‘Oku tapu ‘a e Siolalo ki Ha’apai Veu Featured
3 Siulai, 2018. Kuo mahino mei he kamata mai ‘a e ngaahi katoanga lalahi 'oku fakahoko ki he Fo’i ‘One’one ‘a hono fakafehalaaki’i ‘e he kainga ‘o e ‘Otu Ha’apai ‘a e ma’u ‘a e kakai tokolahi ‘o e fonua pehe ki muli mo mamani katoa.
‘I hono fakalea ‘e taha ‘oku tapu ‘a e sio lalo ia ki he Fo’i ‘One’one he kuo he’aki ‘e Molitoni he tohi himi ‘a e SUTT “he fo’i ‘one’one na ‘aonga ki he ha? ka pa peau mei he moana ‘ikai ta’ofi he maka na koe ‘one’one ‘e lava”.
Na'e ha’aki fakataha atu ‘a e ngaahi katoanga lalahi ko’eni ‘o kau kiai ‘ e katoanga Ha’apai Masani, Konifelenisi hono 95 ‘a e SUTT, Faka’ali’ali Ngoue, Katoanga’i ‘aho ‘alo’i ‘o e Tama Tu’i ‘o ‘ikai lau kiai ‘a e ngaahi katoanga faka-famili mo faka-Ha’a pehe ki he ngaahi katoanga kehekehe pe ‘oku taumu’a ki he fiefia mo e langafonua.
Ko e lava nai ‘eni ha uike ‘e ua nai ‘a e lauta ‘a e kakai tokolahi mo’oni mei he tapa kehekehe ‘o Tonga ni mo muli ‘i he Fanga ‘i he Si pea ‘oku fakamahino lelei ‘e Ha’apai ‘oku nau malava pe ke fakalato mo fakakakato ‘a e ngaahi fiema’u fekau’aki mo e ngaahi katoanga ko’eni mei he me’atokoni ki he nofo’anga ‘o ‘ikai fai ha lau ia ki he ngaahi fiema’u anga maheni mo ha fa’ahinga fiema’u pe ‘a ia ‘oku toe ma’u pe moia ‘i he Pako.
Na’e fai foki hono toutou fehu’ia ‘a e tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a Ha’apai hili si’enau fakaakeake mei he Saikolone Fakatalopiki ko Ian pea na’e talanga’i lahi ‘i he Konifelenisi hono 94 ‘a e SUTT pe ‘e malava ‘e Ha’apai kene housi (host) pe fakahoko ange kiai ‘a e Konifelenisi hono 95 ‘a e SUTT.
Ko e kaveinga tatau pe ia na’e toe fai pe mo hono siofi ‘i he teuteu atu ki he ngaahi katoanga kehe ‘a ia ‘oku nau lele fakataha ki he ‘Otu Ha’apai ‘a ia ‘oku kei tu’ulahoko pe ‘o a’u mai ki he ‘aho ni.
Ko e ngaahi tala’a kotoa mo e talafili koia kuo ma’u hono mo’oni ‘i he Fanga ‘i Lifuka he kuo fakafehalaaki’i ‘e Ha’apai Veu ‘a e ma'u 'a e Tonga kotoa pea kuo faka-hisitolia ‘a e ‘otu katonga kotoa ko’eni pea lava lelei mo faka’ofo’ofa tukukehe ange hono masani mo hono mohu pea fielau he hako ‘o e kakai to’a mo e hulihuli ‘o e toa kuo tahi.
Ko e ngaahi talitali ‘i he tepile ‘o e lotu ‘oku mahino ‘a e folaloa ‘e he kakai honau ivi ‘i he’enau ‘ofa he lotu pea ‘ikai fai ha lau ki hono fakahaha honau ivi mo ‘enau ngaue ‘i he faka’ali’ali ngoue pe he ki he a’u mai ki hono kamata katoanga’i ‘o e ‘aho fakahifo ‘o e Tama Tu’i ‘oku ‘ikai ha holo pea kuo tau e lahi ‘i he Fanga Falikipako.
‘Oku kei talanoa’i ‘i he ‘Otu Tonga pea tuku mai ‘e he ngaahi kautaha ongoongo pehe ki he mitia faka-sosiale ‘a e masani mo e fiefia ‘o e ngaahi katoanga ‘oku lolotonga fakahoko ‘i Lifuka ‘o vakavakaoo ai ‘a e Pule’anga mo e Siasi pea malohi ai ‘e Fonua ‘a ia koe kakai ia mo hono tukufakaholo.
'Oku toe mahulu foki mo e laupisi 'eiki 'a e kainga Ha'apai mo 'enau laukau 'aki 'a e Tu'i Haapai kae fefe he ko honau kakala tauleva ki he pa'anangalu 'o taimi.
Ko e ‘ata totonu ia ‘o e Tonga ‘o fakatatau mo e fa’unga ‘o e fonua ‘a ia ‘oku tau kei laukau ai ‘o a’u ki he ngaahi aho ni.
‘Oku tau kaunga fiefia ai pe he folanima ‘a e ‘Otu Ha’apai ‘o mahino ai ‘oku kei Tonga pe ‘a Tonga.
4 comments
-
'Oku fa'a tala foki ko e kakai Ha'apai koe kakai nima ma'u mo fakapotopoto pea 'oku 'ikai kenau fiemole. 'Oku fa'a faka'uhinga foki koe 'uhinga ko e faingata'a 'a e mo'ui 'i hono fakahoa ki he toenga 'o Tonga. ko Ha'apai 'oku 'ilonga ia he ako lelei 'i he fonua pea 'oku 'ilo'i 'i he tapa kotoa 'o e mo'ui. 'I he 'aho ni 'oku hoko 'a e folanima 'a e kakai he lotu moe fonua 'a ia na'a tau sio mata ai he ngaahi katoanga 'oku tau mataa 'oku toe fakavalevale pe mo Ha'apau 'i heenau mafana 'i he lotu moe fonua pehe ki he laupisi 'eiki. Kole atu pe ki he kau politikale ke tukunoa'i e kakai he 'oku kei Ha'apai pe 'a Ha'apai pea kei Tonga pe 'a Tonga. 'Oua tetau 'eti e me'a 'a muli he'emole ai 'etau fe'ofa'aki.
-
Fakamafana Ha'apai pea ko hono 'ai ia ke mahino koe hako kitautolu 'o e kakai lotu, to'a mo mamahi'i fonua pea ko Tupou VI ko e Tu'i Ha'apai. 'Auaa...
-
Malie fau Ha'apai. Tala pea ngali ko e me'a 'oku maseni ai. 'Oku lave ki ai 'a e maa'imoa 'a Kuini Salote 'o e "Hiva Afa 'a Vaea." Ka faingata'a pe faingofua, Ha'apai tu'u ho'o kaimu'a." 'Oku fa'a lave malie mo mahino ma'u pe ki ai 'a Hufanga ('Okusitino Mahina), 'a ia ko e ui ki Ha'apai ke nau polepole (tu'u mai ki mu'a) he me'a 'oku nau 'ilo lahi taha ki ai mo poto lahi taha ai, 'o tatau pe 'a e faingata'a mo e faingofua. 'Oku to e 'asi pe he maa'imoa 'e taha he faikehekehe 'o Vava 'u mo Ha'apai 'o pehe, "'Otu Ha'apai fietangata, Tu'u 'a Vava'u he matanga," 'o to'a tete'e 'a Ha'apai ka e viki-mo-sani mo ta'efieto 'a Vava'u.
'Oku to e malie lahi mo e ngaahi hingoa fakatenetene 'o Ha'apai kuo fakalau mai 'e viu faka'etita, 'a ia 'oku ho'ata mai ai 'a e loto'i Ha'apai. 'Oku kau ai 'a e Fo'i'one'one, Ha'apaiveu, Fangafalikipako, Fanga'ihesi, Fangakopaluki, Fangailifuka, 'Otuha'apai mo e Ha'apaifakapotopoto. 'E to e lava pe ke lau 'oku kau ai 'a e 'Otumotuanga'ofa, 'o hange ko e viu faka'etita, 'a ia foki ko Ha'apai na'e fai ai 'e Kapiteni Kuki 'a e fakahingoa.
'Oku to e malie mo e ngaahi hingoa ko e Tonga'eiki, Tongatapu mo e Tongalahi, 'o hange ko e fa'a lave 'a Hufanga. 'Oku ngali 'uhinga ki he kamata 'a e fua Tu'i Tonga 'i Popua, 'a ia na'e tamai 'Otua mei Langi ('a ia ko Ha'amoa) ka e fa'e Maama ('a ia ko e Niuatoputapu), 'o 'uhinga 'a e Tonga'eki ko 'ene tamai 'Otua pea ko e 'Otua ko e tapu pea ko e Tongalahi ko e lahi he 'Eiki mo e Tapu, 'a ia ko e ma'u mei he 'Otua.
'Oku ngalingali ko e 'uhinga 'a e Niuatoputapu ('o liunga ua hono tapu) ki he fa'e 'a 'Aho'eitu ko 'Ilaveha ('a ia ko e hoihoifua totu'a) ko e 'ofefine 'o e 'Otua-mo-Tangata ko Seketo'a, 'a ia na'e to e liliu ki he Va'e-'o-Popua ko e totu'a 'ene hoihoifua (hono fo'ivae mo e lou'ulu loloa mo e to e 'ila ko e faka'ilonga 'o e hoihoifua). 'Oku ngalingali ko Niuafo'ou ko e Niua na'e toki tanaki (fo'ou) mai ki he Pule'anga Hau 'o e Tu'i Tonga, 'a ia na'e mole mei Ha'amoa mo e pule 'a e Tu'i Manu'a 'o ma'u 'e Tonga.
Na'e fokotu'u mai 'e Hufanga 'oku kehe 'a e 'uhinga ia 'o e lahi 'a Vava'ulahi, 'a ia ko e lahi he loto mafana mo e loto momoko, 'o 'ikai pe ke tu'u ia 'i loto he vaha'a 'o e mafana mo e moomoko (ka e lahilahi pe ki he mafana), 'a ia 'oku 'uhinga ai hono hingoa fakatenetene 'e taha ko e Fatamafana pe Fatafatamafana, 'o 'uhinga ki he fatafata ko e nofo;anga ia 'o e ongo mo e loto mafana, 'a ia ko e mafu pe fatu. 'Oku ofi 'a e Vava'u Lahi (Great Vava'u) he hingoa fakatenetene ko e Pilitania Lahi (Great Britain), 'a ia ko e lahi he to'a (he ko e fonua si'i ka e lahi he ongo mo e loto to'a, 'o hange pe ko Vava'u, 'a ia na'e kau hono kau to'a tete'e he Tautahi/Tau Tahi fakatahaa mo Ha'apai). 'Oku to e hingoa fakatenetene 'a Vava'u ko e Ha'afuluhao (ko e ma'u mei he Safulusao hono fa'a tukua mai 'a e kau fefine hoiohoifua 'o Ha'amoa ki he Tu'i Tonga he motu tu'u fakahahake ko Koloa 'i Vava'u) mo e Lolo'ahalaevalu (fakataha ki mui ni mai ko e Matapaopalataisi 'aia 'oku tu'u ai 'a 'Iteni 'o e 'otu kaveinga he ta'anga viki malie 'a Feke Tutu'ila). -
Oua toe fai ia ki Haapai Cocaine lahi hhhh