Fokotu'u ki ha Fili Fakaha loto (VONC) - Ta'efalala'anga 'a e Palemia Featured
Tohi ki he ‘Etita
FOKOTU’U KIHA FILI FAKAHA LOTO (VONC) - TA’EFALALA’ANGA ‘A E PALEMIA
Tangata’eiki,
Kuo fakaha ‘e Lord Vaea tenau fokotu’u mo e hou’eiki nopele ‘i Fale Alea ke fakahoko ha Fili Fakaha Loto (VONC), he ‘oku ta’efalala’anga ‘a e tataki ‘a e Palemia Hon. ‘Akilisi Pohiva. Ko e taha ‘eni ha me’afua fakatemokalati fisifisimu’a, ke fakapapau’i ‘e taliui mo ho’ata ma’u pe kitu’a ‘a e fakahoko fatongia ‘a e Palemia mo ‘ene Kapineti ki he kakai na’a nau fili kinautolu.
Kuo tuku mai ‘e Lord Vaea ha ngaahi ‘uhinga malohi ke fakahu ‘aki ‘a ‘enau fokotu’u teu Fili Fakaha Loto. Pea ‘oku mahino ngofua mo malohi ange ‘a e ngaahi ‘uhinga ‘oku ‘omai ‘e Lord Vaea, ‘i he ngaahi ‘uhinga na’e fakahuu ‘aki ‘e he Palemia Hon. ‘Akilisi Pohiva ‘ene fokotu’u Fili Fakaha Loto ‘i he 2012, ke fakahifo ‘aki ‘a e Palemia he taimi koia, ‘a Lord Tu’ivakano.
Kaneongo kotoa ‘a e malohi mo e makatu’unga lelei ‘a e ngaahi ‘uhinga, ‘e tomu’a fiema’u ia ke vakai’i ‘a e tu’u fakafika ‘a e ngaahi fa’ahi ‘e 3, pe ‘e malava ke ma’u ‘e he Fa’ahi ‘a e hou’eiki Nopele ha toko 13 kanau ikuna. Koe tu’u leva ‘eni ‘a e ngaahi Fa’ahi.
Fa’ahi Tu’u Tau’ataina (Toko 7)
‘Aia ko (1) Siaosi Sovaleni, (2) Fe’ao Vakata, (3) ‘Aisake Eke, (4) Saia Piukala, (5) Poasi Tei, (6) Samiu Vaipulu, (7) Viliami Manuopangai.
Fa’ahi ‘a e Hou’eiki Nopele (Toko 9)
‘Aia ko (1) Lord Vaea, (2) Ma’afu, (3) Tu’ivakano, (4) Nuku, (5) Tu’i’afitu, (6) Tu’iha’angana, (7) Tu’ilakepa, (8) Tu’iha’ateiho, (9) Fusitu’a. Tukukehe ‘okapau ‘e Sea ‘a Tu’ivakano he taimi paloti, pea hikinima ‘a Ma’afu ma’ae Palemia pea tenau toko 7 pe. Ka he’ikai palopalema ia, he‘e ala fetongi hake pe ia ‘e Samiu Vaipulu mo Viliami Manuopangai, ke ma’u ‘a e toko 9, ka’e holo hifo ai ‘o toe toko 5 pe ‘a e Fa’ahi Tu’u Tau’ataina.
Fa’ahi ‘a e PATOA moe kau poupou ki he Palemia (Toko 10)
‘Aia ko e (1) Palemia ‘Akilisi Pohiva, (2) Semisi Fakahau, (3) Pohiva Tu’ionetoa, (4) Tevita Lavemaau, (5) Vuna Fa’otusia, (6) Semisi Sika, (7) Mateni Tapueluelu, (8) Penisimani Fifita, (9) Veivosa Taka, (10) ‘Akosita Lavulavu.
‘I he’ene tu’u pehee leva, ‘e toe pule’i pe ‘e he toko 7 (pe 5) tu’u tau’ataina, ‘a e Fili Fakaha Loto ‘e fai. He koefe pe fa’ahi tenau nga’unu kiai, koia ia ‘e ikuna. Kaikehe, ka malava ‘o ikuna ‘a e Fa’ahi ‘a e hou’eiki Nopele, ‘aki ha nga’unu kiai ‘a e kau tu’u Tau’ataina, ‘e toe ha mahino ange ai ‘a e natula ‘o e Pule’anga Kafataha na’e fa’a tu’uaki mo sio loloa kiai ‘a Dr Sitiveni Halapua he kuo hili.
He koe tu’u ‘a e Pule’anga ‘o e ‘ahoni, ‘oku lolotonga Pule’anga Kafataha hono fa’unga. He ‘oku ‘iai ‘a e kau Paati PTOA, ‘iai mo e kau tu’u Tau’ataina, pea huluni ai ‘a e moe nopele ko Lord Ma’afu. Pea tetau hokohoko Pule’anga kafataha atu ai pe ‘i he lele atu ko ‘eni, kae ’oua leva kuo tau liliu ‘o fakalao’i ‘a e Fili Faka-Paati.
Kae toki malava ke fili ‘a e Palemia moe kotoa ‘o ‘ene kau Minisita, mei ha Paati pe ‘e taha, ‘o ‘ikai ha toe fafakatau’aki hoosi kimu’a he lova.
‘Oka ikuna ‘a e Hou’eiki Nopele ‘i he Fili Fakaha Loto ko ‘eni, pea ‘e kei hokohoko atu ai pe ‘a e Pule’anga Kafataha. Ka’e fiema’u ha Palemia ‘oku falala’anga ange, moha kau Minisita ‘e toe tau’ataina ange ‘enau fakahoko fatongia. ‘Oku ‘ikai tetau fiema’u ha Pule’anga ‘oku fa’u ‘aki ha laumalie fesiosiofaki, lotokovi, filifilimanako, pea fai tu’utu’uni fakatikitato, mo hala ‘i ha policy pe palani ngaue pau.
Ka ‘oku tau fiema’u ange ha Pule’anga ‘oku manako ki he pule lelei, ngaue loto tau’ataina, ‘ikai hikisia, pea ho’ata kitu’a ‘enau fakahoko fatongia ‘aki ‘etau tukuhau.
Kuo pikoua e tu’a ‘o e kakai masiva he tanaki tukuhau, pea li’ekina e kaha’u e fanauako, to’utupu mo e ni’ihi ta’ema’ungaue. ‘Oku ta’emahino ‘a e fakalelei vahenga ‘a e kau ngaue fakapule’anga, pea kuo fakautuutu ‘a e pule kovi moe faihala, kae tu’uenoa ‘a e fakamaau totonu moe pule ‘a e lao, ‘o makatu’unga mei ha ngaahi faitu’utu’uni ke tuku fakatafa’aki ‘a e lao kae takitaha kumia ‘ene lelei fakafo’ituitui.
‘I hono fakalea mahino ange, kuo siva ‘etau ‘amanaki ki he Pule’anga na’e taku koe Pule’anga fakatemokalati ‘o e Kakai, ‘o makatu’unga ‘i he ta’efalala’anga ‘a e Palemia, pea kasia ai e toenga ‘o ‘ene kau Minisita. ‘Oku tau fiema’u leva ha fakafo’ou kei taimi, telia na’a fu’u tomui. Koe anga leva ‘eni ‘eku sio fakaangaanga ki ha ni’ihi ‘i ha Kapineti fo’ou, ‘okapau ‘e ikuna e fa’ahi ‘a e Hou’eiki Nopele.
1. Lord Vaea - Palemia mo Minisita Ki Muli & Fefakatau’aki.
2. Siaosi Sovaleni - Tokoni Palemia mo Minisita ki he MEIDECC.
3. Fe’ao Vakata - Minisita ki he Ngaahi Ngaue Fakalotofonua & Sipoti (MIA).
4. Poasi Tei - Minisita ki he Ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’anga (PE).
5. Saia Piukala - Minisita Mo’ui (Health).
6. ‘Aisake Eke - Minisita Pa’anga mo Palani Fakafonua.
7. Samiu Vaipulu - Minisita Lao & Fakamaau’anga.
8. Lord Tu’i’afitu / Viliami Manuopangai - Minisita Ngaahi Ngaue Lalahi & Takimamata.
9. Lord Nuku - Minisita Polisi, Leipa & Fefakatau’aki (Commerce).
10. Lord Ma’afu - Minisita Fonua & Taumalu’i Fonua ‘a ‘Ene ‘Afio.
11. Lord Fusitu’a - Minisita Tanaki Pa’anga Humai & Kasitomu.
12. Lord Tu’iha’angana - Minisita Ngoue, Toutai, Me’atokoni & Vaota.
Koe anga pe ‘ena ‘o e sio fakaangaanga he taimi ni, ka ‘e malava pe ke toe ki’i feliuliuaki si’i, he ‘oku te’eki ai mahino e tu’u ‘a Lord Ma’afu, pe’e hikinima kife’ia. Ka ‘okapau tene fili ki he Fa’ahi ‘a e PATOA ‘o nau fo’i, pea ‘oku totonu ke ‘oua ‘e kau ia he Kapineti Fakaangaanga ‘a Lord Vaea. 'E hoko leva koe Minisita Fonua & Savea ‘a Tu’i’afitu ia, pea hu hake Viliami Manuopangai ia ‘o Minisita Ngaahi Ngaue Lalahi & Takimamata.
Pea ka hikinima ma’ae Hou’eiki Nopele, pea ‘e malava ke kei hoko atu pe ‘i he Minisita Fonua & Tau Malu’i Fonua, kae holomui a Viliami Manuopangai.
Faka’apa’apa atu,
Saikolone Kiora, NZ.
 - Ta'efalala'anga 'a e Palemia "Pin It")
14 comments
-
'Oku tala 'e he ni'ihi tokolahi 'i he kau poupou o Akilisi oku feinga e kau Nopele ke fa'oa e mafai ke fufuu 'aki e corruption 'i he ngaahi Pule'anga motu'a. 'Oku te'eki keu sio he ngaahi 'uhinga faka'uta, pea 'oku te lau holo he ngaahi taalanga, koiaa ko e 'uhinga lahi pe koaa ko Akilisi pe tene ue'i a e Passport. Masi'i ee kakai 'OKU TE'EKI AI KOAA KE 'AA HOMOU MATA KO E PUTA LOI PE 'A 'AKILISI KE TOUTOU LAVA KI FALE ALEA, KOENA KUO OSI OSI PAANGA HE FAKATOTOLO PEA IKAI MAU HA ME'A PEA 'OATU E LIPOOTI KIAI, KUO TALA EIA KU MAMAE 'A E KAU POLISI KI HE TUKUFAKAHOLO IKAI LAVA HONAU FATONGIA. AKILISI TEKE TO PE KI FA'ITOKA MO E LOI ENE TAUFUA PEHEE.
Ku toe tala, ko Akilisi pe tene fakafoki mai a e 25miliona nae totongi ta'efakalao ki he Tongasat. KO E TOE FO'I LOI NANAMU ENI E TAHA PEA OKU OSI ILO PE KIAI A AISAKE EKE. PEA KUO SII HANGA AI E KAKAI IA KAE IKAI KENAU ILO ENAUTOLU E KAIKAI PAANGA A AKILISI MO E KAUTAMA I LOTO HE FUU SOFTWARE A PIVENI.
Pea ko e kakai koena oku nau poupou ka Akilisi kemou 'aa aa o ilo e tuumalie a Akilisi ia homou uto kovi, toutou lava ai pe ia ki Fale Alea kamou fekuki pe moutolu mo e mo'ui tatau.
Koia ai kau Nopele, oua toe tuku e vote ia mou vote kimoutolu, folahi mai e faihala pea fakapalangi'i o tufaki i mamani, koloa ke sio e kakai ki he KAKAI FAITOTONU NENAU FILI, TENAU PALOTI PE KE TU'ULOA E FAIHALA HE TA'U 'E 4 KOENI, HE OKU NAU ANGA PE KINAUTOLU HE PALOTI PEHEE TALU MEI HE'ENAU FAKAHAOFI 'A LAVULAVU. -
'Io pea kafa ipu sio'ata e ni'ihi...'iooooo.....
-
Ko e me'a pe he 'oku lolotonga kafa 2 e kapineti ko'eni 'o kafa pekepeka e taha pea kafa 'ululoloa e taha. 'Oku taki leva 'e he Palemia e kafa pekepeka kae taki 'e he Tokoni e kafa 'ulu loloa..'auaaa.....
-
Kou poupou au ki he Kapeneti fakaangaanga 'oku fokotu'u mai 'e Saikolone. Kou fakatokanga'i hifo 'oku napangapanga malie pe mo taau 'ene vahevahe. 'Oku vaeua malie pe toko 12, 'o toko 6 nopele, pea toko 6 kakai, pea 'ikai leva ha fa'ahi tene dominate e Kapineti. Mou kafataha leva katau paloti ee.
-
Sifa koe Palemia oku kau moia he huitua oe faituutuuni aena oku longoaa ai e Potungaue Ako. Mooni aupito koe ongotama oku na fuoloa i Fale Alea pe oku na mahamahaki loua o Prostrate Cancer a Akilisi kae Pakalava a Samiu. Kaikehe tau lotu pe kiai koeha e fokotuutuu mei olunga e sii feunga mo hotau Fonua. Na ko hotau tuha pe Kapineti koeni ke hikihiki tax pe ki he hipa etau lue ee
-
'Oku ou fokotu'u atu 'a Vaipulu ke Palemia pea koe taukei mo'oni pe ia tene fakakake hotau fonua ni he faingata'a kuo tau tofanga ai.
-
Ko e vahevahe lelei eni Saikolone mo fieilo. Hange koe lau te tau fai pe foki etau fakakaukau pea koe taha kehe ia tene toki fakahoko. Oku ou sio au kia Semisi Fakahau ke Palemia. Ko Aisake ia oku fuu lahi ene loi ana ia mo ene ilo lelei pe corruption kae support pe. Ko Siaosi ofa mai o kolosikulai. Ko Vaea kole atu tuku mai pe mua ha faingamalie fakaosi kihe kakai kanau toki hoko hake.
I he tafaaki e taha oku iai e poini ia a fieilo he ko Vaipulu nae puke pea kou sio au oku kehe ene pakalava ana ia meia Uliti Uata he ko Uliti ia nae ikai toe sii lea pea heka saliote. E toe malava pe tama koia ke oange hano faingamalie he koia pe mo Akilisi oku na fuoloa mei Fale Alea pea oku iai e ngaahi a'usia oku na ma'u. Pe ko hono ai pe e tahaa tuku pe a Akilisi ia ke Palemia kae fetongi a Siaosi ia mo Feao pea mo Aisake pehe foki ka Vuna. Koe kau huitu'a eni oe Pule'anga oku ikai taau enau faituutuuni moe ofa fonua pehee kihe faitotonu.
Oku iai hoo poini Saikolone ihe dissolve oe government ka koe mea taepau pe haanau toe lava mai a e kau fakafofonga lolotonga pe.
Fakamalo atu he Taalanga. -
Malo Taulanga e vahevahe malie, pea 'oku mo'oni pe ho'o kei falala 'au kia Samiu Vaipulu kene kei 'i he fohe. Mahino pe foki ne 'iai e fanga ki'i 'ila 'i hono hingoa he taimi na'e Tokoni Palemia ai he Pule'anga kuo 'osi.
Ka kou tui au mahalo na 'oku sio faka mo'ui lelei 'a Saikolone kia Samiu. He na'e toki pakalava ni (stroke) 'a Samiu 'o malo pe si'ene kei kataki holo. Pea kapau kuo stroke pe tangata ni hono fakakaukau'i e MA60 he taimi ni, pea huanoa ka toe hiki ha'aki atu kiai e lakanga Palemia.Mahalo na 'oku fe'unga ange pe a Samiu mo e Minisita Lao & Fakamaau'anga, 'oku si'i ai e pressure. Ngali tonu pe ho'o sio Saikolone, poupou atu. -
Fakamalo lahi atu Sifa he tanaki fakakaukau ki he teu Fili Fakaha Loto 'oku teuaki. 'Oku 'iai ho'o ngaahi poini lelei 'aupito, ka teu 'oatu pe 'eni na'a tokoni atu.
(1) Kou faka'apa'apa kapau koe finangalo e Tu'i ke Palemia pe ha taha mei he kakai. Ka na'e 'osi Palemia e tokoua mei he kakai, ko Sevele pea ko 'Akilisi 'eni. Koe ola, na'e 'ikai fakafiemalie mo falala'anga, pea koe 'uhinga ia 'o e teu VONC ko 'eni. Kiate au koe tokotaha falala'anga pe he Kapineti lolotonga, mei he tepile 'a e kakai ko Dr 'Aisake Eke. Kaneongo ia, kiate au kohai pe ha taha ia 'ia Vaea pe Aisake 'e Palemia, tena kei fakatou ngaue fakataha pe kinaua moe toenga 'o e Kapineti, he koe ongo tangata laumalie lelei mo loto tau'ataina, pea 'ikai filifilimanako mo tu'utu'uni faka tikitato.
(2) Kuopau ke fiema'u ha toko 13 kae ikuna, pea kuopau ke fai e fefakatau'aki hoosi ia mo e kau Minisita Tau'ataina lolotonga. Koe'uhi he 'ikai fie 'unu mai ha taha Minisita ia, kae 'ouleva kene tomu'a fakapapau'i tene kei hoko atu pe 'i hono lakanga Minisita. Koia ai 'e faingata'a ke li'aki 'a Siaosi ia mo Fe'ao. (3) 'Oku 'ikai puli e kuohili moe lolotonga ia 'o Siaosi mo Fe'ao, mo e ni'ihi kehe pe he kau Minisita PATOA lolotonga. Kae tanaki e ngaahi case ia koia ke toki faka'ilo Faka-Falealea 'aki kinautolu 'amui, 'okapau he'ikai tenau nga'unu mai ki he Pule'anga Kafataha. He kuopau foki kenau hikinima'i he taimi paloti ke fakahaofi honau kaunga Minisita faihalaa hange ko 'enau 'aofi 'a Lavu, pea koe matapa ia kenau 'auhia kotoa ai kitu'a he fili hoko. (4) Ka dissolve e Fale Alea 'e he Tu'i, 'e toe fai e Fili fo'ou. 'Oku risk 'eni ia, he'e malava ke toe fili mai pe 'e he kakai ia e Pule'anga lolotonga. He'e hu mai foki e ongo'i faka'ofa'ia etc. 'E malava ke pehee 'e he ni'ihi ia, 'oku totonu ke kei 'oange pe hanau faingamalie he 'oku te'eki vaeua honau teemi etc. Koia ai, 'oku faingamalie ange pe 'enau fefakatau'aki hoosi 'i loto Fale Alea, 'i hano dissolve e Fale Alea kae tuku mai ke toe fai ha fili Fale Alea fo'ou. Kaikehe, koe anga pe 'ena 'eku sio fakaeau 'aku Sifa, kae malo e vahevahe mai. -
Oku malohi e ngaahi poini 'leopoki' okapau oku ke sio mei he level ngaue fakapule'anga he oku maumau'i e Konisitutone he teke o e cedaw ikai fou fakatatau ki he procedure, ko e poini koena ki he raw marks kuo ma'u e ngaahi fakamo'oni ko e fu'u fake program 'a e Piveni mo ho'o mou Siaosi Pohiva. Mou oo aa ki 'api Kapineti 'a Akilisi o ngaue'i hamou pa'anga kemou fa'iteliha kiai, tuku hono kai e pa'anga tukuhau 'a e Kakai na'a fufula homou kia.
Poupou atu Hou'eiki Nopele, tatau ai pe, pe temou fo'i pe malohi, mou tu'u mo e Kakai ke mahino temou kei 'ofa ange pe kimoutolu 'i he Kakai, he Taki Ofafonua loi koeni ko Akilisi.