‘Oku tu’u nai ‘i fē ‘a e Palēmia ‘i hono ‘Ohofi ‘o ‘Ene Minisitā Poasi Tei? ^Featured

Kuo toutou fakamafola mai ‘i he polokalama ‘a Kalafi Moala, Fale’i Fakaongoongo ‘a e Palēmia, ‘i he ‘ene Letio FM 88.1 mo e Taimi ‘o Tonga, ‘e ne fakaanga’i lahi mo tukuhifo ‘a e Minisitā ki he Ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’anga, Hon. Poasi Tei, tokua ko e Minisitā ‘oku vaivai pea ‘oku ‘ikai ke mahino kiate ia ‘a e me’a ke fakahoko ‘i he‘ene faifatongia hangē koia ‘oku hā he Taimi ‘o Tonga ‘o e ‘aho Pulelulu 22 - Tūsite 28 ‘o ‘Epeleli 2015, Voliume Fika 26.

Ko e me’a ‘oku fai ki ai ‘a e fifili, he ko Kalafi ‘oku fale’i ki he Palēmia, ‘Akilsi Pohiva, pea ko Kalafi ‘oku ‘ofisi taha pe mo e Palēmia ‘i he ‘Ofisi ‘o e Palēmia, ka ko e hā koaa ‘oku malava ke hoko ai ‘a e me’a ni? ‘o ho’ata atu ‘oku ‘i ai ‘a e movete ‘i he sikalamu. ‘Oku ‘i ai leva ‘a e ngaahi fifili ‘oku anga pehe ni;

1.     ‘Oku anga fēfē hono fakaanga’i ‘e Kalafi ‘a e Minisitā Poasi Tei, hili koia, ko Poasi na’e kau he kau Fakafofonga Tua’atāina ne nau mavahe meia Samiu Vaipulu mo e Hou’eiki Nōpele ‘o kau mo ‘Akilisi Pohiva, ‘o tupu ai hono fili ‘a ‘Akilisi ko e Palēmia?.

2.    Ko e fo’i fili na’e fakahoko ‘e Poasi ‘o Palēmia ai ‘a ‘Akilisi, pea mei ai leva ke lava ‘o fili fakapone’i mai ai ‘e ‘Akilisi ‘a Kalafi ke hoko ko e fale’i fakaongoongo kiate ia.

3.    Ko Poasi Tei na’e fili ia ‘e he Palēmia ke hoko ko e Minisitā ‘o e Ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’anga pea ‘oku totonu ke faka’apa’apa’i ‘e Kalafi ‘a e fili kuo fakahoko ‘e hono taki.

4.    Ko e hā ‘a e kaunga ‘a Kalafi ki he fokotu’utu’u ‘o e kau Minisitā mo ‘enau ngaahi Potungāue ‘oku teke ai ‘e he’ene Pepa mo e Letiō ke fei mo fai ha fokotu’utu’u fo’ou ki he ngaahi Poate Pisinisi ‘a e Pule’anga?.

5.    Ko e hā ‘a e femahino’aki ‘a e Palēmia mo Kalafi ki he me’a ni?.

‘Oku malava ke lau hono teke mālohi ke fakahiki ‘a Poasi Tei mei he‘ene potungāue ki ha potungāue ‘e taha koe fie me’a lahi he ‘oku ngalo ‘iate kita ‘a kita, mo e me’a ‘oku tonu kete ngata ai ko e fale’i fakamītia ka ‘oku ‘ikai ko ha fale’i fakapolitikale pe fakapule’i ngāue.

‘Oku mālie he ‘oku malava pe ketau ‘analaiso ‘o pehē kuo ‘osi femahino’aki mo felotoi pe ‘a Kalafi ia mo e Palēmia ki he me’a ni. ‘Oku ‘uhinga ‘eni he kapau na’e ‘ikai ‘eni, he ‘ikai lotolahi ‘a Kalafi ia kene toutou pole’i ‘a e fili ‘a e Palēmia ‘ikai toe puipui’i ‘i he ‘ene Letiō FM mo e ‘ene Nusipepa Taimi ‘o Tonga.  

Kapau ‘oku ‘ikai tonu ‘a e faka’uhinga ko ‘eni, ko e hā ‘oku ‘ikai ta’ofi ai ‘e he Palēmia ‘a Kalafi mei he ‘ene tukuhifo mo fakama’ulalo’i ‘a e memipa ‘o ‘ene Kapineti ‘a ia na’e makatu’unga ai ‘ene a’u ki he lakanga taki?.

‘Oku ngutuhua ange kapau ko hano pole’i ‘eni ‘o Poasi mo e Palēmia pe ko hano fehu’ia ‘eha kautaha mītia kehe ange mei he kautauha ‘a e fale’i fakamītia pē ‘a e Palēmia.

Na’e ‘uhinga pehē hono toutou fehu’ia ‘e he ngaahi mītia hono fokotu’u ‘o Kalafi ki he lakanga fale’i fakamītia he koe ola ‘eni ‘o e fepakipaki (conflict of interest) ‘i he fatongia pea ‘e tu’u lavea ngofua leva ai ‘a e Palēmia ia heni ‘i he sio mo e fakamaau ‘a e kakai mo e fonua.

‘Oku to e vivili ange ‘a e fifili ki he tu’unga totonu ‘oku ‘i ai ‘a e Palēmia. Ko e hā ‘oku ‘ikai kene malu’i ai ia mo ‘ene kau Minisitā pehē ki hono fatongia faka-konisitūtone ko e fili ‘o e kau Minisitā mo ‘enau ngaahi potungāue kae faka’atā ‘a Kalafi ke tulihopo noa’ia he potu tahi ‘oku ‘ikai ha’ane totonu kiai?.

‘Oku ‘uhinga foki ‘eni he ‘e malava pe ke pehē kuo ‘osi femahino’aki pe ia mo Kalafi ki he me’a ni ke makatu’unga ai ha malōlō ‘a si’i Poasi mo e kau Minisitā Tau’ataina mei he Kapineti he kuo lava hono loto pea ke fakahū mai ‘a e kakai ‘oku loto kiai.

‘Oku ‘ikai puli ‘oku ‘analaiso ‘ehe kakai ‘o e fonua ‘a e ngaahi māfihunga kotoa ‘a e Pule’anga he māhina ko’eni ‘e fā kuo tau situ’a kiai pea koe me’a ‘oku mahino mai ‘oku lahi ange ‘a e fehu’i mo e talafili he tali ‘oku ‘omai mo ‘ata mai ki tu’a.