‘Oku fakalao nai e keli mo hono mamau’i ‘o e ‘ātakai ‘i he paaka Va’epopua? Featured
Ko hono faitaa'i mei he 'ataa 'a e fu'u keli he paaka Va'epopua
28 Tisema, 2016. ‘Oku fai hono fehu’ia lahi ‘a e tu’unga malu ‘o e ‘ātakai pehe ki hono faka’auha ‘a e tongo mo e ngaahi me’a mo’ui ‘i he langa paaka ‘a e Palēmia ‘i Pātangata ‘a ia ‘oku ‘iloa ko Va’epopua.
‘Oku makatu’unga ‘eni ‘i he keli mo hono faka’auha ‘o e tongo pehe ki he ngaahi me’a mo’ui ‘i he ‘elia ko’eni kae malava ke fakafehokotaki mo tahi ‘a e paaka ‘a e Palēmia.
Na’e toutou me’a hangatonu mai pe foki he Letiō Tonga moe Letiō 87.5 ‘a e Palēmia ‘i he ta’u 2015 ‘o tapou ki he kakai ‘o e fonua ke ‘oua ‘e taa mo faka’auha ‘a e tongo pea na’e faka’ohovale ‘ene me’a hangatonu mai he tu’uaki ko’eni ‘o ho’ata mai ‘oku ‘i ai ‘ene tokanga mavahe ki he ‘atakai.
Ta koaa ‘oku kehe ‘a loto ia mo tu’a pea mo’oni ai e fakahua ‘a e kau mamata hele’uhila “fakapipiki e fakatātā faiva kehe kae hulu ‘a e faiva kehe”.
‘Oku mahino pe foki ‘a e taukave ia ‘a e Palēmia mo hono kau poupou ‘oku to’o ‘a e konga ‘o e fakamole ki he paaka ko’eni mei vahenga ‘o e Palēmia pea ‘oku faka’ofo’ofa pe ia ka ‘oku mahino ngofua pe foki ‘i he taimi tatau ko hono lakanga koe Palēmia ‘o e fonua ‘oku malava ai kene ngāue’aki ‘a e koloa mo e me’angāue ‘a e fonua ki he’ene taumu’a fakataautaha ko’eni.
‘Oku ‘ikai puli ‘oku faka’ofo’ofa ‘a e ngāue ko’eni ia mo matamata lelei he koe tu’u’anga veve fuoloa foki ’eni ‘a e fonua. ‘I he taimi tatau ‘oku ‘i ai ‘a e lao mo e tu’utu’uni pea kuo pau ke muimui pau kiai.
‘Oku te’eki ke a’u ki he ta’u ‘e 10 ‘a e poloseki ki hono tukuange ‘a e kona mo e kinoha’a mei he lingi’anga veve ko’eni pea na’e fakapa’anga ‘e ‘Aositelelia ‘a e poloseki ko’eni. ‘I he’ene pehe leva ‘oku ‘i ai ‘a e fifili pe kuo fe’unga ‘a e ‘elia ko’eni ke ma’unga nofo kiai ha kakai pe ‘ikai?.
‘Oku fehu’ia foki pe na’e ‘osi fakahoko hano savea’i pe ‘e uesia ‘a e ‘atakai ‘i he founga ‘oku fakahoko’aki ‘a e langa paaka ko’eni ‘a ia ‘oku ‘iloa koe EIA (Environmental Impact Assessment) ‘a ia ‘oku tu’utu’uni ‘i he lao moe founga ngāue ‘a e fonua.
Ko e founga ngāue fakamamani lahi foki ‘eni pea kuopau ke fakahoko ‘a e EIA ia ke fakapapau’i ‘oku malu ‘a e ‘atakai pea ke kei tolonga telia ‘a e kaha’u ‘o e fonua.
Na’e fakahoko ha faka’eke’eke ki he ‘Ofisi ‘o e ‘Atakai pea mahino mai pe ia ‘oku ‘i ai ‘a e tu’utu’uni mo e lao kiai.
‘I he vakai mei he vavā ‘oku ‘ilonga mo mahino koe keli ko’eni ‘oku lahi pea ‘oku fou mai he ‘elia ‘oku kamata tupu hake ai ‘a e tongo. ‘I he taimi tatau ‘oku toe fehu’ia pe koe ha ‘a e taumu’a ‘o e kanali ko’eni ‘oku keli pea koe taumu’a ki he folauvaka pe koe fakamatamata lelei pe ‘o ‘ikai hano fu’u ‘aonga ‘i he funga ‘o e maumau ‘a e ‘ātakai.
‘Oku totonu foki ke fua tautau ‘a e ngaahi ngāue ‘oku fakahoko ki he langa fonua ‘o fakahoa ki he lelei fakalukufua ‘a e fonua pea ke famamu’omu’a ‘a e lao, mahu’inga ‘o e ‘ātakai, mo e lelei fakalukufua ka ‘oku ‘ikai koe ‘asenita fakafo’ituitui.
‘Oku faka’ofo’ofa ‘a e ‘ata ki tu’a ‘o e ngāue ia ko’eni ka ‘oku toe faka’ofo’ofa ange kapau ‘e muimui ‘i he founga mo e lao he “oku mahu’inga ange ‘a e talangofua he fai feilaulau”.
4 comments
-
Neu ma'utepu hake a e mea a Palemia Akilisi he letio ae hoko a e feituuni koe fakalelei atamai kiai pea koene tuku pe ae ngaue kuo alu ia kiai o eleela ai ke hanganoa he ko e nonga atu. Koia ai ketau poupou kiai neongo ene taefakalao ka e tolonga ai etau Palemia.
-
Oi !! Ko hai na'a ne lavelave 'iloa 'e hook 'ae feitu'u ko'eni koe Pa'ake malolo'anga ma'ae me'a mo'ui kotoa 'ihe 'aa takai fknatula ?
"oku mea'i pea lave'i 'ehe Tonga kotoa, talu mei Tuai 'o fononga mai kihe 2000's tupu. 'ae Kinoha'a kehekehe he feitu'u ni, he koe lingianga veve 'o Tonga moe hua'i'anga hono pamu 'oe ng toilet/tulou atu, pea tanaki he feitu'u ni, pea uesia 'ae me'a mo'ui kotoa pea pehee 'ae ng nofoanga kotoa 'I Pa Tangata, Popua moe Hala Tuku Tonga pea pehee kihe ng me'a mo'ui 'o Fangauta.
Aho ni, kuo hook 'ae feitu'u palaku ni. koe pa'ake fkofoofa, he tokoni 'ae ng Fonua Muli hono tanu mo fktoka lelei..........
Koe ngafa 'oe Fonua ke fkmatamata lelei/ land scaping ke fkofoofa moe tanu maki hono atakai ke toe fkola 'ae me'a mo'ui fknatula kotoa pe, pea pehee ki fangauta kaeumaa 'ae Kakai 'o Pa Tangata, Popua moe ng nofo ofi kotoa kihe fetu'u ko'eni ??
Na'e toafa momoa ka koe 'aho ni kuo koe lata 'anga kihe To'u Tangata 'o Tonga !!! kihe 'Unu'aki Fonua 'oku fkhoko he Pule'anga pea fai ai 'ae Fk-Na'una'u kihe Kaha'uu
Kuo pau ke fai 'ae Keli moe fkma'opo'opo lelei ke malava ke ma'u 'ae palani landscaping kihe feitu'u ko'eni..............
Peheange mai, na'a mou mamata kihe Park he sipoti olimipiki 'oe 2000, koe fu'u lingi'anga veve 'o Senee, aho ni kuo hook koe fai'anga Sipoti ia 'o NSW he Sipoti kehekehe, Akapulu moe etc....kaeumaaa 'ae fu'u pa'ake Lahi faufaua....
Koe me'a tatau pe 'oku lolotonga hook ai 'ae ngaue he pa'ake Va'epopua........Kuo pau ke fkhoko ai 'ae Keli moe Tanumaki hekoe natula ia 'oe Langa Ngaue he feitu'u kotoa pe. hunoa ka 'osi!!!!
Ko hai te ne toe 'ilo'i koe hua'i'anga 'eni 'oe raw sewerage 'o Nuku'alofa moe fanau'anga 'oe Lango he aho ko eeee......Ai pe loto ke fiefia he koe Langa ngaue kihe lelei fklukufua ma'ae To'u Tangata 'oe kaha'u ???
'Ikai kuo Manakoa 'ae Mui Tolotolo ni he ngaue 'ihe Pa'ake Va'e Popua......Happy new year atu kihe kau Usuusu he kaveinga ni................ -
Oua foki temou hoha'a he ko e lotu'anga ia o e Palemia ki he ngaahi Tangaloa, fai ai hono fakahikihiki mo e faka'ise'isa hono fakamalo'ia'i mo fakafeta'ia si'i kau Tangaloa he fai me'a lelei ma'a e Palemia mo hono Pule'anga ee
-
'E malava ke to e fakalea 'a e fehu'i ko ia ko e: "'Oku fakalao nai hono keli mo maumau'i 'a e 'atakai 'o e paaka 'i Popua?" ki he fehu'i tatau 'o makatu'unga he faa'ikavei fo'ou fakatemokalati faka-Uesite 'o e pulelelei / takilelei 'o pehe: "'Oku 'atakitu'a, taliui, vaetatau / vaetaau mo fakammaautotonu nai hono keli mo maumau'i 'a e 'atakai 'o e paaka 'i Popua 'o fakalao pe ta'efakalao?"
Na'e taaimu'a 'a e Palemia mo e Fa'ahi Temokalati 'Otu Anga'ofa (neongo 'ene ta'efakalao 'a e politiki fakapaati / party politics) hono taukave 'a e faa'ikavei fo'ou fakatemokalati faka-Uesite 'o e 'atakitu'a (transparency), taliui (accountability), vaetatau / vaetaau (equality / equity( mo fakamaautotonu (justice) kae fakaloloma he 'oku nofo 'enau liliu mo e faka'uhinga he fakatekinikale ka e 'ikai nofotonu he fakafonua / fakasosiale, faka'ikonomika, fakapolitikale, faka'efika, fakamolale 'o tumutumu he fakalao.
'Oku mahino lelei mei he ongoongo kuo tala 'oku ta'efakalao hono keli mo maumau'i 'a e 'atakai 'o e paaka 'i Popua 'a ia 'oku to e 'uhinga ia 'oku ta'e'atakitu'a, ta'etaliui, ta'evaetatau / ta'evaetaau mo ta'e fakamaautotonu. 'Oku toe 'uhinga ia 'oku fakatikitato mo fakaehaua, 'o hilio he ta'efakatemokalati mo ta'efakalao mo fakaola ko e fakapopula.
(The more emlightenment-driving, freedom-loving, and law-abiding a community is the less there is conflict and, by implication, requirement for dictatorship).