Ko e hā e makatu'unga 'o e fakahāloto na'e fai 'i Nu'usila? ^Featured

'Oku malie 'a e hu'unga 'o e politiki 'i he ngaahi 'aho ni pea neongo ko e temokalati 'oku ne tu'uaki 'a e tau'atāina ke lea ka 'oku mahu'inga ma'u pe ke fakahoko 'a e lea 'i he 'uhinga 'oku mālohi pea 'i ai hono ngaahi makatu'unga 'oku fefeka pea 'i ia mo hono ngaahi fakamo'oni.

Ko e me'a na'e hoko 'i 'Aokalani Nu'usila 'i he 'aho 'aneafi 16 Tisema 2019 'a e fakahāloto 'a e PTOA lolotonga 'oku fakahoko 'a e fakataha 'a e Palēmia mo ni'ihi hotau kainga 'oku fakapaea 'i 'Aotearoa 'oku ne 'omai 'e ia 'a e 'ata 'oku fu'u matu'aki pōpō'uli pea toe fehu'ia lahi foki hono 'uhinga pea ko e hā hono makatu'unga.

'Oku mole ke mama'o hano tukuhifo ha tafa'aki heni ka ko'etau sio tau'atāina ki ai 'oku 'ikai ke mahino pe koe hā 'a e makatu'unga 'oku fai ai 'a e mamahi mo e fakahāloto ko'eni?.

Kuo mate nai ha kakai pe kuo mole ha pa'anga lahi 'a e fonua pe kuo fakahoko 'e he Palēmia mo e Pule'anga he 'aho ni ha ngāue kuo a'u kiha tu'unga kuo mole ai ha ngaahi mo'ui pe kuo hoko ha moveuveu 'o iku ai 'a e fonua ki hano ngāue'aki 'a e lao fakatu'upakē?.

Ko e ngaahi fehu'i ia 'oku muimui mai heni he 'oku mahino mei he ngaahi feme'a'aki 'a e Palēmia mo kinautolu na'a nau kau atu ki he fakataha moia 'oku 'ikai mo'oni 'a e ngaahi tukuaki'i kuo fakahoko 'e he PTOA mo honau kau muimui 'a ia kuo tufaki pea talaki 'i he feisipuka pea na'e 'uhinga ai 'a e fakataha mai 'a e falukunga kakai ko'eni 'oku nau poupou ki he PTOA 'o fakahoko 'a e fakahāloto ko'eni.

Palēmia 'o Tonga Dr. Pohiva Tui'onetoa mo e Sekelitali Pule ki he Kapineti Edgar Cocker lolotonga 'a e fakataha mo e kainga Tonga 'i 'Aokalani.

Ko e ngaahi kaveinga tefito tokua 'oku fai ai 'a e mamahi ko e;

.1). Ta'ofi 'e he Pule'anga 'a e ngaahi sosaeti falekoloa e ngaahi fa'ee

2). 'Ikai tufa 'a e pa'anga 'a e kau tō hina

3). Kei tali mo kaunga e Pule'anga ki he Talanoa ki he hemp/hemi

4). Kuo tufa taki pa'anga 'e 3 miliona 'a Nōpele Nuku, Nōpele Ma'afu mo 'Etuate Lavulavu ki honau ngaahi fu'u maka ke fakahoko 'aki 'a e tanuhala 'a e Pule'anga 'o e 'aho ni 'a ia 'oku natula faka-kemipeini.

Kuo fakamahino 'e he Palēmia 'i he fakataha ko'eni mo e kainga Tonga 'i 'Aokalani 'oku 'ikai ke mo'oni 'a e ngahai tukuaki'i ko 'eni pea 'oku toe fehu'ia pe kuo 'i ai nai ha tu'utu'uni ki heni 'a e Kapineti pe koha toe ma'u mafai 'oku ma'olunga ange ke makatu'unga mei ai 'a e tukuaki'i ko'eni 'a ia  'oku 'i ai 'a e ni'ihi 'oku nau tui kiai.

Ko e me'a 'oku mahino mai mei heni 'oku kei tāla'a pe 'a e PTOA 'i he 'ikai kenau ikuna 'a e fili Palēmia na'e fakahoko 'i he 'aho 27 'o Sepitema 2019 hili 'a e pekia 'a e taki 'o e PTOA mo e Palēmia ko Samuela 'Akilisi Pohiva.

'Oku 'ikai ke mavahe mei heni koe 'uhinga tefito ia pea neongo 'oku tau'atāina 'a e Tonga ke lea mo fakahā 'ene fakaukau ka ke fai 'i he funga 'o e fakapotopoto mo e ngaahi makatu'unga fefeka pea fakamo'oni'i  he ka 'ikai leva 'e malava ke ui ia koe fakatupu moveuveu pea koe fa'ahinga natula ia 'oku iku ki he nofo feke'ike'i pea mo e holoki fonua.

'Oku mahu'inga pe ke toe tokanga ange 'a e Pule'anga pea tauhi ki he'enau lea he 'oku siofi kinautolu 'e he kau fakaanga pea faka'ehi'ehi foki mei hono me'a ngāue'aki 'a e kakai 'oku 'ikai falala'anga ka nau aoao ha kakai 'oku ako, taukei, lotu mo 'ofa he fonua pea mahino kiate kinautolu hotau tukufakaholo 'a ia 'oku tau kehe mo tu'uloa ai.

'I he fehu'i pe 'oku hanga 'e he angafai ko'eni 'a e kau fakahāloto 'o fakangalivale'i 'a Tonga? 'oku 'malava pe ke tau tali 'o pehe 'io 'oku ngali kovi ai 'a e 'imisi 'o e fonua ka 'oku ne hanga 'i he taimi tatau 'o 'oatu ki mamani ko e fonua moveuveu 'a Tonga pea 'ikai ngata ai 'oku 'ikai mahino 'a e makatu'unga 'oku fai ai 'a e ta'efiemalie pea 'oku 'asi pe ia 'i he ngaahi ongoongo 'oku tuku mai 'e he ngaahi mitia muli.

Ko e fakahāloto ko e founga ngāue pelepelengesi pea 'oku toki hoko pe he kaveinga 'oku fakatu'utamaki mo vivili ki he fonua pea kapau leva 'e fai 'o 'ikai ha ngaahi makatu'unga malohi pea 'ai pe he taimi 'oku 'ikai tatau ai 'a e me'a 'oku hoko mo 'ete fiema'u mo ;'ete tui moe faka'amu pe koe fiema'u, tui mo e faka'amu  'a ha kulupu pea 'oku fakaoli leva ia mo fakatamaikivale.

Kuo mavaeua 'a e fonua talu pe 'a e hopo hake 'a e  Palēmia kuo pekia 'Akilisi Pohiva mo e PTOA 'o tataki 'a e fonua pea ko hono fakafoki 'a e fonua ki he tu'unga na'e 'i ai kimu'a 'oku faingata'a pea koe pole 'eni ki he kau taki mo e Tonga kotoa ke tau fakafoki 'a e fonua ki he Tonga na'a tau anga kiai.