Ko e faito’o konatapu (Ice) ‘a e palopalema vivili taha ‘i Tonga ni ^Featured

Lolotonga ‘a e hanganoa ‘a e kakai ‘i he ngaahi ‘isiu faka-politikale mo e ngaahi fatongia anga maheni he tapa kehekehe ‘o e mo’ui ‘oku totonu ‘i he taimi tatau ke fai ha tokanga makehe ki he palopalema fakalilifu mo matu’aki fakatu’utamaki mo tamate ko hono ngaue’aki mo hono fefakatau’aki holo ‘o e faito’o konatapu ko e ‘aisi (ice) ‘a ia ‘oku toe ‘iloa koe methamphetamine ‘i he fonua.

Ko e palopalema ‘eni ‘oku vivili pea tene faka’auha ‘a e fonua kapau ‘e ‘ikai fakahoko leva ‘e he Pule’anga mo e Potungaue Polisi pehe ki he kau ma’u mafai ha ngaue kiai.

‘Oku toe fiema’u ke kau mai ki heni ‘a e ngaahi siasi pehe ki he ngaahi kupu ‘oku ‘ikai faka-Pule’anga he ‘oku fu’u faka’ofa faufaua ‘a e hake ‘a e palopalema ko’eni pea kapau ‘oku ‘ikai ha taha he fonua ‘oku ‘ikai teteki ki heni pea ‘oku totonu ke vakai pe ‘oku kei sai ‘ene fakakaukau pe ‘ikai.

‘Oku fakaloloma ‘a e kaveinga ni he ‘oku ‘i ai ‘a e ni’ihi ‘i he kau ma’u mafai ‘oku tukuaki’i ‘oku nau kaunga mo kinautolu ki he ngaue pango ni pea kau kiai mo e kakai ma’u tu’unga, kakai muli, ‘o a’u ki he ni’ihi ‘o e hou’eiki ‘oku tukuaki’i mamafa kinautolu ki he ngaue pango, siokita, ta’e’ofa mo holoki fonua ko ‘eni.

‘Oku mahino foki mei he me’a ‘a e Palemia ki mu’a atu na’a ne fakaha ai ‘oku nau ‘ilo ‘a e ni’ihi ‘oku nau fakahoko ‘a e ngaue pango ni ka ‘oku ‘ikai ha’anau mafai ke falahoko ha ngaue kiate kinautolu.

‘Oku kau ‘eni he siteitimeni pe lea fakamamahi mo ta’e’ofa he kapau ‘oku mo’oni ‘eni pea ‘ilo kiai ‘a e Palemia mo e Kapineti ta ‘oku ‘ikai ke hala ‘a e tukuaki’i mamafa ‘oku fakahoko ‘oku ‘i ai ‘enau kaunga ki hono fakahoko mo poupou’i ‘a e ngaue fakalilifu ko’eni.

‘Oku ma’u foki ‘a e ngaahi fakamatala falala’anga tukukehe ange ‘a e ngaahi ongoongo ‘oku tuku mai ‘e he ngaahi kauataha ongoongo pehe ki he mitia fakasosiale ki hono taketi’i ‘e he kakai ta’e’ofa ‘oku nau fakahoko ‘a e ngaue pango ni ‘a e longa’i fanau ‘i he ngaahi lautohi Pule’anga kenau tufaki ‘a e faito’o ni.

Ko e konga ‘o e taumu’a ngaue pango ko’eni ke faka’ai’ai ‘a e to’utupu kenau ngaue’aki ‘a e faito’o konatapu ni pea ke ma’u tangii kinautolu ‘e he ifo ‘o e faito’o ni (addict) he tenau hoko ko e maketi pe koe kau tila he kaha’u pea ke hokohoko seini ai pe ‘a e ngaue ta’e’ofa mo holoki fonua ni ‘a ia ‘oku ma’u ai ‘a e pa’anga lahi mo’oni ‘a kinautolu ‘oku nau kaunga tonu kiai.

Kuo fu’u ‘ilonga ‘a e uesia ‘a e kakai ‘o e fonua pea kuo ma’u mo e fakamatala falala’anga mei he va’a faka-‘atamai ‘a e Falemahaki Vaiola ‘i hono tuku mai ‘e Dr. Mapa Puloka ‘o fakaha mahino ko e peseti ‘e 70 ‘o e kau mahaki faka-‘atamai ‘oku ‘atimiti pe fakahu ange ki he Uooti faka-‘atamai ‘oku fekau’aki tonu ia mo e faito’o konatapu.

‘Oku mahino foki ‘oku haka mo ngaahi ‘a e ‘aisi ‘i Tonga ni pea toki fakahoko ai hono tufaki ke fakakonahi ‘aki ‘a e kakai mo e hako tupu ‘o e fonua pea ‘oku fu’u fiema’u ke toe ngaue malohi ange ‘a e Potungaue Polisi pea faka-ivia kinautolu faka-pa’anga mo fakame'angaue ke fakangata ‘a e fa’ahinga ngaue ta’e’ofa mo fakavalevale ko’eni.

‘I he taimi tatau ‘oku fiema’u ‘a kinautolu ‘oku faitotonu mo ‘ofa fonua kenau fakahoko ‘a e ngaue faingata’a ko’eni ko hono tau’i ‘a e faito’o konatapu ko’eni mo hono ta’au pea ke ‘oua tenau too ngofua ‘i he ngaahi pole faingata’a mo fakatauele 'a ia 'oku anga maheni 'aki 'i he fa’ahinga ngaue ni ‘a ia ‘oku kau kiai ‘a hono totongi pa’anga kinautolu (bribery).

‘Oku fu’u fiema’u ke fai ha tokanga makehe ki heni he koe palopalema ‘eni ia ‘oku fakalilifu ange ia ‘i ha toe palopalema pea koe matakafo fakailifia taha ‘eni ‘oku tofanga ai ‘a e fonua he ngaahi ‘aho ni pea kuo ‘ilo mei he ngaai fonua muli pehe ki hotau kakai ‘oku fakapaea he ngaahi fonua muli.

‘Oku fiema’u ha tokanga makehe ki heni ‘a e Fale Alea pea ke hiki ‘a e tautea ki ‘olunga ‘o a’u ki he taupotu taha ‘o hange ‘oku fakahoko ‘i he ngaahi fonua ‘Esia Tonga Hahake.

Ko e ‘opisoni pe koe fili ‘e taha ko e kole ‘e he Pule’anga ha tokoni faka-polofesinale, tekinikale mo fakame’angaue mei he Potungaue Polisi Fakafonua ‘a ‘Aositelelia, Polisi ‘a Nu’usila pehe ki ‘Amelika (FBI) kenau tokoni mai ke haofaki’i hotau ki’i fonua ni.

‘Oku fu’u si’isi’i fau ‘a Tonga ni ki he mafola ‘a e fa’ahinga faito’o ko’eni pea koe pango he ‘oku mahu’inga ange ‘a e pa’anga ki he ni’ihi ‘oku nau fakahoko ‘a e fa’ahinga ngaue pango ko’eni ‘i he malu ‘a e fonua mo hono kakai.

Ko e palopalema vivili taha ‘eni ‘o e fonua pea ‘oku fu’u fakamanavahe fau ‘ene hoko pea ‘oku fakalalahi 'a ia koe fakatu'utamaki taha ko 'etau sio pe 'o 'ikai fakahoko ha ngaue kiai..