Natula 'o e Politikale Konga 1
‘Oku mahu’inga mālie pe foki ke huluhulu ki he kakai ‘o ha fonua mo tanaki atu pe ki he’enau ngaahi taukei mo e a’usia ‘o fakafou he founga kehekehe pe ‘a e ‘uhinga mo e natula ‘o e politikale. ‘Oku nga’unu atu hotau ki’i fonua si’isi’i mo masiva ni ki ha kuonga ‘oku tu’utelinga ‘a e kakai ‘o e fonua kenau fanongo ki he ngaahi ongoongo he mala’e ‘o e politikale kae tautautefito ki he ngaahi me’a ‘oku hoko he fonua ‘a ia ‘oku kaungatonu ki he’enau mo’ui. Ko e faka’ilonga lelei ‘eni ki ha fonua ‘a e muimui’i ‘e he kakai ‘a e ngaahi tu’utu’uni ‘a e Falealea mo e Pule’anga ka ‘i he taimi tatau ‘oku mahu’inga ke mahino lelei ‘a e ‘uhinga moe ngaahi ‘elemeniti tefito ‘o e politikale he koe tokolahi he fonua ‘oku lahilahi nofo ‘enau faka’uhinga’i ‘a e politikale ki he ngaahi me’a faka Falealea mo faka Pule’anga pea ‘oku ‘i ai pe ‘a ‘enau mo’oni ‘o fakatatau ki he’enau faka’uhinga he koe meimei mahino ia ‘a e tokolahi taha ‘o e kakai ‘o ‘ikai pe ‘i Tonga ni ka ko mamani lahi foki.
Ko e politikale koe fekuki pe koe fefa’uhi (struggle) ‘i he funga ‘o e mafai (power) ‘a ia ‘oku malava pe ke faka’uhinga koe fe’au’auhi ki he mafai ‘i ha talanga pe fetalanoa’aki ki hono fakahoko ha tu’utu’uni ‘e lelei ki he fakataautaha, kulupu, sosaieti, fonua, pe pule’anga. ‘Oku kehekehe pe ‘a hono fakalea ‘o e ‘uhinga ‘o e politikale ‘i ‘ātakai kehekehe ka ‘oku nau taumu’a taha pe ki he mafai pe ko hono fakanofonofo ‘o e mafai mo e anga ‘ene fekau’aki ‘i he levolo kotoa ‘o ha sosaieti telia ‘a e lelei ‘a e kakai ‘o hangē koia ‘oku taumu’a kiai ha kulupu, Pule’anga, pe koha fa’ahi faka politikale. ‘Oku ‘i ai pe foki ‘a e ngaahi fekuki ia ‘i he mafai ‘oku taumu’a ia kiha ola ‘oku ‘ikai hohoa tatau ia moe tu’unga fakasivilaise ‘o ha fonua pea ‘oku hoko pe foki ia ‘i mamani kae tauatautefito ki he ngaahi kulupu fakapolitikale, kulupu lotu, kulupu fakakautau pe angatu’u ‘oku fu’u makehe atu ‘enau tui faka politikale ‘a ia ‘oku fa’a taku koe kau extremists. ‘Oku tau monu’ia ‘oku tau nofo ‘i ha fonua Lotu ‘a ia ‘oku hoko ‘a e lotu faka Kalisitiane koe tokoni ofi ki hono fakamelino ‘a e ngaahi fehulunaki faka politikale pea koe taulanga ‘anga pe foki ia ‘o ha fonua ke fakamu’omu’a ‘a e Lotu.
Na’e ‘i ai foki ‘a e talanoa malie ‘a e tangata filōsefa Kalisi ‘iloa ko ‘Alistotelo (Aristotle) ‘a ia na’e kau ia he kau takimu’a ‘i hono fofoa’i mai ‘o e fakakaukau faka politikale ‘a ia na’a ne taukave ‘o pehē koe tangata koe monumanu faka politikale (Hūfanga he fakatapu) (“Man is a Political Animal”). ‘Oku ‘uhinga ‘a e Filōsefa ki he natula ‘o e fa’ahinga ‘o e tangata ‘oku nau natula faka politikale pea ‘i he taimi ‘e taha ‘oku nau meimei hangē nai ha monumanu (Hangē koe fakatapu) ‘i he ‘enau nofo ‘o fehu’ia mo vilitaki ke ‘ilo ‘a e ngaahi me’a ‘i honau ‘atakai. ‘Oku mahino pe foki ‘oku kehekehe ‘a e tui ‘a e tokotaha kotoa pea ‘oku fa’u’aki ‘a e sosaieti ‘a e kakai fakataautaha moe ngaahi kulupu ‘a ia ‘oku kehekehe ‘enau ngaahi manako pea ‘oku fehangahangai ma’u pe ‘a e ngaahi fakakaukau mo e tui faka politikale he taimi kotoa. Kaikehe ‘oku toe mahu’inga mo totonu ke tau langa ‘i he’etau tō kehekehe (unity in diversity) ‘o hange koia ‘oku tu’uaki fakamamani lahi.
Toki Hoko Atu.....
