Faka’ikai’i ‘Etoni Afu Tukuaki’i Fale Alea ‘oku mamafa Fua’i’akau Maketi Talamahu Featured
'Etoni Afu
Nuku’alofa, 18 Fepueli 2016. Kuo faka’ikai’i mamafa ‘e ‘Etoni Afu ‘o Nautoka ka e nofo Mangere ‘i ‘Aokalani Nu’usila ‘a e tukuaki’i kuo ‘ohake ‘i he Fale Alea ‘o Tonga ‘o fakahā ‘oku fu'u mafamafa ‘a e fua’iakau hū mai mei Nu’usila ‘i he Maketi Talamahu.
‘Oku makatu’unga ‘a e tukuaki’i ko’eni ‘i he ‘uhinga ‘oku ‘ikai ke tute hono hū mai ‘a e fua’i ‘akau kae kei mamafa pe hono fakatau atu ki he kau kasitoma mo e kakai 'o e fonua. Na'e 'ohake foki 'eni 'i he ngaahi uike si'i kuo maliu atu lolotonga 'a e feme'a'aki fekau'aki mo e tute 'i he fonua.
Fakatatau ki he fakamatala ‘a ‘Etoni Afu ‘oku ne ongo’i ‘a e mafatukituki mo e ‘ikai palanisi hono tukuaki’i ‘o ‘ona lolotonga ia ‘oku ‘ikai hano faingamalie ke ‘oatu ha’a ne tali. Ko ‘Etoni Afu koe tangata ia ‘oku lahi taha ‘ene hū mai ‘a e fua’i’akau mei Nu’usila ki he Maketi Talamahu pea koe ta’u ‘eni ‘e 10 ‘ene fakahoko ‘a e ngāue ko’eni. Na’e tokolahi mo e kakai na’a nau fakahoko ‘a e ngāue tatau pea na’a nau holomui kae kei lele mai pe 'a Afu ‘o a’u mai ki he ‘aho ni.
Fakatatau ki he tukuaki’i na’e ‘ohake ‘i he Fale Alea ‘i he uike kuo maliu atu ‘o pehe ‘oku ‘ikai tute ‘a e hū mai ‘a e koniteina fua’i’akau ‘a ia ‘oku lau kiai ‘a e ‘apele, moli, kalepi, pea mo e fa’ahinga fua’i’akau pe ‘oku angamaheni hono hū mai ki Tonga ni. ‘I he’ene pehe leva ‘oku totonu ke ma’ama’a ange ka ‘oku ‘alu pe ‘a e taimi ia mo ‘ene toe hiki ‘o mamafa ange.
‘I he lau ‘a ‘Etoni Afu 'a ia 'oku ne fakapapau'i koe tukuaki'i ko'eni 'oku tuhu mai kiate ia, ‘oku totonu ke fakatokanga’i ‘e he Hou’eiki Memipa ‘o e Fale ‘oku to’o ‘a e tute pea ‘oku kei hilifaki pe ‘a e tukuhau faka’aonga’i ‘a ia ‘oku ‘iloa koe CT. Ko e CT ki he koniteina ‘e taha ‘i he fakamatala ‘a ‘Etoni ‘oku a’u pe ki he meimei pa’anga ‘e $6000 ‘a ia ko e pa’anga lahi foki ‘eni ke totongi.
Na’e hoko atu ‘ene fakamatala o pehe ko hono to’o ‘o e tute ki hono hū mai ‘o e fua’i ‘akau na’e makatu’unga ia ‘i he ‘uhinga faka-mo’ui lelei ‘a ia na’e kaungatonu 'a ia ki hono kole ki he Potungāue Fefakatau’aki mo e Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai mo e Potungāue Mo’ui ke tukuange ‘a e tute kae faka’ai’ai hono hū mai ke ma’u me’atokoni fakatupu mo’ui lelei mei ai ‘a e kakai ‘o e fonua.
‘Oku faka’ikai’i mamafa foki ‘e ‘Etoni Afu ‘a e tukuaki’i ko’eni na’e ‘ohake ‘i he Fale Alea ‘o pehe ‘oku mamafa ‘a e fua’i’akau ka ‘oku ikai tute. Na’a ne pehe foki na’e ‘ohake ‘i he Fale Alea na’e fa’o 5 ‘i he milemila 'a e 'apele ‘i he taimi na’e tute ai ka kuo to’o ‘a e tute pea pehe tokua ‘oku fa’o 4 leva ia ‘i he milemila ‘a ia ‘oku holo ‘a e lahi 'o e fua’i 'akau he milemila kae kei tu’uma’u pe ‘a e totongi ia.
‘I he fakamatala ‘a ‘Etoni Afu ‘oku ‘uhinga ‘a hono fa’o 4 ki he milemila ko e kau hali ‘a ia ko e matakali ‘eni ‘oku nau fakatau ‘a e fua’i’akau ‘o toe fakatau atu pea toe holoki mo e anga hono fa’o. “‘Oku nau omai kinautolu ‘o fakatau ‘o toe vahevahe ‘o fakatau atu pea koe ‘uhinga ia ‘oku ou holoki ai ‘o fa’o 4 ki he milemila”, koe fakamatala ia ‘a Afu.
“‘Oku ou ta’efiemalie lahi ki he tukuaki’i ko’eni kuo fakahoko mei he Fale Alea ‘a ia na’e totonu kenau ‘uluaki fakahoko ‘enau homework pe ko'enau 'a'ahi 'o fakalea mai pe kiate au he koe Maketi Talamahu ‘oku pipiki atu pe ki Fale Alea. ‘Oku ‘ikai foki ke puli ia koau ‘a e tokotaha ‘oku lahi taha ‘eku hū mai ‘a e fua’i’akau ki he Maketi Talamahu mei Nu’usila pea ‘oku fakafuofua ki he koniteina ‘e 2 he mahina kotoa tukukehe ange ‘a e ngaahi mahina ‘oku fakahoko ai ‘a e ngaahi konifelenisi faka-siasi ‘oku toe hiki hake ai ‘a e lahi ‘o e ngaahi koniteina ‘oku ou hū mai”, ko e hoko atu ia ‘a e fakamatala ‘a Afu.
Na’e pehe foki ‘e Afu ko e taimi na’e tute ai hono hū mai ‘a e fua’i’akau na’a ne uta mai pe ‘a e kalasi ua hili hono to’o ‘i Nu’usila ‘a e kalasi ‘uluaki ke hū atu ki he ngaahi maketi lalahi ‘i Nu’usila mo Tu’apule’anga ‘a ia koe kalasi ia na’e fa’o ‘o 5 mo 6 ki he milemila. Ka ‘i he hili hono to’o e tute na’a ne ‘omi leva ‘a e kalasi ‘uluaki ‘a ia koe ‘uhinga ia ‘oku fa’o 4 ai he ‘oku toe lelei ange ‘a e kualitī pea ‘oku ‘i ai foki mo’ene fakamole kuo pau kene feinga ke fakakakato ‘o hange koe fakamole faka-pisinisi anga maheni.
"‘Oku fakaloloma ‘i he anga ‘eku sio he koe kau Fakafofonga Fale Alea ‘oku totonu kenau poupou’i ‘a e ngāue ‘oku mau fai he koe feinga fakataautaha (sekitoa taautaha) pea ‘oku kau lelei ai pe foki ia ki he ‘ikonomika ‘o e fonua. Na’a ku fokotu’u he fakataha mo e Potungāue Fefakatau’aki mo e Leipa ki he kau Fakafofonga mei he Pule’anga ke nau ‘ahi’ahi ‘omai ha’anau koniteina fua’i’akau mei Nu’usila ‘o fakatau atu kenau sio ki he lahi ‘o e pa’anga ‘e ma’u ai pea tenau ‘ilo ai ‘a e mafatukituki ‘o e ngāue ‘oku ne fakahoko", ko hoko atu ia 'a Afu.
“‘Oku ou tukupā ‘e ‘ikai tuku ‘eku fakahoko 'a e ngāue ko’eni he ko ‘eku tokoni ki he kakai mo e ‘ikonomika e fonua pea ‘oku ou ‘amanaki lelei ko e fatongia ‘o e Pule’anga ke poupou ki he sekitoa taautaha ke nau mo’ui pea malava kenau fe’auhi mo e ngaahi kautaha muli ‘i he fonua ni. ‘Ikai ngata ai ka koe Tonga au pea ‘oku ou ongo’i ange ‘a e fonua”, ko e lau ia ‘a Afu.
Na’e faka’osi ‘aki ‘e ‘Etoni Afu ‘a e ‘ene fakahā ‘oku ne ongo’i ‘oku taketi’i ia ‘ehe kau ma’u mafai lolotonga ia ‘oku lahi e ngaahi pisinisi ‘oku mahino ‘oku nau lele ta’e fakalao ‘i he fonua ni ka ‘oku ‘ikai fakahoko ha ngāue ia kiai ‘e taha. ‘Oku faka’amu foki ‘a ‘Etoni Afu ke ongo atu hono le’o ki he Fale Alea pea ke fakatonutonu leva ‘a e ma’uhala ko’eni kuo tufaki ki he fonua mei Fale Alea pea kuo ‘ohake he ngaahi mītia he ‘oku uesia ai ‘ene feinga ‘oku fakahoko.
5 comments
-
Malo e ngaue Masi'i(Etoni) pea malo e ngaue lahi he ko kimoutolu e ng Pisinisi 'Iiki pehee, 'oku mou fu'u tokoni lahi aupito kihe Langa Fklakalaka 'oe Fonua........pea 'oua na'a 'iai ha fo'i pe holomui mei he ngaue lelei 'oku fkhoko!!!!!!!!!!!
Fkhoko ho'o lelei taha kihe Taupotu taha he ngaue 'oku ke fkhoko pea manatu'i 'o talangofua kihe Lao Pisinisi 'o Tonga mo hono ng naunau kotoa, pea kapau 'oku fkhoko totonu ia?. koe ha, ha me'a ke fai ai ha tokanga kihe ng Laulea 'oku 'ongo mai?. Talamonu atu kihe Langa Ngaue 'oku fkhoko moe 'Ofa atu -
'Oku fu'u lahi e 'ohake launga kehekehe ia i Fale Alea osi koia ku osi iai pe ngaahi desk totonu mo e procedure fai 'aki e launga pehee, pea ko e faito'o ki he launganoa'ia, ko e 'OUA TOE FAKAMAFOLA MAI E POLOKALAMA FALE ALEA HE LETIO, he ku lahi e 'ai ia ko e kemipeini 'ata'ataaa, pea a'u ki he debate me'a mahu'inga hange ko e lao koena ki he amend e Evidence Law, ku ha sino mai leva ai e tonounou lahi 'o e kau fakafofonga e niihi.
He kou pehe ni 'e au ko e launga 'okapau kuo mate ha taha hono kai ha fo'i fruit, hala'ataa, ko e launga pe he noa'ia mo e fakalotokovi mo ha fakahohooloto ha launga ha ki'i taha hoto vahenga fili pea e ai leva ia i Fale Alea na'a mole 'ete fo'i fili. Ka 'oku mamafa pea mou o to ha mou fruit pehee ke mou fa'iteliha kiai.
Ko e poini 'e taha ke fai kiai e sio, osi taimi ke hanga 'e he Sea e Fale Alea mo e kau fokotu'utu'u asenita o train e kau Memipa ki he ngaahi me'a totonu ke 'omai ke Fale Alea mo e me'a ke ngata pe ia he ofisi e FAle Alea, hange ko e launga koena ne mei faitohi pe memipa ia kia Etoni Afu o ngata ai, ka kuo ikai toe ha veve hono 'omai ko e 'atunga ena, ku lotomamahi e tangata totongi tukuhau (CT) he ngaue 'a e kau FA'U LAO. -
Poupou atu Vili pea 'oku 'i ai e poini mahu'inga 'oku 'ohake 'e 'Etoni ' he'ene fakamatala ke tokoni'i 'etau kau Tonga 'oku nau hu koloa mai mei muli pea nau lotolahi ke fe'auhi moe kau muli, Malo e ngaue 'Etoni.
-
Koe taimi lahi 'oku loi mo takihala'i e ngaahi me'a 'oku 'ohake 'i Falealea. Koe fakataataa tonu 'eni e taha e ngaahi me'a 'oku takihala'i ai 'ehe Falealea a kakai e fonua. Lahi hono taketi'i fakafo'ituitui e kau pisinisi moe kakai 'oku nau fai ha ngaue lelei.
Oku 'i ai e ni'ihi 'i Falealea ko 'enau me'a 'oku fai koe fakamanatu ha fo'i loi (something 'juicy') ne tala ange 'e hano kainga pe maheni ke lipooti 'i Falealea - ke fanongo mai kiai e kakai e fonua. 'Oku 'ikai fu'u kehekehe 'eni mo hono faka-kovi'i ha taha 'oku ne fai ha ngaue lelei ki ha tokotaha kehe. 'Ikai pe ke toe ki'i fekumi holo ia ki ha toe fakamatala kehe mei ha toe tafa'aki ke kakato mo maa'opo'opo ange 'ene ma'u. Koe taumu'a 'oku taha pe: Ke tukuhifo e tokotaha 'oku ne fai ha ngaue 'oku lelei (hange ko 'Etoni Afu).
Fai pe 'e koe masi'i 'Etoni Afu ho'o ngaue he 'oku aonga ia ki he fonua. Kapau teke toe holo hifo koe 'o fa'o 4, 'e kei sai pe ia kae ma'u ha'o tupu fe'unga ke fua 'aki ha'o kavenga mo fakalele 'aki 'a ho'o pisinisi. Koe longoa'a ia e kau Falealea tokolahi koe politiki pe ia. Manatu'i ma'u pe koe tangata pisinisi koe ka 'oku 'ikai koe tangata politiki. Oku lau pe 'aho 'oe kau pisinisi ko 'eni 'oku nau toi holo he politiki. Business and politics don't go together! -
Malo masii e ngaue mei hena...pea oua e foi he fai ngaue lelei he koe tokotaha kehe oku ne fai fkmaopoopo...ofaatu recruit 35 TDS