‘Oku ‘ikai koe faito’o ‘o e palopalema ke tamate’i ‘osi ‘a e facebook 'i he fonua ^Featured

 Kuo tuku mai foki ‘i he Televīsone Tonga ‘i he ‘aho Pulelulu 7 ‘o ‘Akosi ‘a e fakamatala ‘a e Minisitā Polisi Mateni Tapueluelu ‘oku ‘i ai ‘a e fakakaukau tokua ‘okapau ‘e ‘au kiai 'e malava ke tamate’i ‘osi ‘a e feisipuka (facebook) mei hano toe ngāue’aki ‘i Tonga ni.

‘Oku makatu’unga foki ‘a e hoha’a ko’eni ‘a e kau ma’u mafai tokua koe lahi ‘a e ngaahi ngāngā’ehu faka-politikale mo faka-sosiale ‘oku hoko ‘i he fonua pea ‘oku fakatupunga tokua ‘e he feisipuka.

‘Oku kau heni ‘a e ngaahi ongoongo fekau’aki mo kinautolu ‘oku ma’u tu’unga ‘i he sosaieti pehē ki hono tukuhifo ‘o e kau ma’u mafai ‘o a’u pe ‘eni ki he Fale ‘o e Tu’i tukukehe ange 'a e ngaahi ongoongo fakatupu moveuveu mo 'ikai mo'oni 'oku fe'ave'aki holo 'i he fonua 'o a'u ki he kainga Tonga 'i muli.

Ko e mo’oni ia ‘oku ‘i ai ‘a e kaunga kiai ‘a e feisipuka ka ‘oku ‘ikai koe tefito’i palopalema ia he ‘oku ‘i ai ‘a e fatongia ia heni ‘o e Pule’anga mo e kau ma’u mafai pehe ki he kau fa’u lao ke fakahoko mo fakakakato ka ‘oku ‘ikai ko e puna fakalaka pe ki he peesi faka’osi pea iku mole ai ‘a e tau’atāina ‘a e kakai ke lea, pulusi mo fakamatala.

‘Oku hanga foki ‘e he feisipuka ‘o tukumai ‘o ‘ilo ‘a e kakai ‘o e fonua ki he ngaahi me’a lahi ‘oku hoko ‘i he tapa kehekehe ‘o e mo'ui mo e sosaieti pea ‘oku ne fakafaingofua ‘a e fehū’aki ‘a e onoongo mo e fakamatala ‘o hangē pe ‘oku nofo pe ‘a e Tonga kotoa pehe ki mamani 'i he 'ata fakalukufua ‘i ha ki’i kolo pe ‘e taha.

‘Oku toe hoko foki ‘a e feisipuka ko’e peletifoomu ke fakahoko ai ‘a e feohi mo e fetu’utaki faka-sosiale ‘a e kakai ‘o e ngaahi fonua pea ‘oku ‘i ai hono mahu’inga faka-tukufakaholo, faka-ako, faka-pisinisi, faka-fetu’utaki pea ‘oku fakalave he ‘oku malava ‘a e tokolahi taha ‘o e fonua ‘o kau kiai he ‘oku ma’ama’a ange ‘o fe’unga mo e ivi ‘o e si’i kakai tokolahi.

‘I he taimi tatau ‘oku ‘ikai ke fa’a laua 'a e ngaahi palopalema ia hange ko hono ngaue'aki 'o e feisipuka kene fakafaingofua 'a e fetu'utaki 'a e kau faihia, ngaahi 'ata fakalielia pehe ki he ngaahi palopalema tene uesia 'a e hako tupu 'o e fonua moe ngaahi palopalema kehe pe.

Ko e konga mahu’inga foki mo manakoa taha ‘i he feisipuka ko hono tuku mai ai ‘o ‘ikai ko Tonga ni pe ka ‘i he meimei fonua kotoa pe ‘i mamani ‘a e ngaahi faihala (corruptions) ‘a e kau taki ‘o e ngaahi Pule’anga pea ko e lahi taha ‘oku malava ‘o fakamo’oni’i ‘oku mo’oni pea ‘oku hoko.

Ko e fehu’i ia heni pe koe hā ‘oku te’eki ke fakahoko ai ‘e he Pule’anga ‘o fakafou ‘i he Potungāue Polisi, ‘Ofisi ‘o e ‘Ateni Seniale ha ngāue kiate kinautolu ‘oku nau fakahoko ‘a hono ngāue pango ‘aki ‘a e peletifoomu mahu’inga ko’eni ‘oku ‘omai ‘e he tekinolosia ‘i hotau kuonga ni?

Ko e hā ‘oku ‘ikai ke fa’u ai ha lao pea lau koe lao fakavavevave kene fakangata ‘a hono ngāue pango ‘aki ‘a e feisipuka mo e mītia faka-sosiale ki hono tukuhifo mo lau’ikovi’i ‘a e tokolahi ‘o e kakai ‘o e fonua kae tautautefito ki he kau ma’u tu’unga pehe ki hono tufaki 'o e ngaahi ongoongo loi mo ta'efe'unga?

Ko e fatongia ‘eni ‘o e kau ma’u mafai pe ‘oku takimu’a heni ‘a e Pule’anga ke fakahoko pea fakamu’omu’a ‘i he’ene ‘asenita ngāue pea ‘e tali lelei ‘eni ‘e he tokolahi taha ‘o e kakai ‘o e fonua kapau ‘e fakahū ‘eni koha lao fakaangaanga fakavavevave he ‘oku kaungatonu ki he melino mo e ma’uma’uluta ‘a e fonua.

‘Oku malava pe foki ke tau pehe ‘oku uesia lahi ‘a e ‘imisi ‘o e Pule’anga he ngāue ‘a e feisipuka pea koe faito’o pe ‘a e Pule’anga ki heni ko hono ta’ofi leva kae ‘ikai ko hano siofi ‘a e tefito mo e fekaukau’aki ‘a e palopalema.

‘Oku totonu mo taau ke tau manatu’i koe toko si’i pe ‘a kinautolu ‘oku nau fakahoko ‘a e ngāue pango ko’eni ‘a ia ‘oku fakahoko ‘aki ‘a e loto ‘oku ‘ikai taau mo kovi ‘o kau pe kiai mo e ‘ikai maa’usia faka’atamai pea tō nounou faka mōlale ‘o kau kiai ‘a e feinga ke kau he lau pea lau he kau ‘o ‘iku ki he maumau lahi ki he ma’uma’uluta ‘a e fonua pea iku ke mole ai ‘a e tau’atāina ‘a e kakai lotu, ako lelei, ngaue malohi, pisinisi ‘oku nau ngāue ‘aonga ‘aki ‘a e faingamalie ko’eni ki he lelei ‘e malava ‘o ‘inasi ai ‘a e tokolahi ‘o e fonua.

‘E ‘ikai ke mama’o ‘i hono tālanga’i ‘o e kaveinga ‘a e malava ke ngāue’aki ‘e he kau ma’u mafai pe koha kulupu ha ni’ihi kenau fakahoko ‘a e ngāue pango ko’eni ke fakatonuhia’i ‘aki ‘a hono tamate’i faka’aufuli ‘a e feisipuka mei he fonua he ‘oku uesia ai ‘a e ‘imisi ‘o e Pule’anga pea hōloa ai honau manakoa.

Ko e ngaahi tekitiki (tactics/strategies) fakapolitikale foki ‘eni ‘oku hoko ‘i he ngaahi fonua lahi ka ‘oku tau ‘amanaki ‘e ‘ikai hoko ‘i Tonga ni he ko hono tamate’i faka’aufuli ‘o e feisipuka mei he fonua tene hulu’i mai 'o ho'ataina ange ‘a e ‘ata fakatikitato lolotonga ‘etau temokalati pea ‘oku tau lue palāleli atu leva ai mo e ngaahi fonua 'oku 'ikai ke tau'atāina mo masivesiva ange 'i he halanga ‘o e pule faka-Kominiusi.

Toki hoko atu...