Fakaivia 'e he Pule'anga fanga ki'i pisinisi 'ikai ke lēsisita

'I he ta’u fakapa’anga kuo ‘osi, na’e fakahoko ai ‘a hono fakaivia ‘a e ngaahi pisinisi iiki teèki ke lēsisita ‘i he polokalama tatau à e Potungāue ki Vava’u, Ha’apai mo ‘Eua.

Ko e polokalama tokoni mo fakaivia koèni òku fakafou mai ia ì he ngaahi naunau mo e meàngāue ke tokoni ki he ngaahi pisinisi iiki.

Ko e taumu’a ‘o e polokalama ò e àho ni ko hono foaki e ngaahi tokoni faka-meàngāue koèni ki he kau ikuna kuo filifili mai è he Potungāue mei he ngaahi pisinisi iiki teèki ke lēsisita 'i he vahe Nuku’alofa pea mei Ma’ufanga ki Kolomotu’a.

'Oku 'i ai foki ‘a e ngaahi pisinisi iiki teèki ke lēsisita ‘e toko 40 kuo nau ma’u ‘a e monu’ia fakaivia ko’eni, ì he ngaahi ‘elia pisinisi kehekehe ‘o hange ko e lalanga, toutai, ngoue, tuitui, kokaànga, to àkau mo e ngaahi ‘elia angamaheni ‘o e pisinisi teèki ke lēsisita.

Ko e polokalama fakaivia ‘eni ‘a e Potungāue mo e Puleànga ‘oku fakahoko fakata’u ma’u pe ke ne tokoni’i ‘a e ngaahi pisinisi iiki te’eki ai ke lēsisita fakalao ki he Potungāue mo e faka’amu ke tupulekina mo tupulaki pea malava ke lesisita à e ngaahi pisinisi ni ì he kahaù vave mai.

È malava foki 'ì hono lēsisita ha pisinisi ke kau ì he ngaahi polokalama tokoni ‘oku to e lahiange ki he ngaahi pisinisi kuo‘osi lēsisita.

Ko e vīsone mo e faka’amu ‘a e polokalama tokoni mo fakaivia ki he ngaahi pisinisi iiki teèki ke lēsisita ko hono fakamalohia, fakatupulekina mo faka’ai’ai ‘a e ngaahi pisinisi fo’u koloa fakalotofonua ko’eni, kenau fakalakalaka kimu’a pea ‘i ai ha taimi ke nau lēsisita ke hoko ko e pisinisi laiseni.

'Oku kau heni ke tupulaki ‘etau ngaahi pisinisi mo fakalakalaka ai pe kimu’a ke langa hake ‘a e tu’unga faka’ekonomika ‘o e fonua ki ha tu’unga òku to e ma’olunga ange.

Òku poupou malohi à e Pule’anga ki hono tokoni’i ‘a e ngaahi pisinisi kotoa, ‘o tatau ai pe sekitoa lēsisita mo e sekitoa teèki ke llēsisita

Ì heène aù mai ki he àho ni, kuo fakakakato 'e he ni'ihi ko'eni kuo fakaivia 'a e ngaahi polokalama ako ki hono fakalele 'enau ngaahi pisinisi ke tokoni ki hono fakatupulaki e fakahoko pisinisi ì Tonga ni.

Ko e taha ia ì he ngaahi pole òku feào mo e ngaahi pisinisi iiki teèki ke lēsisita ko ha ìlo feùnga ki hono fakalele òha pisinisi mo e siìsiì e ngaahi meàngāue ke tokoni ki he ngaue ò tatau pe ì
he ngoue, toutai, tuitui, lalanga, kokaànga, mo e ngaue fakameaà.

Ì heène pehe òku poupou ai e Potungāue mo e Puleànga ki hono fakaleleiì e tuùnga hono ngaohi e koloa fakalotofonua, ke taau mo feùnga mo e fiemaù à e maketi fakalotofonua kae pehe ki he ngaahi fiemaù à e maketi fakavahaàpuleànga.

‘I he fononga atu ko `eni ki he faka’osinga ‘o e ta’u ngaue fakapa’anga ko eni, mo e teuaki ‘o e palani ngaue mo e fokotu’utu’u patiseti ‘a e Pule’anga ki he ta’u fakapa’anga fo’ou, kuo fokotuùtuù è he Potungāue  mo e Puleànga ha polokalama tokoni ki hono fakaivia à e ngaahi pisinisi.

‘Oku kei ‘iai pe ngaahi ako fakapisinisi ki he kaha’u hili ‘a e polokalama tokoni ko ‘eni, koe ngaahi ako fakataukei mo poto’i ngaue ì hono ngaahi e koloa.

Ko e faka’amu 'a e Potungāue ke ngaue ‘aonga’aki pea tauhi lelei ‘a e ngaahi tokoni ko’eni ke tolonga ki he kaha`u.

'Oku kolenga foki 'e Potungāue ke malu’i pea ngāue’aki lelei ‘a e ngaahi tokoni ko’eni ke aùsia hono taumuà ò fakatatau ki he ngaahi taumuà ò e polokalama tokoni.

Na'e fakahoko ai pe 'e he 'Eiki Minisitā 'a e talamonu atu ki he toko 40 kuo nau ikuna ‘o e tokoni fakaivia pisinisi ‘oku tau fakamo’oni ki ai he ‘aho ni.