Fu’u ‘ilonga fakapalataha 'a e Sea Komiti Kakato Featured
Penisimani Fififta (Fakafofonga Fale Alea Tongatapu 9), Sea Komiti Kakato 'a e Fale Alea
Nuku'alofa, 17 Sune 2016. ‘Oku ‘i ai ‘etau palōveape ‘iloa koe “Vikia ‘a ‘Apolosi ka kuo tau viku pongipongi” ‘a ia ‘oku ‘uhinga ia ko ‘etau viki’i mo ‘amanaki ki ha me’a lelei ‘e hoko kae iku ‘o ‘ikai hoko. ‘I he ‘ene ‘ikai hoko leva ‘oku tuenoa leva ‘etau ‘amanaki.
‘Oku pehē tofu pe ‘a e vakai tau’atāina ki he fua fatongia ‘a e Sea fo’ou ‘o e Komiti Kakato Penisimani Fifita (tapu ange moia) ‘a ia ko e memiipa pe foki ia ‘o e Paati Temokalati ‘Otumotu Anga’ofa ‘a e Palēmia pea na’e heka mai he ta’au ‘o e Palēmia mei he Vahenga Fili Tongatapu 9.
‘Oku ‘ikai koha toe kaveinga ‘eni ke tau toe hela hono fokihi he ‘oku maau kakato ‘a e feme’a’aki ‘a e Fale Alea ‘i he Komiti Kakato ‘i he Miniti ‘a e Fale Alea pea toe fakamafola hangatonu mai foki ‘i he letiō ‘o fanongo kiai ‘a e kakai ‘o e fonua. 'Ikai ngata heni ka kuo kamata 'ohake 'eni 'i he ngaahi mitia 'o a'u ki he mitia faka-sosiale.
‘Oku ‘i ai leva ‘a e fakame’apango’ia ‘i he ‘ilonga ‘a e kau fakapalataha ‘a e Sea ko’eni ki he tafa’aki ‘a e Pule’anga pea hā mahino pe ia ‘i he’ene tukuange ‘a e Palēmia ke fa’iteliha neongo ‘oku ‘ikai ha’a ne poini fakatonutonu pe tali ha’a ne tokoni ‘o fakatatau ki he tu’utu’uni feme’a’aki ‘a e Fale.
‘Okiu fu’u mata’ā’ā ‘a e me’a ko e fakahekeheke ‘a e Sea Komiti Kakato ki he Palēmia pea na’a ne ‘osi he’aki tu’o taha ‘i he feme’aki ‘oku tui ia ki he poini mei he Palēmia mo e Pule’anga. ‘Oku ngalo leva he motu’a faiaako tutuku ni ‘oku tapu ‘aupito 'i he fatongia ko’eni kete fakahā ‘a e fa’ahi ‘oku te tu’u mei ai he ko hono makatu'unga ko e tau'ataina.
‘Oku ake heni ‘a e manatu ‘a e tokolahi ‘a e kau fanongo Fale Alea kia Sifa Tu’utafaiva ‘a ia ko e Sea Malōlō ia ‘o e Komiti Kakato pea na’e toe kau pe foki ki he Paati ‘Otumotu Anga’ofa. Na’e kehe ‘a e fatongia mo ‘ene tau’ataina 'iate ia pe mo e tafa’aki na’e kau kiai ‘a Tu’utafaiva pea na'a ne malava ke fakakehekehe'i. Na'e ifo mo mahino leva ‘a e feme’a’aki ‘i he Fale Alea pea mahino ki he kakai e fonua.
‘Oku fu’u pongipongi hono fakatokanga’i ‘a e ‘ao’aofia ‘a e fua fatongia ‘a Penisimani pea ‘oku tokolahi ‘a e kakai ‘oku nau tālanga’i ‘eni ‘i he lēvolo kotoa he mo’ui ‘i Tonga ni ‘o a’u ki he kau mama kava Tonga. Ko e me’a ‘oku totonu ke fakatokanga’i ‘e Penisimani Fifita ko e fatongia ‘oku totonu ke tau’atāina pea kuo maama ‘a e fonua ‘o ‘ilo ‘a e fakahekeheke, fakapalataha mei he mo’oni mo e poini.
10 comments
-
Tuku atu pe aa ke nau fa'o he ko honau taimi, 'oua mole noa'ia hotau taimi he fakamaau'i atu 'a hai mo hai kae 'uluaki fai ha'atautolu ngaue ke lava ia. Ko ena 'oku lava lelei pe fatongia e Sea pea ko e ha e me'a 'oku kovi ai, na'a talamai ke ke 'alu hake Manase Valu 'o sea pea hange mai 'etau Fale Aleaa ha Fale Alongaa. Ko e founga ena 'a e Seaa 'oku lau mo e Veesi Folofola, 'oku takitaha mo'ona pe founga kae 'oua te tau vave ki he kalangaa mo e 'ilonga 'etau kei fakatamaiki valee. Ko e lau 'a e poto ko Einstein, ko e tokotaha 'oku lau ko e tu'umo'ungaa 'a e tokotaha 'oku lava 'o fanau'i ha fo'i fakakaukau mo 'ilo fo'ou pea lava 'o mapuni hono ngutuu na'a toe ''ilo 'e ha taha. Toki hoko atu
Siana Maka -
Mia Puke ka naake loto koe ki sii li fiha e Palemia Toloa he Katoanga？Ko e Pako ia oku fakapotopoto pe ia ... ioooo
-
Oku ikai ke iai hanau taimi kenau toe hanga holo ai Siana Maka he oku nau mo'ua he fa'o. Pea tuku kemau lea he oku mau pisinisi o totongi tukuhau onau vahe ai. Pea toe hoko kiai koe kakai ena nemau fili koeuhi koemau falala kiai koe kau faitotonu. Pea ta ko hono aii ia ke tukuatu e mafai ki honau nima kae toki asi honau imisi totonu. Fakalangata'aki koe Temokalati moe Pule'anga oe Kakai.
-
'oku totonu ke 'i ai ha lao ke sivi mo'ui lelei e kau falealea 'o 'ikai ko e sino mo'ui lelei pe, he ko e me'a mahu'inga taha ki he tangata falealea ko e 'atamai lelei mo vave pea toe mahino mo lea lelei. Ko e faka'ofa atu 'ete fiu he fakaongo e me'a 'okulau 'e he sea , 'ai ai 'ene tuai mo 'ene toe misini fakapipiki hono le'o. 'Oku 'ikai ko ha me'a fo'ou 'ene fakapalataha, he na'e 'api moli pe ia he Potungaue Ako ka e fuu hala. Ko e oli taha 'ene ngaahi fakamatala ko ee he ngaahi issue ki he ako he taimi e felauaki he maaka to'ofua etc, 'a e mahino 'ene ta'e mahinoki ai e ngaahi me'a totonu mo mo'oni na'e fakatoka mai 'aki e ako mei he kuo hili ka e fefeka pe'ene falala ki hono taki manako he Pule lelei mo e faitotonu ka e hipa 'aupito 'ene ngaue'i e ngaahi principles ko eni, 'oku tau longoa'a ai he ng 'aho ni. 'Oku tuku pe 'e he Sea ia hono taki ke ne toe pule'i atu mo e falealea, ka e tuku e Sea Falealea ia, he kuo anga ia ki he fakaaoao mo e ta'efieauna. KO e talu 'ene hu 'o falealea mo e kakai 'iloa he ako mo e ngaahi mala'e 'o e lao mo 'enau mokulu tahataha atu he 'ene tuli peako e ta'u eni 'e 30 'ene fakaaoao he pule'anga ni he hingoa 'o e loto e kakai. SAi 'aupito hono ngaahi kovi'i e kakai na'e talu eni 'enau pou ki a 'Akilisi he ta'u 'e 30 ki he 40 ke ne heka ai mei he hoosi ki he veni, lelue, vakapuna pea kuo super man ia he taimi ni he 'oku 'ikai kene toe fiema'u 'e ia e vaka 'o e kakai ke heka ai he kuo tau 'ene fiema'u 'ana, pea 'e tatau ai pe ia pe ko hai 'e toe poto hake he falealeaa mo e ng potungauee kuo kamata 'ene TEMOTATO (tikitato) 'ana. Ko e Sea komiti kakato mo e kau falealea talavou iiki tau'ataina ko ena 'oku 'i he pule'angaa ko e fanga ki'i puppet 'ae Palemia mo e fa'a poupou fefeka hake he taimi kotoa ke tuli ai pe 'enau tonuhia kuo loa 'etau sio atu 'o 'ilo hono fufu'i holo 'enau ngaahi mele he kuo hilii pea palomesi ke tali koee ki a 'Aki ka e 'oua 'e 'akahi kinautolu lolotonga e ta'u 'e 4 'enau Minisita pea nau tali ai pe 'ai'ai kovi hange ko e ngaahi me'a kuo hoko ki he minisita ng pisinisi 'a e pule'angaa.. ko e puppet ia, pea 'osi ange kuongali vale ia ka ko e ngaahi tu'utu'uni fakafufuu ia 'oku fai 'e he takii he 'ikai kenau toelava nautolu 'o'ikai ki ai. Faka'ofa ko e lolotonga mo e kaha'u o Tonga e !! Toki a'u eni e falealea mo e pule'anga ki he ma'ulalo taha... Nau fisi'ia 'ikai toe fie ngaue fakataha mo e hou'eiki Nopele ko 'enau fiema'u e mafai.. 'osi angee 'oku lahi ange pe 'ofa ia 'a e hou'eikii he fonuaa he ko honau kakai. Ko hono sipinga mo'onii pe ena he katoanga 150 e kolisi ko Tupou. Ko e kilu 'e tolu ko e fale 'ata'ataa pe ia 'o Ha'a Moheofo.. ka ko e haa e foaki 'a e PM .. lahi 'etau leaa... ka 'oku sai ke tau 'ilo 'oku 'ikai pe ke foaki noa ha'a ne pa'anga 'ana ki he ngaahi me'a 'a e kakai 'oku nau fai ki he 'ene leaa, ke talaatu pe ke fai ha me'a ke fai mo 'aa 'a e pule'angaa 'o 'ilo.... kuo si'i lele e kakai talangofuaa 'o fa'o e penisinii he hinaa mo fa'u e ngaahi pomu afii 'o tolo'aki 'a e ngaahi pisinisi e kolo hauu. Kuo haa e 'aho ni... 'ikai 'e a'u ki hano fakatau hotau fonua 'e Siaina he 'etau toutou noo he langa 'o Nuku'alofaa,. pea tukuhausia e kakai tokolahi he feinga ke ma'u ha tupu he 'enau pisinisii ke totongi 'enau nooo ka kuotoe 'omai pe kau Siainaa ia mo 'enau pisinisi iikii ke fe'auhi mo si'otau kakai vaivai mo masivaa.. Kuo haa e fehi'a ia ki hekau Siainaa mo e tala he taimi koee Palemia ka mou a'u ki he tu'unga ko enaa 'e fai e ngaue lahi ki hekau Siainaa. Tuku aa e fakaolii he kuo hiki kimoutolu 'e he kau Siainaa he 'aho ni peake fakalongolongo meiho'olongoa'a he taimi koee he kaila 'i falealea 'e mole e fonua ni ki Siaina. 'E toki mole ia ho taimi, ka 'ikai ha ngaahi lao lelei ange ke malu'i e kakai 'oku ke tu'u mo'unga aii. Tau ki'i ipu kofi ai ka tau toki hoko atu.. ka e 'ai pe mo ngaungaue ho mou 'atamai kakai.. he ko kitautolu 'oku faka'ofa he pule'anga ta'etemokalati lolotonga.
-
'Ikai pe 'i ai ha me'a ia 'a e loto 'oku kovi 'e sia'a. Mou lava atu 'o kemipeini Falealea ke mou hu ki ai mo e fakahela. 'Ikai ke lea mai kinautolu ki he'etau me'a noa'ia 'oku fai ka tau nofo pe 'o fakaanga ta'epoini holo,
Siana Maka -
'Oku ;ikai ko e fakapalataha ka ko e fakapalaku mo'oni eni 'oku fai 'e he sea ko eni 'o fenapasi pe ia mo hono palemia 'o e kuonga.
-
Osi taimi ke fakaleleii etau Lao ke oua naa toe kanititeiti fale alea ha taha kuo ova hono ta'u he 70, he koe fatongia koena fala fale alea oku fiema'u ha kakai ku nau matu'otu'a feunga. He kou tui lahi oku lahi e taimi ia kuo papaka e kau fakafofonga ia he fakamalanga koe faka'apa'apa kihe kakai ta'umotu'a koena. Hange pe ko Akilisi kuo tukunoa'i ia he taimi lahi he koeuhi pe kuo sii toulekeleka. Mou fau lao kihena kae oua temou fau lao pe ki he ngaahi monuia kae tuku e ngaahi mea fekauaki mo kimoutolu ka e kau lelei ia kihe kakai kotoa oe Fonua.
-
'Oku te sio atu pe 'o 'ilo 'ene mata'i fakapalataha. Ko 'ene ngaahi faka'uhinga he taimi lahi 'oku mahino ai kuo expire. Koe le'o kuo lahi tetetete 'o hange ka tangi, pea fielau pe he kuo si'i penisoni mei he ngaue fakapule'anga. Kae malo pe 'ena kuo a'u kihe lakanga Sea Komiti Kakato, ka he'ikai toe lava ia 'o fakafepaki ki he PM, he na'e heka ai 'o too ki Fale Alea. Na'e mu'aki fiema'u foki he'e tepile ia 'a e Pule'anga 'ae Tu'iha'angana ke Sea Komiti Kakato, ka na'e toe holomui ia pea nau afe hake ai pe nautolu 'o fokotu'u ta'e mateuteu hake a Peni ke tapuni 'umosi ai leva. Fe'unga tonu pe ia moe fiema'u Sea 'a Peni, 'o toe hikinima ta'emaa hake ai pe ia ma'ana he taimi paloti, ke fakapapau'i koia tene ma'u e Sea. Mo'oni e lau 'a e kau leka, " koe me'a 'ena nau nofo 'o lama."
-
Ko e 'atunga ena ia e hu mai 'ia 'Akilisi kuo 'ikai toe lava e motu'a ia ko'ena 'o fakakaukau 'aki hono 'atamai kae fakahekeheke 'ata'ataa pe. Mahalo 'e fakanofo Minisita ki he ngaahi lautohi si'i.
-
Ai mu'a o sii kataki'i he oku tuku e policy ngaue kihe tafa'aki kae faka'apa'i ehe Sea e Komiti Kakato e ta'umotu'a o Akilisi he kuo mei 80 tapu moia.
Pea koe toe ai koaa ke fefee'i he oku iai ha mea i he Puleanga o e kakai koe palanisi？