Fakama'ala'ala 'e he Pule'anga e fakamatala takihala fekau'aki mo e vakapuna mei Vanuatu ^Featured

Ko e hokohoko fetukutuku mai eni 'o e kau ngāue muli ke fakahoko 'a e ngāue ni neongo 'a e ngaahi fakafe'atungia 'a e KOVITI-19. Na'e tū'uta 'a e toko 14 ni 'i Vanuatu 'i he 'aho 7 'o Sune 2021 pea kuo 'osi fakahoko 'enau kolonitini mo e ngaahi fiema'u fakamo'ui lelei lolotonga 'enau 'i Vanuatú.

Koe'uhí ko e tu'unga malu mo e hao 'o Vanuatú, 'o 'ikai ke 'i ai ha fokoutua KOVITI-19 'o a'u mai ki he ngaahi māhina na'e nofo kolonitini ai 'a e toko 14 ni, na'e tali ai 'a e kole mei he Pule'anga Siainá, 'o fakafou mai 'i he'enau 'ofisi faka-Amipasitoa 'i Nuku'alofá, ke folau mai 'a e toko 14 ni.

'I he 'aho 21 'o Siulai 2021, na'e 'oatu ai 'a e kole faka-pule'anga mei he Potungaue Ki Muli 'a e Pule'anga 'o Tongá ki he Pule'anga Vanuatú, ki ha faingamalie ki ha vakapuna 'e charter 'e he Pule'anga ke folau mei Fisi ki Vanuatu 'o fetukutuku 'a e toko 43 'o hotau kāinga ‘oku lolotonga tukuvaká 'i Fisí, 'o kau ai 'a e toko 31 na'a nau folau mai mei Amelika, pehē ki he kau folau tahi (seafarers) 'e toko 8 na'a nau tukuvaká mei 'Iulope, pea ke nau kolonitini 'i Vanuatu 'o talitali ai ki he folau mai 'i he vakapuna koeni na'e tu'uta mai 'i he 'aho Tu'apulelulu 26 ‘Aokosi 2021.

'I he 'aho 5 'Aokosi 2021, na'e ma'u mai ai 'a e tali faka-'ofisiale mei he Pule'anga Vanuatú, 'oku 'ikai ke to e fakahoko ha folau vakapuna 'i he vaha'a 'o Fisi pea mo Vanuatu 'o 'ikai ai ke tali 'a e kole ke fakafokifoki mai 'a e kainga Tonga na'a nau tukuvaká 'i Fisí mo e taumu'a ke nau folau mai ki Tonga ni hili 'enau kolonitini 'i Vanuatú.

Na'e hoko atu 'a e ngaahi fetu'utaki 'o fakafou 'i he Air Vanuatu, ki he komiuniti Tonga 'i Vanuatú, na'a faingamalie ke foki mai 'i he vaka ni 'a kinautolu hotau kainga Tonga 'i Vanuatú.

Na'e 'i ai foki mo e ni'ihi 'i Tonga ni na'e palani ke nau folau atu ki Vanuatu 'i he foki 'a e vakapuná, ka na'e to e kaniseli 'a e faingamalie ni koe'uhi ko e 'uhinga pē mei he kautaha vakapuná.

‘Oku ‘ikai ha manavasi’i ‘a e kau Tonga mo e fanauako Tonga, pea ko e fanau Tonga na’e ‘ikai ke nau faingamalie ke foki mai he ‘oku lolotonga lele ‘enau ngaahi kalasi pea kuopau ke nau nofo ‘o fakakakato ‘enau ako ‘i Vanuatu.

Ko e 'uhinga ia na'e 'ikai ai ha pasese mei hotau kainga Tonga 'i Vanuatu ke nau kau mai 'i he faingamalie folau ni, koe'uhí na'e 'ikai ha taha na'e fie folau mai. Ko e 'uhinga ia na'e 'ikai ai ‘i ai ha pāsese mei hotau kainga Tonga 'i Vanuatu ke nau kau mai 'i he faingamalie folaú ni, koe'uhi na'e 'ikai ha taha na'e fie folau mai.

Koe'uhí ko e ngaahi ongoongo 'oku 'ikai ke mo'oni 'oku tufaki holo 'i he mítia faka-sōsialé, 'oku tuku atu ‘a e fakamatalá ni ko e 'uhinga 'o e folau mai 'a e vakapuna Air Vanuatu mo e kau pasese 'e toko 14 ke hoko atu ‘o e polokalama langa fakalakalaka 'a e Pule'angá mo hokohoko atu 'a e palani ngāue 'o hangē kuo fakahā atu 'i 'olungá.

'Oku 'i ai foki 'a e kau ngāue muli mei he ngaahi Pule'anga Mulí 'oku te'eki faingamālie ke nau tū'uta 'i Tonga ni koe'uhí ko e founga lōlōa 'o e folau mai 'i Nu'usilá, ko e 'uhinga ia 'o e tali 'o e folau vakapuna mai mei Vanuatú, tu'unga 'i he hao mo e malu 'o Vanuatu ‘o fakahoa ki Nu'usila, Fisi pea mo 'Aositelēliá.

Ko e vakapuna kotoa pē ‘i he polokalama Repatriation ‘oku folau mai ai ‘a e ni’ihi ‘o e kau ngāue muli ko e taumu’a mai ke nau ngāue ‘i he ngaahi ‘ofisi faka-tipilometika ‘i Tongá ní pea mo e ngaahi poloseki ngāue ‘a e Pule’angá mo e ngaahi Fonua fengāue’akí.

Na'e fakahoko foki mo e kole ki he Pule'anga Ha'amoá pea mo e ma'u mafai 'o Ha'amoa 'Ameliká (Pagopago), ke faka-folau ki ai 'e he Pule'angá 'a hotau kāinga tukuvaká 'i Fisí, 'o ‘uluaki kolonitini kimu'a pea nau toki folau 'o foki mai ki Tonga ní. Ka e hangē ko e tali mei he Pule'anga Vanuatú, 'oku 'ikai ha faingamālie folau mei Fisi koe'uhí ko e uesia tamaki 'a Fisi 'e he mafola 'a e vailasi KOVITI-19.

'Oku hokohoko atu pē 'a e ngaahi ngāue ke fakafokifoki mai 'a hotau kainga tukuvaká, 'o 'ikai ko e folau mai ‘i Nu'usila pē, ka ko e faka'amu 'e faingamālie 'a e ngaahi fonua kaungā'api 'i he Pasifikí, ke nau foki mai ai tu'unga 'i he lōlōa 'o e tatali ki ha MIQ 'o hangē ko e founga lolotonga 'o e folau mai 'i Nu'usila.