Ko e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) ko e me’angāue faka-Temokalati Featured
Hema ki Mata'u: Lord Tu'iha'ateiho, Lord Tu'i Ha'angana, Lord Nuku & Lord Tu'ilakepa
Lau 'a e 'Etita
Ko e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) ko e me’angāue faka-Temokalati
Ko e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) ko e me’angāue faka-Temokalati ia ‘oku ngāue’aki ‘e he fa’unga pule faka-Temokalati ke sivisivi’i ‘aki ‘a e fua fatongia ‘a e kau taki faka-Politikale.
‘Oku lahi ‘a e ngaahi me’afua faka-Temokalati ke tala ‘aki pe ‘oku lelei pe kovi ‘a e taki ‘oha fonua ka ko e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) ko e taha ia ‘o e ngaahi me’afua. ‘Oku taumu’a pe ia ke ma’u ‘a e laumālie ‘o e pule lelei pea kene fakapalanisi (check and balance) ‘a e founga ‘oku tataki’aki ‘a e fonua. ‘Oku lahi hono ngāue’aki ‘a e me’afua ko’eni ‘i he ngaahi fonua Temokalati kae tautautefito ki he ngaahi fonua ‘o e Pasifiki.
‘I he ngaahi fonua Temokalati ‘oku fakalele faka-paati (party system) ‘oku malava hono sivisivi’i ‘a e founga pule ‘a e Pule’anga pe koe fa’ahi ‘oku taki ‘i he ngaahi fakataha’anga faka-paati (party caucus) pea ‘oku malava ‘e he fa’ahi ‘oku taki ke tukuhifo ‘a e taki kapau ‘oku ‘ikai fakafiemalie ‘ene tataki ‘a e fonua.
‘Oku toutou hoko hono ngaue’aki ‘a e me’angāue faka-Temokalati ko’eni ‘i ‘Aositelēlia ‘a ia ‘oku malava ke tukuhifo ‘a e Palēmia ‘e he fa’ahi pe ‘oku taki pea koe tu’o ua ‘eni ‘ene hoko ‘i he fonua temokalati lahi taha 'i he Pasifiki ‘i loto he ta’u pe ‘e 5 kuo hili.
Ko e founga ‘e taha ‘oku anga maheni’aki ko e tali pe ki he fili hoko (General Election) ka ‘oku fa’a fuoloa ‘eni pea ‘oku fa’a a’u ki he fili hono hoko kuo ta’e’aonga ha fonua kapau ‘oku ‘ikai lelei hono tataki.‘Oku ‘ikai hano kovi ‘e taha hono ngāue’aki ‘o e me’angāue ko’eni ‘a e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) he ‘oku ‘ikai ngata ‘i he’ene fakalao ka kuo ‘osi fakatoka ki he Konisitūtone ‘o e fonua pehe ki he tu’utu’uni ngāue ‘a e Fale Alea ke ngaue’aki.
‘Oku toutou he’aki foki he ngaahi ‘aho ni ‘i he nānāfaki ke fakahoko hono toe ngāue’aki ‘a e me’angāue faka-Temokalati ko’eni tokua ‘e ‘ikai ke ‘ata lelei ‘a e fonua pea ‘e ‘ikai ke lava ha ngāue ka fakahoko ‘eni. ‘Oku ‘ikai toe kehekehe ‘eni ia mo hano talamai ke ‘oua ‘e ngāue’aki ‘a e ngaahi me’angāue faka-Temokalati kuo fokotu’u ‘e he Konisitūtone mo e Lao kae tuku pe ke lele noa’ia pe ‘a e fonua ia.
Ko e ola ‘oha Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) kapau ‘e fakahū ki he Fale Alea ‘o Tonga ‘oku ‘ikai ke fakapapau’i ia pe ‘e malava ke fetongi ‘a e Palēmia pe ‘ikai he ‘oku makatu’unga ia he ngaahi makatu’unga mo e ‘uhinga ‘e fakahū mai ‘aki ha fokotu’u mei he tafa’aki ‘oku nau fakahoko ‘a e fatongia fakaanga.
‘I he tafa’aki ‘e taha ko e fa’ahinga me’angaue ‘eni ia ‘oku makatu’unga 'i he fika (number game) he ko e fa’ahi pe ‘e tokolahi koia ‘e mālohi. ‘Oku 'i ai foki mo hono ngaahi ouau ‘a ia ‘oku ui ko e fakatau hoosi (horse trading) (hūfanga he fakatapu) ‘a ia ‘oku taumu’a ke tohoaki’i ‘a e fika ke tokolahi ange kae ikuna ha fa'ahi ‘i he pāloti.
Kaikehe ko e poini mahu’inga ia heni ke fakamahino ki he kakai ‘o e fonua ko e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) ‘oku faka-Temokalati pea ‘oku ‘ikai koha fa’ahinga me’angāue ia ke taki hala’i ‘aki e kakai ‘o e fonua ‘o pehe tokua kapau ‘e ngāue’aki pea ‘e kovi ki he fonua mo e langa fakalakalaka pea ‘ata kovi ai mo Tonga ki mamani.
‘Oku toe he’aki foki he taimi lahi ‘o pehe ko e fakalotokovi lolotonga ia ‘oku ‘omai ‘a e tau’atāina ‘i he laumalie ‘o e Temokalati ke ngāue’aki pea tukukehe ange 'a hono tohi 'uli'uli mo hinehina 'i he Konisitūtone 'o e fonua.
Ko e fo’i fakapūlou ia ‘oku fiema’u ke mahino ki he kakai ‘o e fonua ko e fa’ahinga sio ia ‘oku ‘ikai faka-Temokalati ‘a e feinga ke fa’o puha ‘a e ngaahi me’angāue ‘oku ne fakapapau’i ‘a e pule lelei mo e pule ‘a e lao. Ko e me'a kehe 'a e fa'ahi ia 'e ikuna mo e fiema'u fakafo'ituitui 'a e tokolahi 'i he'enau tui fakapolitikale fakafo'ituitui mei he hono ngaue'aki 'a e me'angaue 'oku fakalao.
‘Oku totonu ke toe fakakaukau lelei ‘a kinautolu ‘oku nau fakafepaki’i hono ngaue’aki ‘a e Fili Fakahāloto (Vote of No Confidence) he ‘e malava ke ne ‘ave ‘a e ‘ata fakapopula ‘a e Temokalati ‘a e fonua.
Kuo 'osi ngāue'aki 'a e me'angāue ko'eni 'i Tonga ni 'i he 2012 pea na'e fakahū atu 'a e fokotu'u ko'eni ki he Fale Alea 'o Tonga 'e he fa'ahi na'a nau fakahoko 'a e fatongia fakaanga 'i he 'aho koia 'a ia na'e taki ai 'a e Palēmia 'o e 'aho ni Samuela 'Akilisi Pohiva.
 ko e me’angāue faka-Temokalati "Pin It")
5 comments
-
Fakamalo atu Sione Taukapo mo Fie'ilo ki hono fakamaama e 'isiu ko 'eni, mo 'omi e ngaahi fakataataa nounou mo mahino. Pea 'oku mo'oni 'aupito, he'ikai ha kaunga e ola 'o e paloti ia, kene tala 'oku tonu pe hala hono fokotu'u e VONC. Ka ko e paloti 'eni ia he " pule lelei & faitotonu" vs fiema'u "lakanga & mafai." Malie lahi pea poupou atu Lord Vaea, ta 'oku loloto 'aupito ho'o 'uhinga 'au.
-
'Oku ou tui au 'oku 'ikai koe 'isiu mahu'inga 'i he VONC ko 'eni 'a e ikuna pe fo'i he paloti. Koe paloti'i 'eni ia pe kohai 'e fili ki he (1) "PULE LELEI & FAITOTONU", pea kohai 'e fili ki he (2) "LAKANGA & MAFAI." eg. Ngali 'oku mahino'i pe 'e he Minisita poto mei Pangaimotu, 'a e tonounou & pule ta'efe'unga 'a e PM na'a ne fili ia. Kae me'a pango he ko hono tokoua 'ona 'a Piveni, ko e kaume'a fafale 'o Siaosi Pohiva, ka koe foha lahi 'o e PM. 'E toe faingata'a'ia ange hono konisenisi (kapau 'oku mo'ui) ke afe mei he MAFAI & LAKANGA, koe'uhi ko e fu'u vahenga, ngeia, langilangii, pajero, housing allowance, per diem, moe ngaahi fiema'u 'a e hoa & famili etc. etc. Pea ko 'ena kuo 'osi 'ohomu'a mai ia 'o tukumai 'ene lauu he media & fb ke pine'i 'aki ia kia 'Akilisi. Kae tuku ketau sio ki he angi hono konisenisi pe 'e toe mo'ui 'amui pe 'ikai.
He'ikai hala 'oku kovikovi'ia e kau Minisita Tau'ataina 'e ni'ihi he tu'unga ta'efe'unga mo ta'efalala'anga 'a e PM, 'o kau heni 'a Dr 'Aisake Eke. He na'a ne 'osi fakahaa tonu pe 'i ha press release 'i he ta'u kuo 'osi 'okapau 'e fili he kaha'u he (1) & (2), 'e fili ia ki he PULE LELEI & FAITOTONU kae 'ikai ko e LAKANGA & MAFAI. Koia ai tau tukuange mu'a ke fakahoko e VONC katau sio ki he konisenisi mo'ui 'o e kau Minisita mo 'etau kau Fakafofonga, pe 'e ta'au honau limuu ki he 'au fe.
Koia 'oku ou tui au, koe me'a mahu'inga he VONC ko 'eni, ketau 'ilo'i mo muimui'i ai honau character, mafu folahi pe fosi'i, konisenisi mo'ui pe mate, 'o e Minisita takitaha, PTOA pe Tau'ataina, kae'uma'aa hotau kau fakafofonga e kakai. Ka fo'i pea sai pe ia, kae tuku mai ha 'uu faka'ilo faka-Fale Alea (impearchment) 'amui ke toe tesi'i faka'osi 'aki tu'unga falala'anga taautaha, kimu'a he Fili Fale Alea hoko mai.
Faka'osi, kapau 'oku pehee fau e fehaalaaki he ki'i mahina ko 'eni 'e 20 kuo 'osi, pea huanoa ka 'osi kakato honau ta'u e 4. -
Oku ou faka'apa'pa mo kole atu kia Vaea ke tuki e vouti ia. Tuku atu ke a'u lelei enau faihala ke ma'u kakato pe honau tautea mei langi. Tuku a Akilisi ke kakato ene term e 4 he naane pole'i fuoloa e lakanga. Taimi ni kuo tau osi fakamo'oni'i etautolu oku ikai kene lava eia o tataki e fonua pea oku ou pehee ke tukuange pe ke lele kihono ngata'anga. Kapau kuo mess e Potungaue Ako heene ai. Tuku kene fix he lolotonga pekoeni ene term. Ka iai ha foki kia Puleanga foou e omi o toe liliu efaifai pea fakasesele mata pe etau Fanau he fefusiaki. Kole atu ke tuku e vouti.
-
SIONE TAUKAPO...Ko e faikehekehe 'o e faihala 'i Pule'angá mo ho'o kātaki'i ho tokouá 'oku pehē ni:
1. Ko e faihala 'i Pule'angá ko e kākā'i 'o e pa'anga mo e koloa tukuhau 'a e kakaí kotoa 'o e fonuá. Ko e maumau lao ia.
2. 'Oku 'ikai kātaki'i 'e au ia ke kaiha'asi pe maumau'i e koloa 'a e Pule'angá 'e ha taha, neongo 'oku ke fie fakamolemole'i pe 'e koe, ko e 'uhi ko ho'o mo kāingá.
3. Uá, 'oku 'i ai 'a e fatongia mamafaange 'o e kau taki mā'olungá kenau muimui mo tauhi lao. Pea 'o kapau tenau maumau lao, 'oku totonu ke hilifaki e tautea mamafaange kiate kinautolu. -
Mo'oni lahi...'ikai ngata he tau'ataina e me'angaue ko eni hono ngaue'aki...ka 'oku 'ikai ha kaunga ia e ola 'o e Paloti ke ne tala ai 'oku tonu pe hala hono fakahoko e fokotu'u fili fakahaloto...hange kapau 'e tokosi'iange kau fakahaloto ke fakahifo e Pule'anga kae tokolahi e kau tu'u mateaki ke hoko atu pe Pule'anga...'oku 'ikai 'uhinga e malohi ia he hiki nima ke pehe kuo to'o ai mo e fehalaaki ia mo e maumau na'e fakahoko 'e he Pule'anga...'ikai teke fehalaaki mo ta'efalala'anga pe koe ka 'oku mau kei poupou'i tokolahi koe teke kei hoko atu pe koe ko e taki he fonua lolotonga ho'o ta'efalala'anga...hange ia ko ha taha ko hoku tokoua 'i he toto ka na'e kaiha'a pa'anga mei ate au neongo 'ene kaiha'a ka te ma kei kai pe he tepile 'e taha mo mohe pe he fale 'e taha neongo ko e vale kaihaha'a koe