enau mahino (fakamolemole pe ka tau ngāue ‘aki pe ha lea mahino) pea nau tu’u laveangofua faka-sosiale mo e faka-‘ikonomika pea faingofua ke si’i tataki holo kinautolu pea me'angāue 'aki.

‘I he natula ‘o ha paati fakapolitikale, ‘oku hanga pe ia ‘e he ‘ehe ‘atakai ‘o e paati mo ‘ene ngaahai taumu’a, tu’utu’uni ngāue mo ‘ene ngaahi vīsion ‘o fakafuo ‘a kinautolu ‘oku totonu kenau ma’u tu’unga taki pea ko ‘ete a’u ki he taki ‘oku makatu’unga ‘i he ngaahi ‘elemeniti na’e fai atu kiai ‘a e lave ‘i ‘olunga.

Ko e movetevete mo e mapakipaki ko’eni ‘a e PTOA ‘oku ‘uhinga ia koe ‘ikai ke fakava’e ‘i he ngaahi makatu’unga ‘oku ‘oatu ‘i ‘olunga pea ‘oku ‘ikai ngata ai ka ‘oku ‘ikai ke malava ia ke mali lelei mo e ‘atakai fakapolitikale, fakasosiale mo fakatukufakaholo ‘o e fonua ‘i he ‘aho ni.

Na’e ‘i ai ‘a e taumu’a ia na’e ‘ikai ke fakakau ai ‘a e paati fakapolitikale ‘i he’etau liliu fakapolitikale ‘i he ta’u 2010 pea ko hono fakatahataha’i ‘a e ngaahi ‘uhinga na’e ‘ikai ke fokotu’u ai ha liliu ki he Konisitūtone ke liliu ‘a e fa’unga ‘o e Fale Alea ki he fakapaati (party system) he na’e fu’u mahino ‘oku te’eki ke mateuteu kiai ‘a e fonua.

Ko e PTOA neongo ‘oku tala pe koe kulupu kuo lēsisita ‘i lao sosaieti ‘o ‘ikai koha paati fakapolitikale ka ‘oku nau fai ‘enautolu ‘a e ngāue ‘a e paati pea kuo toutou talaki ‘i he papulika koe paati fakapolitikale pea ‘e malava pe ia ke ui koe paati fakapolitikale ta’efaka’ofisiale.

Hangā pe koia ‘oku fai e lave ki ‘olunga ‘a e ngaahi naunau ke ma’u ‘e he kau ‘otumu’a ‘i he paati pea tukukehe ange ‘a e kau taki ‘oku nau tataki ‘a e PTOA, 'oku fime'au ke ho'ata mai 'a e pule lelei pea mo e faitotonu pea 'ikai ha 'asenita taautaha 'e 'ao'aofia ai 'a e ngāue 'a e paati.

‘Oku fu’u fihi pea ‘ikai fu’u mahino ‘a e kakai ‘oku nau hopo hake ke ‘omai e le’o ‘o e paati ‘a ia ‘oku ‘ikai ngata ‘i hono fehu’ia honau tu’unga falala’anga ka ‘oku ‘ikai fu’u mahino kiate kinautolu ‘a e ‘uhinga ‘o e paati fakapolitikale pea 'oku felekeu 'a e me'a kotoa pea 'ikai leva ke mahino 'a e fa'unga ia tukukehe ange 'a 'ikai ke mahino pe kohai  'a hai mo hai.

Ko ‘enau mama’o mei he kakai mo e fakamu’omu’a ‘a e ‘asenita ‘a kinautolu ‘oku nau tataki ‘oku fakanatula pe ia kene veteki ‘a e paati he ‘oku ‘ikai ngata he’enau mama’o mo e kakai ka koe halafononga ia ki he pule fakatikitato pea 'oku 'ikai ke natula pehe 'a e paati faka politikale ia 'i he malumalu 'o e temokalati.

Toki Hoko Atu