‘Oku ‘ikai koha politiki ‘a e lau’ikovi’i mo hono tukuhifo ‘o e kakai ^Featured

Ko e manako ‘a e kakai ‘oha fonua kenau ‘ilo ki he ngaahi me’a faka-politikale ‘o honau fonua mo e founga ‘oku tataki ‘aki kinautolu koe faka’ilonga lelei lahi ia ki he fonua koia.

‘Oku mahino pe foki ia koe konga mahu’inga ia ‘o e temokalati ‘a e kau mai ‘a e kakai ki hono alea’i ‘o e fai tu’utu’uni pea neongo ‘e iku pe ia ‘i he taimi lahi ki he tu’utu’uni ‘a kinautolu kuo fili ka ‘oku ma’u pe ‘a e ongo fakafiemalie (satisfaction) ki he kakai ‘oku nau kau atu ki he talanga he ‘oku ongo na honau le’o.

‘I he keisi ‘a Tonga ni ‘oku mahino ‘a ‘ene kei fo’ou ‘a e kakai tokolahi ki he talanga faka-politikale pea neongo ‘a e mahu’inga ia ke kau mai ‘a e kakai ka ‘oku hoko ‘a e maumau lahi ‘i he ‘ikai ke maa’usia ‘e he ni’ihi ‘a me’a koe talanoa kaveinga pe koe talanoa ‘isiū pea ko hono iku’anga ko e maumau lahi ki he fonua mo e anga ‘etau nofo.

Ko hono mo’oni ko e ta’au mo e ola kovi koia kuo a’usia ‘e he fonua ‘o lahi ai ‘a e longoa’a mo e hono holoki ‘o e ngaahi ‘ā malu ‘o e feveitokai’aki mo e faka’apa’apa na’e Tonga ai ‘a Tonga ko e tupu mei he liliu faka-politikale kuo tau lakai ‘i he fonua ni talu mei he 2010.

Ko e liliu ia koe me’a ia ‘oku hoko pea ‘oku tau faka’apa’apa kiai he ‘oku liliu ‘a e me’a kotoa ka he’ikai ke tau fakakuikui ki he ola kovi kuo ne ‘omai ki he fonua ‘i he tafa’aki faka-politikale, ‘ikonomika mo sosiale.

Ko e fakaanga ko e mafutefua ia ‘o e temokalati he ko e fa’unga faka-temokalati fakamamani lahi ko ‘ene hoko ha fa’ahi ‘o pule’anga ‘e fa’ahi fakaanga leva ‘a e toenga ‘o tatau ai pē pe ‘oku ua ‘a e paati faka-politikale pe ‘oku lahi hake.

‘I he tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a Tonga ni neongo ‘oku ‘ikai faka’ofisiale mo faka-konisitūtone ‘a e paati faka-politikale ‘oku kei hoko pe ‘a e fa’ahi ‘oku ‘ikai kenau pule’anga koe fa’ahi fakaanga ‘o hange koe tu’u ‘a e PTOA mo ha tafa’aki ‘e Pule’anga.

Ko e me’a lelei ‘a e fakaanga pea ‘oku fai ‘a e fakaanga ‘i he ‘uhinga mo e ngaahi mo’oni’i me’a (facts) ‘oku ‘omai ‘oku ‘ikai ke loi pe taumu’a ke tukuhifo ha taha.

‘Oku malie ‘a e tu’unga ia ‘oku ‘i ai ‘a e politiki ‘a hotau ni’ihi tatau pe hotau kainga Tonga ‘i muli mo Tonga ni he ‘oku ‘ikai ke tuku mai ha fakaanga ‘oku ‘uhinga mo kakano lelei ka ko e matu’aki tuku hifo pe ia mo e lau’ikovi’I pea tokua ‘oku lau ai honau tauimu’a mo honau poini.

‘Oku ‘ikai koha politiki ‘a e tukuhifo ia mo e laui’ikovi’i . Kapau ko e ngaahi me’a ‘oku fai ‘aki ‘a e fakaanga ko e ngaahi mo’oni’i me’a (facts) pea ‘oku ‘uhinga mo fiema’u ke fakatonutonu ha faihala pea ‘oku ‘uhinga lelei mo mahu’inga ke fakatonutonu ‘a e fehalaaki koia he ‘e kaunga lelei ki he fonua fakalukufua.

‘Oku hoko foki ‘a e mavaeua lahi ia ‘i he fonua ‘o fakafa’afa’ahi pea ko hono iku’anga ko’e ‘ikai toe malava ‘a e tokolahi ia ‘o sio ki he ‘uhinga ‘oku ‘omai ‘aki ‘a e fakaanga he koe me’angāue faka-politikale faka-temokalati faka-mamanilahi ‘oku ‘aonga ki he langa fonua.

Ko e me’a leva ia ‘oku hoko ko e fakamu’omu’a mai ‘a e taufehi’a mo e ‘ikai loto ke lea’ia ‘enau fa’ahi ‘o iku ki hono folahi mai ‘a e peesi faka’osi koe lau’ikovi’i ‘i he lea kapekape mo fulikivanu mo hono matu’aki tukuhifo ‘a e kakai ‘i he funga ‘o e taufehi’a.

‘Oku iku leva ki hono tala ‘o e fakaanga ‘oku ‘uhinga mo kakano lelei koe loto kovi mo e taufehi’a pea iku ki hono tala koe fakaanga ko e me’angāue kovi mo holoki fonua lolotonga ia ko e fakaanga ko e poutuliki ia ‘o ha fa’unga faka-politikale pea koe uho ia ‘o e temokalati na’a tau liliu kiai.

‘Oku mahino lelei ia ‘i he mitia faka-sōsiale ‘a e tu’unga mahino ‘oku ‘i ai ‘a e tokolahi pea ‘oku fu’u fiema’u ke mahino kiate kinautolu ‘a e ngaahi kaveinga mo e ngaahi ‘isiū ‘i hono tālanga’i ka ‘oku ‘ikai koe polepole ‘aki ‘a e lau’ikovi’i mo hono tukuhifo faka-pesenolo ‘a e kakai.

Ko e politiki ko e talanga fekau’aki mo e hu’unga ‘o e mafai mo e fa’unga pule 'oku uho 'i he fakaanga 'o taumu'a ke fakatonutonu 'a e faihala pea langa hake ka ‘oku ‘ikai ko e laukau’aki ‘a e kapekape mo hono tukuhifo ‘a e kakai he ko hono iku’anga 'i he lau 'a e finemotu'a mei motu mama'o ko hono takitaha folahi mai ai pe hono ngata’anga mo hono tukufakaholo.