Tu'utu'uni Faka-Tu'i Fakata’e’aonga’i ‘o e Minisitā ‘a Lavulavu: 'Oku loi nai ‘a e Palēmia? Featured
Ko hono fakafe'iloaki 'e he Palemia 'a Lavulavu ki he Palemia Fisi Frank Bainimarama
Nuku’alofa 4 Fepueli 2016. Kuo ma’u ‘e he ongoongo ni ha fakamatala falala’anga ko hono fakata’e’aonga’i ‘a e hoko ‘a ‘Etuate Lavulavu ko e Minisitā Takimamata mo e memipa ‘o e Kapineti ko e fokotu’u fakahangatonu mai pē mei he ‘Ene ‘Afio (Royal Command) ka ‘oku ‘ikai ko hano fokotu’u atu mei he Palēmia.
Na’e fakahā foki ‘e he Palēmia ki he Fale Alea ‘o Tonga ‘i he pongipongi ‘o e aho ‘aneafi 3 'o Fepueli na’e fakahoko ha’ane fokotu’u atu ki he ‘Ene ‘Afio ke fakangata ‘a e hoko ‘a Lavulavu ko e Minisitā ‘o e Potungāue Takimamata. Ko e hili foki ‘eni hono fehu’i kiate ia ‘e he Fakafofonga Fale Alea Vava’u 15 Samiu Vaipulu pe ko e hā e ‘uhinga ‘oku kei ngāue’aki ai ‘e Lavulavu ‘a e me’alele ‘a e Pule’anga, faka’uli mo e ‘Ofisi ‘o e Takimamata lolotonga ia kuo ‘osi fakahoko kiate ia ‘a e Tu’utu’uni ‘a e Fakamaau’anga lahi ‘i he ‘aho Falaite 29 ‘o Sanuali.
Kaikehe ‘oku fakamahino mai he fakamatala ‘oku ma’u ‘e he ongoongo ni na’e ‘afio’i totonu pe ‘e he Tama Tu’i ‘a e kei hokohoko atu pe ‘a Lavulavu ‘i he fatongia faka-Minisitā pea mo e te’eki ke fakahoko atu ha fokotu’u mei he ‘Ofisi ‘o e Palēmia pea finangalo ai ke fakahoko leva ‘a e tu’utu’uni faka-Tu’i (Royal Command) ko’eni telia ‘a e malu ‘a e tu’unga faka-Lao ‘o e fonua.
Kapau leva koe mo’oni ‘eni pea ‘oku totonu ke fakatonutonu leva ‘e he Palēmia ‘a e ‘ene fakamatala na’e fakahoko ‘i he Fale Alea pea fanongo kiai ‘a e kakai ‘o e fonua. ‘Oku ‘ikai toe veiveiua ko hono lohiaki’i ‘eni ‘o e fonua kapau koe me’a totonu ‘eni na’e hoko. Na’e tukumai foki ‘a e ongoongo tukuatu (Press Release) ‘a e ‘Ofisi ‘o e Palēmia 'i he 'aho 3 'o Fepueli 2016 ‘o fakahoko mai ai ‘a e fokotu’u na’e fakahoko ‘e he Palēmia ki he ‘Ene ‘Afio 'a ia koe konga ai na'e fakalea 'o pehe ni;
“Kuo finangalo lelei ‘a ‘Ene ‘Afio Tupou VI ke fakata’e’aonga’i ‘a hono fakanofo ‘o ‘Etuate Sungalu Lavulavu ki he Minisitā ‘o e Takimamata, ‘i hono fokotu’u atu ‘e he ‘Eiki Palēmia ‘o Tonga, Hon Samuela ‘Akilisi Pohiva, ‘o kamata lau mei he Monite ‘aho ‘uluaki ‘o Fepueli, 2016”.
Na’e ‘ikai foki tuku mai ‘a e ‘aho na’e fakahoko ai ‘e he Palēmia ‘a e fokotu’u ko’eni ki he ‘Ene ‘Afio. ‘I he taimi tatau na’e toe ‘omi ‘e he ongoongo ‘a e Kaniva News ‘i he ‘aho 3 ‘o Fepueli 2016 ‘a e fakamatala na’e ma’u mei he Sekelitali Pule & Sekelitali ki he Kapineti ‘o fakahā mai ‘oku kei fakahoko ‘a e ngāue ki he me’a ni ka na’e ‘ikai fakahā mai ai hano fakaikiiki ‘o kau ai ha fokotu’u ki he ‘Ene ‘Afio.
‘Oku mahu’inga foki ‘a hono muimui’i ‘o e kaveinga ni ‘o makatu’unga ‘i he hisitōlia ‘o e Minisitā ni mo hono toutou fakahaofi ‘e he Palēmia tukukehe ange ‘a e ngaahi ongoongo kuo tukuatu ‘e he ngaahi mītia ‘o fakahā ‘e kei tuku pē ‘e he Palēmia ‘a Lavulavu kene hoko ko e memipa ‘o e Kapineti neongo ‘a e tu’utu’uni ‘a e Fakamaau’anga.
Na’e ‘i ai foki mo e hoha’a ‘i he hili ‘a e tu’utu’uni ‘a e Fakamaau’anga ‘i he ‘aho Falaite 29 Sanuali 2016 mo e tu'utu'uni 'a e Fale Alea 'i he 'aho Monite 1 'o Fepueli 2016 ‘o fakata’e’aonga’i ‘a e hoko ‘a Lavulavu koe Fakafofonga Fale Alea pe koe ha 'a e me'a 'e fakahoko 'e he Palēmia.
Neongo kotoa ‘eni, na’e kei hokohoko atu pe ‘a e fai fatongia ia ‘a Lavulavu ‘i he ‘Ofisi Potungāue Takimamata pea na’a ne kei ma’u kakato pe mo e ngaahi monū’ia faka-Minisitā ‘o hangē koe anga maheni. 'Oku mahino pe foki 'a e polosesi ki hano tukuhifo ha Minisitā 'oku fokotu'u mei he Palemia pea aofangatuku 'e he 'Ene 'Afio 'o hange koe tu'utu'uni 'a e Konisitutone pea 'oku toe 'i he kupu tatau pe mo e mafai 'i he 'Ene 'Afio ke fakata'e'aonga'i 'ene fakanofo 'oha Minisitā 'o hange ko'ene hā he Kupu 51 (3) (c) 'o e Konisitutone;
"51 Fatongia, fa'ahinga 'oku kau ki he pea mo e ngaahi mafai 'o e Kapineti
(1) Kuo pau ke 'i he Kapineti 'a e mafai pule 'o e Fonua, 'a ia kuo pau ke nau ma'u 'a e ngafa 'o e fengaue'aki fakataha mo e taliui ki he Fale Alea 'a e ngaahi fatongia pule 'o e Pule'anga.
(2) Kuo pau ke kau atu ki he Kapineti 'a e Palemia mo e kau Minisita kehe ko ia kuo fokotu'u 'e he Palemia pea fakanofo 'e he Tu'i:
Ka kuo pau –
(a) 'e ngofua ke fokotu'u 'e he Palemia 'o 'ikai lahi hake 'i he toko 4 'a ia 'oku 'ikai ko ha kau fakafofonga kuo fili ko e kau Minisita 'o e Kapineti;
(b) ko e Palemia mo e Kapineti ke si'i hifo honau tokolahi 'i he vaeua 'o e tokolahi 'o e kau memipa 'o e Fale Alea kuo fili, 'o 'ikai ke kau ai 'a e Sea.
(3) Kuo pau ke tauhi 'e he Minisita hono tu'unga ko e Minisita kae 'oua –
(a) kuo fakata'e'aonga'i 'e he Tu'i 'a hono fakanofo 'i ha fokotu'u atu 'e he Palemia pe fakatatau ki he kupu 50B;
(b) kuo pekia, fakafisi pe kuo tuku ki tu'a mei hono lakanga hili hono faka'ilo 'i he kupu 75; pe
(c) kuo ne hoko 'o 'ikai malava ke ma'u lakanga 'o fakatatau ki he Konisitutone ko eni pe ko ha toe lao kehe
Ko e poini mahu’inga heni ko e fifili ki hono mo’oni ‘o e me’a ni he ‘oku ‘i ai ‘a e hoha’a lahi ‘a e kakai ‘o e fonua ki he me’a totonu ‘oku hoko ‘i he fonua pehe ki he ngaahi fakamatala ‘oku tukumai ‘e he Taki ‘o e Pule’anga. Kapau ko e tu’utu’uni faka-Tu’i (Royal Command) ‘eni 'o fakatatau ki hono mafai 'i he Konisitutone pea ‘oku totonu mo taau ke fakatonutonu ‘e he Palēmia ‘a e fakamatala hala mo ‘ikai mo’oni kuo tuku mai ki he fonua mo hono kakai.
Na’e fokotu’u foki ‘a ‘Etuate Lavulavu ki he lakanga Minisitā Takimamata ‘i he ‘aho 27 ‘o Novema 2015 pea ko e fakangata ko’eni ‘a ‘ene hoko ko e Minisita na’e kamata lau ia mei he ‘aho Monte 1 ‘o Fepueli 2016 lolotonga ia ‘oku ne kei fakahoko fatongia pe pea na’e tupu ai ‘a hono ‘ohake ‘o e kaveinga ni ‘i he mitia mo e Fale Alea ‘o Tonga.
13 comments
-
Na'e katoanga'i ho fuu fakanofo Minisita pea nae ilonga lelei e mahiki hoo moui Lavulavu. Naa ke ngaue valei aki ho tapuaki. A'u ki ha tuunga kuo ke lea hange ha Otua. Pea kuo ako'i ehe Eiki hoo moui he taimi ni kuo faka'aa ho mata keke 'aa o ilo ho ngata'anga. Ko e ako'anga koe kihe kau Polikale i he fonua ni. Tuku e hikisia moe polepole he koe angahala ia.
-
'Osi atu e tangata kae holo e pa'anga hu mai 'a e 87.5 he 'ikai toe putuputu a e polokalaa letio. Toe maloloo lelei e nafa hotau telinga he 'ikai toe ongona hono le'o. Toe ngaholo mo e ngaue a e Fale Alea he'ene pulia. Pea ka toe malooloo atu mo e fakafofonga Ha'apai 13 'e toe vave ange me'a kotoa 'i Fale Alea. He kuo tau fakatokanga'i 'oku kolosi hono silipa, senitolo a mata'u ka e su uku e va'e hema. Pea kuo na toki fetapate'aki pe ongo kauva'e 'o lavelavea ai pe Kainga Haapai 13 ia. 'Alu aiiiii
-
Faka'ofa si'i Lavulavu. mei tangi au ia......
-
KUO TAIMI KE TUKU E PALEMIA KO ENI KI TU'A
KUO TAIMI KE FAKA'ILO HIA IA KI HE LOHIAKI'I E FALE ALEA MO E KAKAI O TONGA.
KO E PALEMIA MATA FEFEKA TAHA ENI HE LOHI PALA MO E MIO'I
'OFA MAI PM 'O FKFISI HE KU FU'U FKOLI HO'O SIPINGA 'ENE TEKEUTUA MAI HO'O FAIHALA -
Lolo
Kuo fuoloa e ma'a e ki'i lepa ia, ko e lele ena ia he saving 'a e Pule'anga motu'a mo e ngaahi tokoni mei muli. -
Na'e totonu pe ke tukuange ha faingamalie faka'osi 'o Lavulavu kene 'i he Kapineti ke faka'osi 'ene ngaahi visone kae 'oua kuo ma'a lelei e ki'i lepa 'a e fonua pe toki tukuange.
-
'E toe malieange 'a Lavulavu he'ene nofo mei tu'a...ke fakamatala e ngaahi me'a he pule'anga...kuo taimi ke feinga e pule'anga ke kumi ha me'a 'a Lavulavu ke fakalongolongo ai na'a lea ki ha me'a..he koe natula e tangata ni ke kumi pe ha me'a ke 'asi lelei ai ki he kakai..taimi e heke Lavu he kuo 'ikai toe malu'i koe he Palemia...lol
-
Me'a ko e tö atu e 'a e pm 'oku pehee ko e pm 'a e kakaii ee..! Ha'u fo'i fkngata ia 'a e Tu'i pea na toe hoko'i atu e ia mo ene sekelitali ki he kapineti... Mälie lahi hono loihaki'i e kakai oku ne fkfofonga'i. Ko e fekau atu ka naua ke na oatu e tohi pehee ko ene fokotu'u ke paaki mai ka e ma'u lelei ena mio'i !
-
'Oua temou hoha'a he koe founga ngaue pe ia anga maheni pea 'oku faingata'a ke toe malava ia ke tuku he 'oku fai e anga kiai. Ko e anga ia 'emau si ki he politiki kapau 'oku fai ha loi pea 'ai ai leva he hokohoko lelei he 'e iku mo'oni pe ia.
-
Koe Sekelitali Kapineti mo e Palemia 'oku totonu kena 'omai e mo'oni.