Laka fakahā Loto mo Tohi Tangi Kakai Fefine Katolika Fakafepaki ki he CEDAW Featured
Nuku'alofa, 19 Mē, 2015. Kuo fakahoko ‘e he Fekau’aki ‘A Fafine Katolika ha laka fakahāhā loto melino ‘i loto Nuku’alofa ko e fakahā mahino ‘a ‘enau ta’efiemalie mo ta’eloto ki he teke ‘a e Pule’anga ke fakamo’oni ‘a Tonga ki he Konivesio Fakavaha’a Pule’anga ko e CEDAW.
Na’e kau mai foki mo e kakai feifne pehe ki he kakai pe ‘o e fonua mei he ngaahi fungavaka kehekehe ke poupou ki he fakahā loto ko’eni ‘a kakai fefine ‘o e Siasi Katolika Loma. 'Oku fakahoko 'a e laka ni mo fakahū atu ai pe 'enau tohi tangi ki he 'Eiki Sea 'o e Falealea 'o Tonga Lord Tu'ivakano mo e Fale Alea 'o fakahā 'enau ta'eloto ki he teu fakamo'oni 'a e Pule'anga ki he CEDAW.
Kau Laka he Matapā Fale Alea
Na'a nau laka pe mo hiva 'a e ngaahi himi pea ko e laka ko’eni na’e kau kiai ‘a e kau faifekau ‘o hangē ko Vika Seniale Lutoviko Finau, Patele Seluini ‘Akau’ola, Faifekau Dr. Ma’afu Palu pehē ki he kau faifekau tokolahi na’a nau kau mai koe poupou ki he fakahā loto ko’eni.
Ko e laka foki ‘eni na’e fakahoko mei he Pasilika ‘o Sangato ‘Atonio Patua ‘o fou faka Tokelau ‘i he hala Taufa’ahau ki he Fale Alea ‘o Tonga mo fakahū ai pe ‘enau tohi tangi ki he ‘Eiki Sea ‘o e Fale Alea ‘a ia ‘oku ha kakato ai ‘enau ta’efiemalie ki he founga fai koeni ‘a e Pule’anga.
Taha 'ena 'o e ngaahi pena ke Fakafisi 'a e Palemia mo 'ene Kapineti
Na’e pau heni ke toloi fakataimi ‘a e Fale Alea ‘o Tonga ‘i hano fokotu’u ‘e Lord Nuku kae me’a mai ‘a e Hou’eiki ke talitali ‘a e kakai ko’eni ‘o e fonua mo ‘enau tangi. Na’e fakahū atu ‘a e tohi tangi ko’eni ki he ‘Eiki Sea ‘o e Fale Alea Lord Tu’i Vakanō pehē ki he Tokoni Sea Lord Tu’i’afitu ‘e he Vika Seniale Lutotviko Finau, Pātele Seluini ‘Akau’ola pehē ki he kau fefine mei he Siasi Katolika Loma.
Faifekau Ma'afu Palu & Pātele Seluini 'Akau'ola mo e Kau Laka
Na’e kau foki ki he laka ni ‘a e kau fefine takimu’a ‘o e Siasi Katolika Loma hangē koe kau Taupo’ou, ko ‘Ainise Sevele, Seketi Fuko, Lātū Patolo moe kau fefine tokolahi ‘o ‘ikai ngata pe he siasi ka koe ngaahi siasi kehe foki. Na’e kau atu foki ‘a e kau fefine hangē ko Fusi Kaho, ‘Elaona Niumeitolu, Kololiana Naufahu mo e kakai fefine tokolahi mei he ngaahi siasi kehe pe. Neongo na’e tō e ki’i tāpuaki ka na’e ‘ikai tuka ai ‘a e vivili atu ‘a e konga ko’eni ‘o e kakai ‘o e fonua ke fakahā honau le’o.
Tālolo 'a e Kau Laka he Hala Pule'anga mo Hiva Himi Pe
Na’e hā pe foki he ngaahi pena na’a nau to’oto’o mo fakahāhā ‘a e ngaahi fekau fefeka ‘o fakafepaki’i ‘a e CEDAW pea kau kiai mo hono fekau’i ‘a e Palēmia mo ‘ene Kapineti kenau hifo mei lakanga taki ‘o e fonua. ‘Oku ‘amanaki foki ke toe fakahoko 'a e laka lahi ‘a e katoa ‘o e ngaahi siasi ‘o e ‘Otu Tonga ni ‘i he ‘aho Falaite ko hono 22 ‘o Mē ‘a ia koe fakahā loto ai pe ki hono tali ‘e he Pule’anga ke fakahūmai ‘a e CEDAW.
Lord Tu'ivakano Sea Fale Alea, Tokoni Sea Lord Tu'i'afitu, 'Eiki Minisitā Lao Sione Vuna Faka'otusia 'i hono Talitali 'o e Kau Laka
Seketi Fuko, 'Ainise Sevele, Tiulipe Tekiteki 'i he Hu'anga Ki he Fale Alea
Ongo Faifekau mo e Kau Laka Lolotonga 'a e 'Uha
'Elaona Niumeitolu
Tālolo 'a e Kau Laka
"'Oku māfana homau loto pea 'oku mau laka mo e 'Otua ke fakahā 'emau ta'efiemalie ki he fokotu'utu'u ta'efieauna 'a e Pule'anga ka 'oku fai pe he melino pea 'ofa 'oku nau fanonga mai", koe fakahā ia 'e he taha 'o e kau fine'eiki na'e kau mai ki he laka. Na'e fakafofonga mai 'e he 'Eiki Nopele Tu'i'afitu 'a ia koe Tokoni Sea ia 'o e Fale Alea 'a e 'Eiki Sea 'i hono tali lelei 'a e fononga 'o e kau laka.
‘Oku ‘ikai foki koha me’a si’i ‘eni ki he fonua pea ‘oku mahu’inga fau ‘o hā pe ia ‘i he ngaahi fakahā loto ‘oku lolotonga faka hoko ‘i he mītia ‘o a’u ‘eni ki he laka pea ‘oku ‘ofa ‘e fou kotoa pē ‘i he founga melino.
13 comments
-
'oku mahu'inga 'aupito e tokanga 'a e kau taki lotu ke 'oua na'a ai ha ki'i matapa ke hoko ko ha ki'i mata mama ia fakalao'i ai hano tali e ngaahi angahala ni neongo 'oku hoko ka 'oku 'ikai ke tali mo fakalao ia 'i Tonga. Ko e ngaahi lao kelekele 'oku 'osi maau pe ke lava 'o lisi pe a toki lesisita 'e he foha 'a mui ka 'oku 'ikai ha me'a ia 'e faingata'a ai. tau faka'amu pe ke tau kei toka'i pe 'a e ngaahi konisitutone 'a Sihova he koho tau malu'anga pe ia,,,
-
Ku o i ai nai ha pule'anga pe he ni ki mua , te e ki ke vaeua e ta'u ku o laka faka haha e kakai e fonua pea to e lahi mo e longoa'a . 'Oku ha mahino mai heni a e 'ikai ke 'iai ha taukei fakataki 'a e palemia mo 'ene kapineti he ko e fiha 'aki pe eni 'e ne nga'unu he mahina pe 4 ku o osi mo e longolongoa'a ae kakai , ikai ke ngata ai hange oku ikai tene to e toka'i mai 'e ia e kakai . fu'u lahi 'ene 'eti mo palafu holo he pule'anga, ko e faifai pea e ma'u aki ia e palemia palafu, hahaha . ku o taimi ke vakaii e ne ka u falei na ko kinautolu oku tupu ai e faa palafu a e palemia.
-
Oku lolotonga I Tonga pe fakasotoma moe abortion moe ngaahi angahala kehekehe oku tokanga kiai e kau taki lotu ko'eni. Kuo osi mahino 'oku 'ikai tali ia 'I Tonga mo ene Konisitutone pea koe me'a pe oku fai kiai e tokanga ko ha ngaahi lao oku ne fakaehaua e kakai fefine pe koe fainga malie 'oku nau ma'u tupu mei he'enau hoko koe fefine. Lao kelekele kuo taimi ke lesisita ehe kakai fefine honau 'api kapau koe fanau fefine pe 'a e ongo matu'a. Kiate au oku mahu'inga ia he koe fo'i tapu ke lesisita koe'uhi pe ko 'enau fefine. Oku ou fkamu ka 'iai ha 'aho kuou hiki ai mei he nofo ko'eni ko hoku motu'i kelekele moe fale ke kei ma'u pe e hoku ofefine lahi mo ene fanau he koe me'a naa ku ngaue'i mo langa. Ikai ko 'enau fefine oku tapu ai ke lesisita hanau 'api I Tonga. Koe hoha'a 'a e kau takilotu oku kii fihi he oku tau 'ohofi e me'a e taha kae fakata'ane pe fuu fo'i pala I loto he lotu moe fonua.