Malie e faiva ‘a e ongo matu’a Featured
Tohi Ki he 'Etita
Malie e faiva ‘a e ongo matu’a
20 Fepueli, 2018
Tangata’eiki,
Na’a ku ‘osi tohi atu pe ki mu’a fekau’aki mo e ongo matu’a ni pea ‘oku ou tui ‘oku ‘ikai totonu ketau tuku noa’i ‘a e lea ki he faihala he koe me’a ia ‘oku taukave’i ‘e he Pule’anga ko’eni.
Na’a ku toe fanongo he ongoongo ‘a e Letio Tonga ‘i he ‘aho ni ‘i hono tuku mai ‘a e ongoongo fekau’aki mo e kole ‘a e Minisita ‘o e Potungaue ki he Ngaahi Ngaue Fakalotofonua ‘Akosita Lavulavu ke faka’ata ‘a hono mali ‘Etuate Sungalu Lavulavu kene hoko ko’ene sekelitali (Personal Assistant/PA).
‘Oku ‘ikai ke toe veiveiua ‘a e ‘ikai faka’efika ‘a e fo’i fokotu’u ko’eni neongo kuo ‘osi fakaava ‘e he Palemia ‘a e matapa ‘o e filifili manako (Nepotism) ‘a ia na’a ne malang’i ki mu’a ‘oku ‘ikai taau ‘aki ‘ene fili hono foha ke hoko ko’ene PA.
Na'e toe 'ohake 'i he felafoaki 'a e kaveinga ko'eni pea 'oku mahino lelei mei heni 'oku 'i ai 'a e totonu 'a e kakai totongi tukuhau ke lea ki heni he 'oku 'i ai 'enau tootnu kiai.
Kuo tekeutua atu ki mamani ‘a e fakamotu si’i ‘a e ngaahi mafihunga hotau Pule’anga pea koe ongo matu’a ko’eni ‘oku ‘ikai puli he fonua ni hona hisitolia.
‘Oku teu ‘ena hopo ko hono tukuaki’i ki hono kakaa’i ‘a e pa’anga ‘a e fonua ki he’ena ‘apiako ‘a ia nae laukilu pea kuo na ‘osi kole ki he Potungaue Ako ke totongi faka kongokonga.
'Oku lolotnga 'i ai moe ngahai mo'ua 'oku te'eki ke totongi pea lolotonga ia kuo hoko mai mo e fo’i fokotu’u ko’eni ‘a ia ‘oku mahino ko hono fokotu’utu’u mai ‘eni ‘a e mala'e faiva ‘e he ongo me’a ni.
‘Oku mahino mai foki ‘oku ta’efiemalie ‘a e kau ngaue ‘a e Potungaue ni ki he faitu’utu’uni ‘a e motu’a tangata ‘a ia ‘oku ou fa’a ngaue ‘aki pe koe Lavu Tangata ke faingofua mo mahino ‘i he Potungaue lolotonga ia ‘oku ‘ikai hano tu’unga ai.
‘Oku ou toe ma’u mo e fakamatala falala’anga ‘oku ‘ai ke fakahoko ‘a e tohi tangi ‘a e kautaha ‘a e kau ngaue faka-pule’anga (PSA) ki he komisoni 'a e kau ngaue faka-pule'anga (PSC) ke ta’ofi ‘a e nga’unu ko’eni ‘oku fai ‘e he ongo Lavu.
‘Oku ou faka’amu ‘Etita ke fakahoko leva ha ngaue ki he ongo Lavu he koe lahi ‘o e ngaahi nga’unu kuo na fakahoko ‘i hona hisitolia ngaue na’e iku ki he palopalema.
‘Oku mahino mai foki ‘oku na lolotonga folau ki ‘Aositelelia tokua koe a’ahi ki he kau toli lolotonga ia ‘a e faingata’a ‘ia ‘a e fonua he saikolone ko Gita kuo na heka vakapuna kalasi ‘uluaki kinaua mei he tukuhau ‘a e kakai.
‘Oku ou ‘amanaki ‘e ‘a a ‘a e fonua ni ‘o sio ki he fa’ahinga sipinga ko’eni pea fakangata na’a iku ‘o pehe ‘e he ongo matu’a ni ia ‘oku sai pe ‘ena faiva ‘oku fakahoko.
Faka’apa’apa Atu,
‘Eliesa Fifita
Tufuenga
Kolomotu’a
8 comments
-
Ko e Lao ia oku laumalie lelei pe ia koe kakai koeni oku tonu kenau enforce e Lao oku tonu kenau alu aa ki api moe fakapiko, mole etau tukuhau hono ai enau vahe ko hotau malu’i oo pe ia o vahe mo folau mo feisipuka.
-
'Oku mahu'inga ke 'I ai pe ha kakai pehee 'I he kuonga ni ke fakamahino 'oku 'ikai ngaue lelei e lao mo hono ngaahi sino ngaue...
Na'e mate 'a e toketa nifo he ngaahi uike kuo mahili atu. 'Ikai mahino e lao ki ha taha kene fe'unga ki he ngaue faka-security he ngaahi feohi'anga 'I Nuku'alofa. Na'e mo'ua 'a e tokotaha ngaue faka-pule'anga ko 'ene malu'i ia 'aki e me'afana 'I hono 'ohofi ia 'I he Nauty Ruby bar. Totonu ke ala e lao 'o tapuni e bar ko eni mo siofi e hisitolia mo e tu'unga taau 'o e kau security. Ko e fiha eni 'a e lavea 'a e ni'ihi 'I he 'ohofi ai pe 'I he bar ko eni.
Na'e 'oange 'a e $40000 tupu ki he kautaha Uata Shipping ke ne fakahoko 'a e folau ki he Ongo Niua he 2016 a'u ki he 'aho ni te'eki fakahoko e folau ko eni pea kuo Minisita mai 'a Tu'i Uata ia. Na'e 'ikai tuku e lea ta'e-faka'apa'apa 'a Tu'i Uata ki he Tu'i ka 'oku kei laumalie lelei pe 'a e lao ki he talisone, ko fe 'ofisi 'o e 'Ateni Seniale ke fai ha ngaue ki ai.Ko Lavu ena mo e kakaa 'e 'ikai toe 'osi kae faka'ataa pe ke nofo 'ofisi ia 'I he malumalu hono mali. 'Ai na'a kuo taimi ke ngaue 'a e lao ki he me'a 'oku totonu ke fai. -
MALO FAHINA...Na'e fili 'e he PM 'a 'Akosita ke Minisita ko e faka-pale fakatau-fahi-hoosi ke 'oua 'e kau 'a 'Akosita mo e kau Hou'eiki. Na'e lea 'aki 'e 'Akosita 'i he 'aho Fili PM 'i Fale Alea.kuo palomesi 'a e PM ke fai e me'a kotoa 'oku fiema'u ki Vava'u 16.
PEA NE KOLE KE FAKA-NGALO'I 'A E NGAAHI PALOPALEMA 'O E KUOHILI...Tapu 'aupito ia 'e 'ikai tuku hono faka-manatu 'ena kaihaha'a mo e kaakaa'i 'a e Pule'anga 'aki 'ena 'Apiako laka 'i he $500,000, mo e ta'e totongi rent ta'u e 5 lahiange, pea mo e kaiha'a 'a Lavulavu lolotonga 'ene Minisita...tanaki 'o lahi hake 'i he $1.5 miliona.
HOKO MO E LOI 'A E PM 'I FALE ALEA 'E TAUTEA'I 'A LAVULAVU 'I HE 'ENE VETEHIA KI HE KAIHA'A MO E MAUMAU'I HONO MAFAI TA'E FAITOTONU. -
'OUA E NGALO KO E "EX-CONVICT" AMELIKA 'A LAVULAVU TANGATA...Fokoleta 'a e ngaahi mo'ua mo e maumau lao. Fakataha mo 'ene ngaahi faihia 'i Tonga kuo faka-pulou'i 'e he PM he 'oku na 'atamai tatau (birds of the same feather flock together), kau atu ki ai mo Tu'i Uata.
KO LAVULAVU FEFINE...na'a ne tanaki e pa'anga lolotonga 'a e kaiha'a 'a Lavu Tangata mei Pule'anga. Ta'e ngali ko e Fine'ofa Mamonga 'a e fefine ni kuo ne poupou'i lahi ki he 'ena takimu'a 'i he kaiha'a mei he Pule'anga (kakava 'o e kakai). Na'e fili 'e he kakai Mamonga 'o Vava'u 16 'a 'Akosita ke hokoatu 'ena kaihaha'a mei he Pule'anga. Malie kau Mamonga Vava'u 16.
KOLE 'E 'AKOSITA 'I FALE ALEA...ke fakamolemole'i pea fakangalo'i 'a e ngaahi me'a 'i he kuohili. TAPU 'AUPITO IA. Totonu ke faka'ilo kinaua, pea ke na ngaue popula 'i Tolitoli. Ko e ha 'oku na kei malimali tau'ataina holo ai ka e ngaue popula 'a e kakai mo e ngaahi hia ma'ama'a ange? -
malie pea toe lesoni 'a e fo'i 'ai ia koia ko e ha koaa e taumu'a? Lavu tangata ia kuo osi taimi ke foki aa ki 'api 'o too hane fu'u manioke kae tuku kia Lavu fefine ke ne fai 'a e ngaue. Faka'ofa taha ko hono fakakuihi 'aki he ongo matu'a ni 'a Vava'u 16 'aki 'ena ngaahi tanu hala pea mo e ngaahi tokoni kehekehe pe ke fili ai 'a Lavu fefine ki falealea. Neu mei peheni ko Vava'u 'oku 'ikai ke nau poupou'i 'a e PTOA ta 'oku nau veekeveeke kinautolu hono poupou'i.
-
Eliesa
Kou fakamalo atu au kiate koe hoo faa ohake ngaahi issue koeni oku felave'itonu mo e anga e fakalele hotau fonua, aee oku tanaki etau tukuhau o fakalele 'aki.
'Oku ou nofo au he taimi lahi 'o fakakaukau pe 'oku tukunoa'i pe koaa e faihala ia ke toki hoko ha mate pea toki ngaue atu ha taha. Kou nofo 'o sio ki he tu'unga 'o e 'Ateniseniale, tenau nofo pe nautolu 'o tali ki ha toki faka'ilo pea nau toki ngaue mai 'o lele'i e hopo ia koia he ta'u 'e 700 pea toki ma'u hono ola.
'E kape pe kau poupou ia e PTOA he social media ki he Tu'i 'ikai pe ngaue nautolu ke fai ha me'a ki he social media.
Koeha leva ha toe sino tau'ataina ketau tangi kiai ke fai ha me'a he te tau mate kotoa he ngaue 'a e ki'i Pule'anga koeni. Ku mo'ua 'Akilisi ia he nofo hotele holo, ikai toe makupusi 'eia kene siofi 'ene kau Minisita, pea kuo nau takitaha fusi 'ene fiema'u fakafo'ituitui 'o fepaki ia mo e faitotonu, 'ofa fonua na'e fa'a malanga'i 'e 'Akilisi talu 'ene hu ki Fale Alea. -
Tau kamata pe mei he fokotu'utu'u 'a e Taki pe koe PM kene fili e fefine oku te'eki pe na'a ne ma'u ha tu'unga falala'anga pe fakaako fe'unga kene hoko ko ha Minisitaa.. tukukehe ange 'a e mahino koe kaungame'a mamae 'o e PM a Lavulavu pea oku 'iai hona hisitolia 'ena fengaue'aki..
Kainga Tonga mou 'a'aa 'o sio pea fakatokanga'i e me'a oku hoko he fonua .. Oku 'ikai ha PTOA ia .. ko e kulupu pe ia kuo fili e Akilisi ke nau poupou ange kiai mo tuku atu honau 'uto ke ngaue'aki 'ehe Taki ke fai ai e fa'ahinga fakatamaiki vale ko'eni kuo tau mataa he 'aho ni..
Koia oua toe hanu ka e tali he koe fili 'ena ne mou fai.. Ka lea atu ha taha ki he PM kuo mou 'ita o tala koe siana ofa fonua.. Tau 'ai e mahino koe motu'a Politiki pe mo fakangali lelei pea oku 'ikai kene ma'u 'a e mafia faka'atamai ke fakalele e fonua ko Tonga..
Malo -
MALO 'ELIESA...ko e mio'i kaakaa ena 'e taha ke 'omai 'a Lavu Tangata 'i he founga kaakaa ke hoko ko e Minisita. he ko Lavu Fefine ko e nge'esi sino pe, ka e 'atamai 'a Lavu Tangata.
Totonu ke ta'ofi e he PSA he na'e 'osi faka'ilo 'o mo'ua 'a Lavu Tangata ko e Minisita kaiha'a mo e kaakaa, pea vetehia 'iFale Alea ki he kaiha' mo e kaakaa. Pea kuo n tali halaia ke totongi fakakongokonga 'a 'ena kaiha'a 'I he 'ena 'apiako, fakataha mo e ta'e totongi Rent laka 'ihe ta'u 'e 5...laka hake 'I he $1.5 miliona kuo na kaiha'asi mei he kakava 'o e kakai totongi tukuhau.