Ta’epau Kaha’u Kautaha Queen Vanilla ‘i Vava’u Featured
Neiafu, 5 Nōvema 2015. ‘Oku ‘i he tu’unga ta’epau mo veiveiua pe ‘e toe hoko atu ‘a e tokoni mo e polokalama ki hano hakeaki’i ‘o e ngoue vanila ‘i he vahefonua Vava’u. Ko hono fakahā ‘eni ‘e Ian Jones ko e tangata papālangi ‘oku ne fakafofonga’i ‘a e Kautaha Queen Vanilla ‘i he Vahefonua Vava’u.
Na’e afea foki ‘e he kautaha ni ‘a Tonga ni ‘i he ta’u 2012 ‘i he laumalie ‘o e fie tokoni pea na’a nau fili ‘a Vava’u ke fakalele ai ‘a ‘enau poloseki ko hono haeaki’i ‘o e vanila ‘a ia na’e hoko ko e ma’u’anga tupu’a ‘a e vahefonua talu mei he ta’u 70 tupu. Na’e fengaue’aki vāofi heni ‘a e Kautaha moe Pule’anga pea na’e lele lelei mai ‘a e poloseki ko’eni.
Na’e fakamoleki heni ‘e he kautaha Queen Vanilla ‘a e pa’anga ‘e lau miliona ki hono tokoni’i ‘o e kau ngoue vanila ‘o Vava’u ‘o kau ai hono totongi ‘a e kau ngoue ke toe tō fo’ou, fakakake ‘a e ngaahi tu’unga vanila motu’a, totongi ke tauhi mo fakafua pea kau atu kiai mo hono ‘aā’i pehē ki he ngaahi me’angāue na’e haea mei he kautaha ‘i he totongi ma’ama’a mo’oni ki hono tauhi.
Kaikehe na’e fakahoko foki ‘eni ‘i he funga ‘o fokotu’utu’u mo e aleapau ko’ene fua pē ‘a e vanilla pea ke fua hangatonu ange ki he Kautaha Queen Vanilla ‘i he totongi ‘oku ‘avalisi ki he pa’anga ‘e 20 ki he kilo mata. Na’e ‘iai mo e ngaahi fokotu’utu’u kehe ki he totongi ki he fua momoa ‘o kau kiai mo e ngaahi monū’ia ‘e ma’u ‘ehe kau ngaue vanila ‘i he founga fua ‘o kau kiai mo e totongi ponasi.
Kaikehe fakatatau ki he fakamatala ‘a Jones, ‘oku fuahia ‘a e kau faitotonu ‘i he ngāue ‘a e kakai ‘oku nau ta’e faitotonu mo siokita ‘a ia na’a nau toe ‘alu kinautolu ‘o fua ‘enau vanila ki he ngaahi kautaha kehe ‘a ia ko’enau toki hū mai pe ke fua vanilla.
“Oku mole foki ‘a e pa’anga lahi ‘a e kautaha ‘i hono totongi hono tauhi, fakafua mo fakaakeake ‘a e vanilla kae hili koia ‘oku fakakaukau kākā pe ‘a e kau memipa ia pea nau kumi ‘e kinautolu ‘a e ngaahi fua ‘oku totongi lelei”, koe fakamatala ia ‘a ‘Isileli Vailea ko e taha ‘o e kau memipa Poate ‘oku nau tokanga’i hono fakalele ‘a e ngāue ‘a Queen Vanilla ‘i Vava’u.
Na’e toe hoko atu ‘a Vailea ‘o pehe kapau na’e ‘ikai ke afe mai ‘a e Kautaha ni mo e tapuaki ko’eni na’e ‘ikai ke toe malava ke fakakake ‘a e vanila he na’e afe ‘a e kakai ia ‘o tō kava makatu’unga ‘i he tō lalo ‘a e totongi ‘o e vanila he na’e a’u pe ki he tu’unga ko e pa’anga pe ‘e 7 ki he 8 ki he kilo mata.
Na’e hū mai ‘a tapuaki na’e afe mai mo e Kautaha Queen Vanilla pea na’a nau fakapa’anga katoa ‘a e polokalama fakakake ko’eni pea fakamole kiai ‘a e lau miliona pea ko ‘ene fua lelei pe ‘a e vanilla ‘a e kakai kuo hū mai ‘a e ngaahi kautaha kehe ia ke kaimelie mei he ngāue ‘a e Queen Vanilla lolotonga ia na’a nau fua pe ‘a e vanilla ‘a e kakai ‘i he ngaahi ta’u ki mu’a ‘i he totongi kovi mo ma’ama’a.
‘I he fakamatala ‘a Ian Jones, na’a ne fakahā ai ‘oku hanga ‘e he ta’efaitotonu ‘a e kau memipa tokolahi ‘oku nau ‘i he malumalu ‘o e kautaha ‘o teke ke mama’o ‘a e tapuaki ko’eni pea ‘oku mahino mai ‘e tu’u pe ‘a e kautaha Queen Vanilla ‘o tali fua mai pe ‘a e vanilla pea ‘e a’u ai pe ki ha tu’unga ko’enau holomui ‘osi. Na’e toe fakahā foki ‘e Jones ‘oku faingata’a kenau faka’ilo ha taha pea ‘i he taimi tatau ‘oku totonu ke tokoni mai ‘a e Pule’anga ke malu’i kinautolu he ko e inivesimeni lahi kuo fakahoko ‘e he Kautaha Queen Vanilla ‘i Tonga ni kae tautauetefito ki Vava’u.
“‘Oku ‘i ai ‘a e fatongia heni ‘o e Pule’anga ki ha fengaue’aki ko e ‘uhinga ko e kaha’u ‘o e vanila ‘i Vava’u mo Tonga ni ka ‘oku mau ongo’i pe ‘oku vaivai pea ‘oku ‘ikai ke mau ongo’i ‘oku mau malu tukukehe ange ‘a e mole ‘a e pa’anga ‘e lau milona ‘a e kautaha ‘i he polokalama ko’eni”, ko hono faka’uhinga faka-Tonga ia ‘a e fakamatala ‘a Ian Jones.
Ko e fakatātā mo’oni ‘eni ‘a hono ngāuekovi ‘aki ‘a e faingamālie ‘e hotau kakai pea ‘oku totonu ke tau ako mei ai he ka mahino ‘a e holomui ‘a e kautaha ni koe holo ai pe ‘a e totongi ‘o e vanilla ki lalo ki he tu’unga motu’a pea taumaiā ‘e alamai ‘a e ngaahi kautaha kehe ke toe fakamole ha lau miliona ‘o hangē koia kuo fakahoko ‘e he Kautaha Queen Vanilla ma’a Vava’u.
“Ka ‘alu ‘a e Queen Vanilla ko ‘etau toe foki ki he tu’utamaki”, ko e tauto’e mai ia ‘a e taha ‘o e kau to vanila na’e poupou mo talangofua ki he ngaahi fokotu’utu’u ‘a e Kautaha Queen Vanilla.
4 comments
-
'Oku ke mo'oni 'aupito Mokofisi pea 'oku toe fakakonisitutone pe foki e fo'i 'aliaki 'a e kau ngoue ia 'oku nau toe kumi ki he totongi ma'olunga ange. 'Oku nau pule fa'iteliha pe ki he fua honau nima 'o hange ko e lau 'a e Konisitutone 'o Tonga.
-
KO E MÄKETI TAU'ATĀINÁ: Mo'oni e lau 'a e tamai 'o e founga pisinisi faka-tupu (capitalism) Adam Smith (Wealth of Nations, 1776) mei Scotland: 'Oku ngāue 'a e tokotaha kotoa ki he 'ene fiema'u leleitaha taautahá, ka 'oku 'ikai ko 'ene taumu'á ki he lelei faka-lūkufuá. 'E toki ma'u melia 'a e tokolahí 'i he lavame'a 'a e taautahá ke tauhi mo fafanga hono kāingá. Pea 'e toki koloa'ia ai 'a e faka-kātoá 'i he mālohi 'o e "nima-ta'e-hāmaí" (invincible hand).
Fakamālō ki he kautaha Queen Vanilla ko 'enau fie tokeni'i 'a e polokalama vanilla 'a Vava'ú, pea ko e founga tatau pe mo ia 'i he pisinisi fk-tupú. 'Oku ngali kākā si'i mātu'á tō-vanila 'o Vava'ú, ka 'oku nau kei fa'iteliha ke tu'uaki atu 'enau fua'i vanilá ki he mahu'inga mā'olunga-taha 'i he māketí.
Pea 'oku kei ma'u faingamālie pē mo e kautaha Queen Vānilá neongo kuo hūmai 'o tokolahi 'a e ngaahi kautaha fe'au'auhí. He 'oku fiema'u ke tokolahi ange 'a e fe'au'auhí, 'o kau lelei ange ia ki he kau tō-vanilá, pea mo e kautaha Queen Vanilla foki kenau feinga ke fakalakalaka 'enau ngāué...na'e ui 'e Adam Smith ko e "nima-ta'e-hāmaí ia."
'O kapau 'e ma'u faingamālie tokotaha pē 'a e Queen Vanilla, ko e pule fk-aoao (monopoly) fk-pisinisi ia, pea 'e 'ikai lelei ia ki he kau tō-vanilá. 'E ma'u pē melié ia 'e he Queen Vanilla. He tenau pule'i 'a e mahu'inga mo e totongi vanilla 'i he māketí. -
Si'i omi e kau me'a ni mo e palani fakapalangi 'oku faaite atu e lolo ia mo e fatunga helefufuuu. Tufaki enau pa'anga pea aleapau'i mo e fakana'una'u tenau puna fakalaka hange ko e pulu he mahina ka kuo 'ikai. Mou 'ofa mai kimoutolu 'o mavahe kamou mo'ui, he 'e pa homou 'ulu he fa'ahinga fakapisinisi ia a e Lolo ko ha Lolo pe tene mahino'i ... mou mavahe kiai kae tuku ke 'uha niumotu'u e fonua ia na'a lava ke fua ia o langa aki e u fale lalanga kuo talaki he lipooti peesi 400+
-
Tau faka'amu pe 'e 'ikai mavahe 'a e kautaha ni mei Vava'u he 'oku 'ilonga 'a e malangalanga 'a e to vanila pea kau lelei ki he ma'u'anga pa'anga 'a e kakai.