Mahu'inga mo e laumalie 'o e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) Featured
Lord Ma'afu 'Eiki Minisitā Fonua & Savea, 'Tiki Palēmia 'Akilisi Pohiva mo e 'Eiki Tokoni Palēmia Siaosi Sovaleni
Lau 'a e 'Etita
Mahu'inga mo e laumalie 'o e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence)
Ko e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) ko e me’angāue faka-Temokalati ia ‘oku ngāue’aki ‘e he fa’unga pule faka-Temokalati ke sivisivi’i ‘aki ‘a e fua fatongia ‘a e kau taki faka-Politikale.
‘Oku lahi ‘a e ngaahi me’afua faka-Temokalati ke tala ‘aki pe ‘oku lelei pe kovi ‘a e taki ‘oha fonua ka ko e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) ko e taha ia ‘o e ngaahi me’afua. ‘Oku taumu’a pe ia ke ma’u ‘a e laumālie ‘o e pule lelei pea kene fakapalanisi (check and balance) ‘a e founga ‘oku tataki’aki ‘a e fonua. ‘Oku lahi hono ngāue’aki ‘a e me’afua ko’eni ‘i he ngaahi fonua Temokalati 'o mamani kae tautautefito ki he ngaahi fonua ‘o e Pasifiki.
‘I he ngaahi fonua Temokalati ‘oku fakalele faka-paati (party system) ‘oku malava hono sivisivi’i ‘a e founga pule ‘a e Pule’anga pe koe fa’ahi ‘oku taki ‘i he ngaahi fakataha’anga faka-paati (party caucus) pea ‘oku malava ‘e he fa’ahi ‘oku taki ke tukuhifo ‘a e taki kapau ‘oku ‘ikai fakafiemalie ‘ene tataki ‘a e fonua. 'Oku natula tatau 'a e laumalie mo e Fili Fakahāloto ka kehekehe 'a e founga.
‘Oku toutou hoko hono ngaue’aki ‘i ‘Aositelēlia ‘a ia ‘oku malava ke tukuhifo ‘a e Palēmia ‘e he fa’ahi pe ‘oku taki pea koe tu’o ua ‘eni ‘ene hoko ‘i he fonua temokalati lahi taha 'i he Pasifiki ‘i loto he ta’u pe ‘e 5 kuo hili.
Ko e founga ‘e taha ‘oku anga maheni’aki ko e tali pe ki he fili hoko (General Election) ka ‘oku fa’a fuoloa ‘eni pea ‘oku fa’a a’u ki he fili hono hoko kuo ta’e’aonga ha fonua kapau ‘oku ‘ikai lelei hono tataki.‘Oku ‘ikai hano kovi ‘e taha hono ngāue’aki ‘o e me’angāue ko’eni ‘a e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) he ‘oku ‘ikai ngata ‘i he’ene fakalao ka kuo ‘osi fakatoka ki he Konisitūtone ‘o e fonua pehe ki he tu’utu’uni ngāue ‘a e Fale Alea ke ngaue’aki.
Ko e kupu 50 B 'o e Konisitutone 'o Tonga 'oku ne foaki 'a e tau'ataina ko'eni ki he Fale Alea 'o Tonga mo Hou'eiki Memipa ke fakahoko ha Fili Fakahāloto ke tukuhifo 'a e Palemia kapau 'oku 'ikai fakafiemalie 'ene tataki 'a e fonua. 'Oku fakahoko 'eni he founga faka-Konisitutone, fakalotu, maama mo fakaako, fakalao pea fakasivilaise foki.
‘Oku toutou he’aki foki he ngaahi ‘aho ni ‘i he nānāfaki ke fakahoko hono toe ngāue’aki ‘a e me’angāue faka-Temokalati ko’eni tokua ‘e ‘ikai ke ‘ata lelei ‘a e fonua pea ‘e ‘ikai ke lava ha ngāue ka fakahoko ‘eni. ‘Oku ‘ikai toe kehekehe ‘eni ia mo hano talamai ke ‘oua ‘e ngāue’aki ‘a e ngaahi me’angāue faka-Temokalati kuo fokotu’u ‘e he Konisitūtone mo e Lao kae tuku pe ke lele noa’ia pe ‘a e fonua ia.
'Oku toe muimui mai ai mo e ngaahi fakamanamana ki ha ola kovi 'e hoko ki he fonua mei he ni'ihi 'oku nau poupou ki he Palemia mo 'ikai kenau loto ki ha Fili Fakahāloto. 'Oku totonu ke talolo e Tonga kotoa 'o faka'apa'apa ki he Konisitutone mo e Lao he 'oku natula maumau lao, fakapo'uli, mo fakamoveuveu 'a e fakafepaki ki he lao ma'olunga taha 'i he fonua.
Ko e ola ‘oha Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) kapau ‘e fakahū ki he Fale Alea ‘o Tonga ‘oku ‘ikai ke fakapapau’i ia pe ‘e malava ke fetongi ‘a e Palēmia pe ‘ikai he ‘oku makatu’unga ia he ngaahi makatu’unga mo e ‘uhinga ‘e fakahū mai ‘aki ha fokotu’u mei he tafa’aki ‘oku nau fakahoko ‘a e fatongia fakaanga.
‘I he tafa’aki ‘e taha ko e fa’ahinga me’angaue ‘eni ia ‘oku makatu’unga 'i he fika (number game) he ko e fa’ahi pe ‘e tokolahi koia ‘e mālohi. ‘Oku 'i ai foki mo hono ngaahi ouau ‘a ia ‘oku ui ko e fakatau hoosi (horse trading) (hūfanga he fakatapu) ‘a ia ‘oku taumu’a ke tohoaki’i ‘a e fika ke tokolahi ange kae ikuna ha fa'ahi ‘i he pāloti.
Kaikehe ko e poini mahu’inga ia heni ke fakamahino ki he kakai ‘o e fonua ko e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) ‘oku faka-Temokalati pea ‘oku ‘ikai koha fa’ahinga me’angāue ia ke taki hala’i ‘aki e kakai ‘o e fonua ‘o pehe tokua kapau ‘e ngāue’aki pea ‘e kovi ki he fonua mo e langa fakalakalaka pea ‘ata kovi ai mo Tonga ki mamani.
‘Oku toe he’aki foki he taimi lahi ‘o pehe ko e fakalotokovi lolotonga ia ‘oku ‘omai ‘a e tau’atāina ‘i he laumalie ‘o e Temokalati ke ngāue’aki pea tukukehe ange 'a hono tohi 'uli'uli mo hinehina 'i he Konisitūtone 'o e fonua.
Ko e fo’i fakapūlou ia ‘oku fiema’u ke mahino ki he kakai ‘o e fonua ko e fa’ahinga sio ia ‘oku ‘ikai faka-Temokalati ‘a e feinga ke fa’o puha ‘a e ngaahi me’angāue ‘oku ne fakapapau’i ‘a e pule lelei mo e pule ‘a e lao. Ko e me'a kehe 'a e fa'ahi ia 'e ikuna mo e fiema'u fakafo'ituitui 'a e tokolahi 'i he'enau tui fakapolitikale fakafo'ituitui mei he hono ngaue'aki 'a e me'angaue 'oku fakalao.
‘Oku totonu ke toe fakakaukau lelei ‘a kinautolu ‘oku nau fakafepaki’i hono ngaue’aki ‘a e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) he ‘e malava ke ne ‘ave ‘a e ‘ata fakapopula ‘a e Temokalati ‘a e fonua.
Kuo 'osi ngāue'aki 'a e me'angāue ko'eni 'i Tonga ni 'i he 2012 pea na'e fakahū atu 'a e fokotu'u ko'eni ki he Fale Alea 'o Tonga 'e he fa'ahi na'a nau fakahoko 'a e fatongia fakaanga 'i he 'aho koia 'a ia na'e taki ai 'a e Palēmia 'o e 'aho ni Samuela 'Akilisi Pohiva.
 "Pin It")
12 comments
-
Koe uike mahu'inga 'eni kihe Mo"ui 'ae Tongaa ha feitu'u pe 'oku ke 'iai he Kolope ? Pea koe talanoa Fungani...Koe VONC mei he Falealea 'o Tonga, moe Hala 'oe Ta'ahine Kuini Fehuhu 'O Tonga, Ka Ko Kuini Haleavalu Mata'aho Tuku'aho.
Ka neongo 'ae Taufa Kafakafa, 'oku to he Otu motu 'o Tonga, Ka 'oku hook koe Fkkoloa moe Tapu'aki Lahi ki hotau ki'i Fonua.
Na'e hange ha lolo 'oku Lingi kihe Tahi Hou, 'ae Tali na'e fkongo mai he Falealea 'o Tonga he aho ni 24Fep.2017. 'ae Tali 'ae Palemia 'o Tonga kihe ng Tukuaki'i 'o pehee 'oku taefe'unga ke hook koe Palemia 'o Tonga.Hon PM Samuela Akilisi Pohiva. Pea neongo 'oku te'eki fkkakato 'ae ngaue 'ae Hou'eki Falealea 'o Tonga, ka 'oku matafi atu 'ae fu'u loa na'e tu'u laki mai he kamata 'oe Uike ni.
Asinga ai moe Kamata 'ae ng Failotu kihe Kuini Fehuhu 'o Tonga, pea 'oku 'omai ha ng himi, Folofola, moe Hiva pea pehee kihe ng lotu Hufia one tatala atu 'ae ng mafasia kehekehe he'etau mo'ui fkaho !!!!!
Koe Uike Kaha'u, koe uike 'oku fkna'una'u kiai 'ae Tonga Kotoa ? pea tau tali 'ihe loto 'oku hanga malie koe ha 'ae 'ola 'ae ngaue 'ae Falealea 'o Tonga ? ka tau fkhekaheka a 'ae Kuini Fehuhu 'o Tonga ko Kuini Haleavalu Mataaho Tuku'aho.
'Oku puli 'ae amui, koe 'Ofa mai 'ae 'Otua kiate koe moau.
Ma'u a ha wkend lelei moe 'ofa atu ki hoku kaunga usuusu he loki ni. -
faiteliha pe koe nepituno hoo faiongoongo he oku kei laka mamao ange pe ia he tukuhifo mo e ongoongo loi a e kelea ki ha taha pe oku nau taufehia kiai laka atu koe tiny ka oua e fiu ke mo pele talamu he tuafale oe palemia mo e fakapipiko
-
Omai ai pe e koe he taimi ni e tali hoomou Palemia oua e fiu mau osi fie fanongo kimautolu ki he potanga loi koia. Fakamalo atu ki he vouti maau mo faka'ofo'ofa hono fa'u, kuo mahino lahi ki mamani a e tonounou fakavesitapolo a e Palemia o Tonga. Peheange mai ne ma'u mai mo e ngaahi fo'i clip 'o 'ene lea ma'ulalo he ngaahi fakataha 'i muli ke slideshow moia ki he public kenau sio ki honau fo'i 'osi'ositahaaaa.
-
ko 'ene maau mai pe ki loto ee tefito'i 'uhinga 'oku fai ai 'ae VONC pea toki tuku mai ho'o opinion Nepituno! Tuku aa e fkmahamahalo he teke toe fkma'ala'ala 'a mui hange koe tohi tukuaki'i ki he faitohi 'ae Palemia. Hange pe koe lau 'i 'olunga na'e hinga e Palemia ha ki'i fefine pe na'e kaiha'a pa'anga mei he Pule'anga?
-
Neongo na'e fai pe 'ae fkhua he teu'aki 'oe VONC........Ka na'e to'oa 'ae Loto he tataki fklaumalie 'ae Tokoni Palemia he Potu Folofola Mo'ui na'e ne fkkoloa 'aki 'ae Hou'eiki memipa 'oe Falealea 'o Tonga.......kae'uma 'ae fu'u kakai tokolahi na'a nau fanongo atu mei he ngaluope pea fkfeta'i 'ae Lotu na'e Ui 'aki ke fkafea 'a Ivi 'oe Laumalie Ke Ne Nofo'ia 'ae Loto 'oe Falealea 'o Tonga kae pehe kihe Pulonga 'oe Hala 'ae Kuini Fehuhu 'o Tonga. 'oku lolotonga Tengehia ai 'ae 'Out Tonga ni.
Ka neongo 'ae ng me'a kotoa,.......Ko loto koaa ha utu 'e hakea?
Na'e fkongo mai 'ae Loto mamahi /Grievances 'ae kau Fokotu'u kihe VONC kihe Sea moe Hou'eiki Memipa 'oe Falealea 'o Tonga !!!
1. Koe Lahi taha 'oe loto mamahi kihe ng fokotu'u Lakanga pe Appointments
1.1 Political Adviser 'ae PM.
1.2 Personal Adviser ae Pm
1.3 Secretary to the Cabinet
1.4 CEO Bloomfield
1.5 A/S ..Eti Teumohenga
2.1 Kaunoa he Ateni Seniale
3.1 Centre Fkfonua....Lavulavu
4.1 Raw Marks/Ako
5.1 Faiongoongo Viola Ulakai
6.1 Lord Sevele/sipoti 2019
7.1 Forbes News/fkekeeke PM
8.1 CEWDAW
9.1 Lea he issues o West Papua
10.1 Park Popua n Landscaping
11.1 Lavulavu moe Heavy Machinery
12.1 PM .Leadership and Adminstration
13 1 Moe ha fua pea mou toi fkkakato mai ???
Ka 'oku malie'ange 'ae Teuteu ke Tali 'ae PM o Tonga kihe ng loto mamahi kuo 'o hake ke tuku hifo 'aki 'ae Palemia 'o Tonga.
Ka 'oku fkmanatu atu pe 'ae Folofola na'e tataki 'aki 'ae Aho.......ai ke hulu atu 'ae me'a kotoa.........he koe la'a moe uha 'oku huhulu mo to mai 'o Tatau pe kihe Angatonu moe Angahala ?? Tau fkongo kihe PM....... -
Tauange ko e vouti ko eni 'e nofo he ngaahi issue kuo maumau'i he fakahoko ngaue 'a e Palemia pea ke mahino ki he kau memipa e ngaahi 'uhinga 'oku fai ai e fokotu'u ni...kae 'oua te tau nofo he ongoongo, tauhi va mo e fakapaati fakapolitikale...ka tau nofo 'o sio tau'ataina mo sivi'i e founga fakangaue pe 'oku taau nai pe 'ikai...he 'oku 'ikai ko ha lakanga fakalangilangi mo pule fakatikitato pe kumi faingamalie fakafo'ituitui pe fakafamili e lakanga taki e fonua ka ko e lakanga fakasevaniti ke fakahoko ngaue ma'ae fonua 'o 'ikai filifili manako mo 'afungi pe loto fai tautea mo sauni.
-
Fai mo 'ai ia ke mahino katau hoko atu.
-
oua e fiu
kou fie tali moau hoo fehui.
kuo hinga e pm ha fefine? ikai he ko neo pe ku ne tali.
kuo ne ave e paanga ki haane mea fakafoituitui? io ave paanga a e puleanga ki he forbes ko hono paaki mo pulusi hono piokalafi ke tuu he hisitolia o tonga pea e ongoongoa ai hono famili. io ave paanga a e fonua o fakavahe'i 'aki hono foha ko po'oi pea totongi aki ene folau holo osi koia nae ikai kole ngaue i he founa, pea lohiakii e fale alea e vahe pe a pooi mei ai? teke fiemau keu oatu e lahi e paanga kuo mole heene ngaahi tuutuuni koeni? tuku aupito ena mo e fakalangalea fai mo voutii ki tua mo e kai e paanga a e fonua -
Kuo ou manatu ai kihe Taimi 'oku fkma'au'i ha faifekau pe tangata Malanga he ng Siasi fekau'aki mo hono tu'unga fklotu, pea koe taha 'oe ng me'a mamafa ka tukuaki'i ha Taha ?
1. Koe hinga ha kakai Fefine ( hufanga he ng fktapu)
2. Ko ene ngaue'aki pe ave 'ae Pa'anga 'ae Siasi ki ha'a ne me'a pe 'aana pe fkfo'i Tuitui ?
Pea oku fkhoko ai 'ae fai tu'ut'uni 'ae ng fktaha fklotu pe 'oku kei ta'au ke ma'u honau ng Lakanga.
Pea 'oku pehee 'ae ongo mai 'ae teuteu ke VONC 'ae Hou'eiki memipa 'ae Falealea 'o Tonga, pe 'oku ta'au 'ae PM Akilisi Pohiva moe Palemia 'o Tonga ?
Pea neongo 'oku te'eki ongona mai 'ae ng 'Uhinga 'oku fkhu atu ke tuku hifo 'aki 'ae Palemia?
Ka koe fifili ? Kuo hinga 'ae Palemia 'o Tonga ha Fefine (hufanga he fktapu) pe kuo ne transfered fkfufu ha pa'anga 'ae Pule'anga pe kaiha'asi kiha lelei tokotaha pe 'a'ana ? mole ke mama'o ha'a ne fai pehee !!
Koe tauataina ia 'oku foaki atu 'ehe Konisitutone ke mou fkhoko 'ae VONC kapau 'oku 'iai ha makatu'unga mo'oni ke fkhoko'aki.....na'a hook 'pe 'ae vilitaki ko'eni koha fkmole pa'anga mo fkmolenga Ivi kihe hou'eiki meipa 'oe Fale. ?
Koe ta'u ua 'eni 'ae Tataki mo hono Tauhi ehe Palemia 'o Tonga Akilisi Pohiva 'ae Pule'anga 'o Tonga. Na'e 'iai 'ae Visone 'ae Tama Tu'i Tupou VI he ta'u 'e ua kuo hili :-
1. Ke tupu fkekonomika 'ae Fonua
2. Ke Mo'ui lelei 'a hono Kakai moe kaha'u 'o Tonga
3. Ke hiki 'ae tu'unga fkako 'I Tonga ke tuha mo ta'au moe ng level I Muli.
Pea 'oku tau tui kotoa pe 'oku ngaue 'ae Pule'anga ke fkhoko lelei 'ae ng Visone moe misiona ngaue ko'eni kihe lelei fklukufua 'o Tonga.
'Oku mau talamonuu atu kihe Palemia 'o Tonga. Akilisi Pohiva kihe teuteu 'oe alea'i 'oe VONC, mole ke mama'o ha Tu'atamaki ! he 'oku lea pe 'ae ngaue, pea 'oku ke fkhoko'aki 'ae Lelei taha he Kuonga hono ono 'oe Fonua.
Kihe kau fkfofonga 'oe Kakai ke mou hu'ufa taha pea mou tu'u fktaha pea temou 'ikuna noa !
Na'a mo'oni 'ae fanafana me'a 'ae matu'a........Koe me'a fkkakano 'e 'ilo fkkakano pe ia............te mau malie atu he ng fk'uhinga ? tau lepa ai 'o fkongooooooooooooooo. -
Etita,
Hange oku ou meimei ilifia au he kau fakamanamana, hange teuaki ia o e vouti ko ha teu to'o 'o ha mo'ui? Ka to'o 'a 'Akilisi, pea mou fiefia ai ke si'i malolo. Ka 'alu hake ha tahafo'ou mou poupou atu he ko e Tonga pe oku ikai ko ha alu hake ha muli.