‘A’ahi Faka-‘Ofisiale Palēmia ‘o Tonga ki Papua Niukini Featured
Palēmia 'o Tonga Samiuela 'Akilisi Pohiva lolotonga 'a e Sipoti 'a e Pasifiki 'i Papua Niukini 2015
Nuku'alofa, 17 Sanuali 2015. ‘Oku lolotonga folau faka-‘ofisiale ‘a’ahi ‘a e Palēmia ‘o Tonga Samuela ‘Akilisi Pohiva ki Papua Niukini
‘Oku ‘amanaki foki ke tu’uta ‘a e Palēmia mo ‘ene kau folau ki Port Moresby ‘a ia koe Kolomu’a ia ‘o Papua Niukini ‘i he taimi efiafi ‘o e ‘aho ni ‘aho Sapate ko hono 17 ‘o Sanuali 2016. Fakatatau ki he fakamatala ‘a e ongoongo One Papua New Guinea ‘oku ‘amanaki lelei ‘a e Palēmia ‘o Papua Niukini Peter O’Neil ke talitali lelei ‘a Pohiva ‘i he folau ko’eni.
Na’e toe fakahā foki ‘e O’Neil koe ‘a’ahi faka-‘ofisiale ange ko’eni ‘a e Palēmia ‘o Tonga tene fakamalohi’i ‘a e va fengāue’aki faka ‘ikonomika mo faka-tukufakaholo ‘a e ongo fonua. ‘Oku ‘ikai ngata heni ka ‘e malava kena fevahevahe’aki ‘a e ngaahi ‘ilo, taukei mo e fakakaukau fekau’aki mo e Sipoti ‘a e Pasifiki ‘a ia na’e fakahoko ki Papua Niukini ‘i he 2015 pea ‘oku ‘amanaki fakahoko mai ki Tonga ni ‘i he ta’u 2019.
‘Oku ‘amanaki foki ke tokoni ‘a e fevahevahe’aki ko’eni faka-fakamatala mo e ngaahi tokoni kehe pe ki he teuteu ‘a Tonga ki hono housi mo fakalele ‘a e Sipoti ‘a Pasifiki ‘i he ta’u 2019. ‘Oku toe ‘iai foki mo e ngaahi kaveinga kehe fekau’aki mo e ‘a’ahi ko’eni ‘a ia ‘oku kau ai ha fakataha moha alēlēa fekau’aki mo e kaveinga ‘o e toutai pehe ki he feliuliuaki ‘a e ‘Ea (Climate Change).
6 comments
-
MĀLIE MARK HANSON...'Oku 'i ai foki 'a e 'uhinga 'e taha 'o e ngaahi folau ki muli 'a e kau taki 'o e Pule'angá. Ko 'enau hola 'o toitoi mei he ngaahi kovi kuo nau faí; kailangaki'i 'e he mītiá mo tafulu'i kinautolu, pea ke tatali ai ke lolo hifo 'a e houhou 'a e tahí, ka e toki fai ha foki mai.
Hangē ko e tali 'a e tokotaha Māmonga ki he 'ene Pīsopé. 'Eke 'e he Pīsopé pe ko e hā 'oku fa'a 'alu ai 'o faikava ka e li'aki e mali mo e fānaú 'i he po'ulí?
Tali 'a e ki'i Puletapu: "'Oku fakafiefiaange 'a e faikavá he 'oku 'i ai hoku ngaahi kaungā-tangatá; 'oku nau talitali lelei'i au, pea 'oku mau kakata mo fiefia lolotonga 'emau ma'u kavá. Ko e nofo 'i 'apí 'oku fai ai 'a e tafulu, faka-anga, mo e pu'i 'i he mōmēnititi kotoa." -
'Oua te mou lau ki he sivi he koe kei lele pe eni he ola fakaangaanga na'e kuki'i 'ehe mataotao mei Fisi ka koe CEO Fakaangaanga 'ae Potungaue Ako. Pea koe polokalama $2kilu ena 'a Piveni kuo ne mei hiki'i e tu'unga e ako 'i Tonga ki he langilau, he koe me'a foki ia na'e tu'uaki'i mai 'ehe CEO fakaangaanga mo chief advisor Piveni, ke liliu e founga lipooti e ola kae fakalakalaka e ako 'ae fanau. Pea 'oku 'ikai toe fiema'u a Folau Kioa ia ke CEO he 'oku lava lelei pe 'e Siaosi ia 'o fai mai e ngaue faka-CEO mei Fisi.
'Ikai ke tau 'ilo pe koe kei nofo 'a 'Akili ia 'o vakili e ngaahi me'a 'ane pule'ang ki mu'a pea feinga mu'a ia ke ne fai ha fo'i ngaue lelei 'e taha ke tau sio ki ai. Manatu ki he talanoa kia King Midas, 'ene ala pe ki he me'a kotoa kuo liliu 'o koula. Ko 'Aki ia ko 'ene ala pe kiha me'a kuo liliu ia 'o engeenga.
'Ofa mai a 'o kole atu ke foki a ki 'api 'o ma'u ha malolo. Pea kole atu ki hono kau poupou he pule'anga koe fonu pe honau kato pea nau malolo atu mo nautolu. -
Na'a ne talaki e tolalo 'a e sivi mo e ako he ngaahi ta'u kuohili, koeni pehee hake ia 'o 'ai ia 'o tokovi 'aupito. Kana hake ena.
-
Ko e 'alu koaa pea nofo 'o sio ki he ola 'o e sivi he kuo kamata e ngahaha 'a e kakai he ola 'o e sivi. Lahi e too pea 'oku lolotonga kuki 'e Piveni mo Siaosi 'a e ola ke fe'unga mo e fiema'u 'a e polokalama 'a Piveni.
Ko Ponepate na'e suspend ko 'ene liliu e ola e sivi hu 'a e lautohi. Ko Isikeli na'e fakahiki mei ai ko 'ene liliu e maaka pea flood ai e A. Fakahiki 'a 'Analupe na'e sai 'ene ngaue. Pea 'oku 'iai ha talanoa 'e fokotu'u 'a Folau Kioa ke CEO tokua. Kuo tau toto atu. -
'Ai aa 'emoutolu ke fai ha talanoa ki he sipoti, 'e 'alu eni ia o tafulu'i e Palemia Papua he 'ikai ke tokanga ki he West Papua.
Ka ko e ongoongo ia 'a e tongadaily news ku 'asi ia ai ko 'ene 'alu ke 'omai e 35miliona ki he sipoti 'osi koiaa na ne fakamamafa'i ke tuku aa 'etau kolekole katau ngaue'i hotau fonua. Toe teka hake 'o lau ki he Pule'anga motu'a hono fakapaasi e sipoti ke fakahoko, 'osi koia na ke tui e su faka Palemia ko ho'o pole'i e me'a kotoa.
Ka ke aircon atu koe hena he hotele, ka e 'ea'afu holo ho'o Potungaue he feinga'i e ola e sivi 'ene toe holomui 'ana 'aki e kia 77 ki he ma'ulalo taha. -
Na'e toki 'a'ahi atu pe PM ki PNG he konga kimui e ta'u kuo 'osi, ko eni kuo toe fai atu e 'a'ahi he me'a tatau ai pe, fekau'aki moe Sipoti. 'Ofa pe 'oku kau atu ha taha mei he komiti fokotu'utu'u sipoti 2019 ki he folau ko eni. Koe lolotonga e valau moe puputu'u 'ae fonau he ngaahi palopalema fakatupu 'ehe palemia ko eni tu'u hake ia 'o 'alu. Kae hange na'e ki'i mamio ia he folau ki Palesi ki he ngaahi faktaha fakavaha'apule'anga na'e mahu'inga ange ia he'ene ki'i folau ko eni ki Papua. Ko hai fua e kau folau? vakai atu a PA Po'oi ke 'ai ke maau 'ene per diem mei he vouti 'ae pule'anga. Kamata pe ta'u moe folau noa'ia holo.