Kei tatali 'a Vava'u 16 ki he ngaahi palomesi ‘a Lavulavu Featured
Tohi ki he 'Etita
Kei tatali 'a Vava'u 16 ki he ngaahi palomesi ‘a Lavulavu
11 ‘Aokosi, 2016.
Tangata'eiki,
'Oku ou kole mu'a ke 'oatu 'eku tohi ni he 'oku mahu'inga kiate au ke vahevahe atu 'a e anga 'eku fakakaukau fekau'aki mo e ngaue homau Fakafofonga mo e 'a'ahi faka-Fale Alea kuo tau situ'a kiai.
Kuo faka’osi’osi atu ‘a e ngaahi ‘a’ahi faka-Fale Alea pea kuo lava lelei mo e ngaahi ‘a’ahi ‘e ni’ihi pea ‘oku tuku tala’a mo e ngaahi ‘a’ahi ‘e ni’ihi foki.
Ko e taimi malie foki ‘eni ki he fonua pea koe taimi ‘eni ‘oku ‘a’ahi atu ai ‘a e Fakafofonga ke fesiofaki mo e kakai ‘o hono takitaha vahenga.
‘Oku natula kehekehe ‘a e ngaahi ‘a’ahi pea ‘i he taimi tatau ‘oku kei nofo ‘a e ‘amanaki ‘a e ni’ihi ‘o e kakai 'o e ngaahi vahenga 'i he ngaahi palomesi na’e fakahoko ‘e honau kau fakafofonga lolotonga ‘enau kemipeini ‘i he teu ‘o e fili Fale Alea.
'Etita, ko e katoa ‘o e ngaahi ‘a’ahi ‘oku kehe atu pe ‘a e Vahenga Vava’u 16 ia he na’e ‘i ai ‘a e ngaahi palomesi ka kuo mahino mai ‘oku talanoa kehe ‘a e fakafofonga ia mei he ngaahi palomesi koia.
‘Ikai ngata ai ka koe Vahenga foki ko’eni 'oku mau feta'utu'i ai koe me’a kotoa kuo vave 'a e fakafofonga ke tufaki mai he mitia mo e ngalu’ea ke sio kiai ‘a Tonga ni katoa lolotonga ia ko e konga si’i pe ‘oku lava ke sio kiai ‘a e ni’ihi ka ‘oku fakaloloma ‘a e toenga mo e me'a 'oku puli.
Kuo a’utaki foki mo 'emau faka’amu mo e ni’ihi ‘o e Vahenga Vava’u 16 ke tokoni mai ‘a e ngaahi mitia ki he ngaahi kaveinga ‘oku totonu ke ‘ilo kiai ‘a Tonga ni he ‘oku kehe atu pe ha’amautolu ia pea kuo kamata kemau mahino’i mamalie homau lohiaki’i.
'Oku mau kei tatali ki he palomesi ‘a homau Fakafofonga ‘Etuate Lavulavu temau taki ua ‘a e me’alele, taki tahamano ‘i he tohi pangike ‘a e famili kotoa, langa ‘a e ngaahi fale lalanga pea ‘e toilet palangi ‘a e ‘api kotoa.
Na’e tuku ki tu’a foki ‘a Lavulavu tangata ko e maumua lalo pea hoko mai ‘a Lavulavu fefine ‘o palomesi 'i he fili si’i’o e 2016 ke tukuange ha faingamalie ke hu ‘o fakakakato ‘a e palomesi mo e visone ‘a Lavulavu tangata.
‘I he ‘aho ni ‘i he lau ‘a e tokolahi ‘i homau vahenga ni, ‘oku te’eki pe ke fakahoko ‘a e palomesi ko’eni pea kuo momomomo mo e ngaahi fo’i piliki na’e fetuku ange he teu fili ‘o e 2014 ke lohiaki’i ‘aki kimautolu ‘e fakahoko ‘a e langa fale lalanga ka koe talu mei ai mo e ‘ikai pe.
Na'a ku fe'iloaki mo e fine’eiki ‘e taha ‘i he ngaahi kolo homau vahenga ni pea na'a ku faka'ofa'ia he'ene hahanu mo pehe ‘oku fiu kinautolu he fakaongoongo ke fai ha talanoa mai ‘a e fakafofonga lolotonga ‘a e ‘a’ahi faka-Fale Alea ki he ngaahi palomesi ka kuo talanoa ia ki he tanuhala .
'Oku toe malie he na'e me'a mai 'a e Sea ‘o e Fale Alea pea fakataha mo e kau ‘ofisakolo mo e pule fakavahe ‘o homau Vahenga ni 'o fakamahino koe fatongia ia ‘o e Pule’anga a e tanu hala pea koe pa’anga tokoni Fale Alea ia ‘oku fiema’u ke ‘ave ki he ngaahi kolo mo e kakai ki he'enau ngaahi fiema'u.
‘Oku mahino pe foki ‘oku ‘ikai puli he tokolahi homau vahenga ni ‘oku vilitaki ‘a e ongo Lavulavu ki he tanuhala he koe fu’u maka ‘o kinaua pea ‘e foki kotoa pe ‘a e pa’anga tokoni Fale Alea kiate kinaua kae hoko atu pe ‘a e fangata’a’ia ia si’i kakai.
‘I he fakamatala ‘a e taha ‘o e kau toulekeleka ki he motu'a ni ‘i he taha ‘o e ngaahi kolo kuo mahino mai kuo siva ‘enau ‘amanaki ki he toilet palangi ‘a ia na’e fai ‘a e faka’amu kiai ‘a e kau toulekeleka pea ‘oku mahino ‘e ‘ikai malava ‘eni he ‘oku ‘ikai ha pa’anga kiai pea kuo si’i tonoa ‘enau ‘amanaki.
Na'a mau fifili foki 'Etita ki he fokotu’u ‘o e ‘Apiako ‘Unuaki ‘o Tonga ‘i Vava’u ni ‘i he 2014 temau lave monu ai 'i he tafa'aki 'o e ako ka koe talu ‘a e hu ‘a e ongo Lavulavu ki he Fale Alea ‘oku ‘ikai toe ‘i ai ha ‘Apiako ia ‘a ia ko e ngaahi ‘ata ia kuo kamata kemau sio kiai 'i homau Vahenga ni.
'Oku mau fanongo pe kuo faka'ilo kinaua ki hono kaka'i 'a e pa'anga 'a e Pule'anga fekau'aki mo e ako pea 'oku 'asili ai 'emau 'ohovale 'i he 'ata totonu 'o e ongo me'a ni.
Kaikehe ‘oku toe pe nai ha ta’u ‘e taha moe ngaahi mahina si’i pea fai ‘a e fili hoko ka ‘oku mahino mai ‘oku ‘si'isi'i ke toe fai ha lau ‘a e ongo Lavulavu ki he ngaahi palomesi ni pea ‘oku mau 'amanaki atu kiha ‘otu palomesi fo’ou 'e toe omai moia.
'Oku mole ke mama'o ko e fai 'a e vahevahe ko'eni 'i ha toe 'uhinga ka ko hono talaatu pe 'a e 'ausia mo'oni 'oku mau fetaulaki moia pea 'oku 'i ai 'emau totonu ke fakaha 'emau fakakaukau pea 'ofa 'e fai ha tokoni mai.
'I he taimi tatau 'oku lolotonga lele 'a e tanu hala anga maheni 'i he tokoni 'a e Pule'anga 'i homau Vahenga ni ka kuo 'ohomu'a 'a e ongo Lavulavu 'o tala ko e konga ia 'ena tokoni 'a ia 'oku malie pea lesoni foki.
Teu toki hoko atu.
Faka'apa'apa Atu,
Lea he Mo'oni
Vava'u 16
4 comments
-
'Oku 'ikai fai ha ofo he ko e naunau ia 'o e temokalati 'oku makatu'unga he manakoa kae 'ikai ko e lelei taha. Na'e fai e home work ia 'a e ongo pea tau lelei 'ena mounu. Ka 'oku maumau e kakai lelei hange ko Dr. Latu pea mo e loea lo'ulu ko 'Atalasa Pouvalu he 'oku na ma'u 'a e lelei ka 'oku 'ikai manakoa kinaua ia. 'oku tau fanongo pe he alea 'i falealea 'a e ngata'anga 'o e fakafofonga lolotonga ka ko e loto foki ia 'o e kakai. Fefe 'a 'a e PM lolotonga neongo 'oku 'ikai ke kei taau ke hoko ko e taki ka na'e manakoa ia 'e he kau fakafofonga ke hoko ko e PM. Tauange pe 'e vave ha mahino ki he kakai 'o Vv16 'a e me'a 'oku totonu ke nau fai he kuo pule kehea kinautolu pea ne mahino pe kiate kinautolu 'e 'ikai ongo'i mo'oni kinautolu 'e he fakaffonga lolotonga he na'e 'ikai tupu hake ia 'i Vava'u 16. Kaikehe kuo ta tu'i 'a e Sita ia kae kai tuhu ai pe 'a Vv 16.
-
'Oku ma'u mei he tu'unga ko 'eni ko e Palomesi loi 'a e 'uhinga na'e fa'a fokotu'u mai 'e he ni'ihi he Nepituno hono 'ave hala tokua ko e Politiki ko e kaka mo e loi ka e 'ikai ko e faitotonu mo e mo'oni ('o ngaue'aki 'a e Palomesi loi ko e founga malanga ke fai ma'oni 'o tefito hono kakaa'i mo lohiaki'i 'a e kakai mo e fonua).
Kapau ko e politiki ko e kaka mo e loi ka e 'ikai ko e faitotonu mo e mo'oni ko e ha leva hono lelei mo 'aonga 'o e Fale Alea ko e Fa'u Lao ('a e Kau Kaka mo e Kau Loi; ka e Fakamo'oni Lao 'a e Fakatahatokoni mo Fakahoko Lao 'a e Fakamaau'anga ko e ngaahi sino kehekehe mo fekau'aki tau'ataina hono vahevahe 'a e mafai)?
'Oku 'asi lelei 'eni he me'a muli ko e Palomesi 'a e Kau Kanititeiti he taimi malanga falealea ke fili kinautolu 'e he kakai ke nau to mo hu ki Falealea 'o fai pe ko e kaka mo loi ka e 'ikai faitotonu mo mo'oni he ko e politiki tokua ia.
'Oku to e 'asi 'eni mei he Kapineti ko e tuku 'a e faitotonu mo e mo'oni he ka nau lalafa pe kinautolu ki he kaka mo e loi 'o hange tofu ko e ola 'o e Fili Ta'efalala'anga ne toki 'osi 'aia 'oku 'ilo lelei mo mahino pe 'a e faitotonu mo e mo'oni ka e poupou pe ki he kaka mo e loi (tukukehe kapaku 'oku 'ikai ke nau 'ilo pea tonu leva ke 'ave kinautolu kia Dr Mapa Puloka).
'Oku lau tokua ko 'enau taulanitu'u 'a e Party Line 'o mahau'inga ange tokua ia fakataha mo 'enau siokita pe ma'a kinautolu mo e ta'e'ofa fakautuutu ka e 'ikai ko e siokitu'a ki he kakai mo e fonua na'a nau fili ki Falealea ke nau fakafofonga 'a e fonua mo e kakai kotoa hono taukave 'enau lelei fakalukufua.
'Oku to e ta'ota'o atu 'a e 'isiu 'o e Palomesi Loi ki he mo'oni hono taki'aki 'a e kakai 'o Vava'u 16 'a e kete (tohi pangike $10,000-00, falemalolo falasi, me'alele mo e falelalanga mo e ha fua) mo e ngaahi me'a mole mo 'osi vave ka e 'ikai ko e 'atamai mo e fakakaukau lelei ha ngaahi me'a 'e tolonga mo tu'uloa ma'ae hakotupu mo e fonua!
He 'ikai ke tau ofo ha mafuli 'a e Kapineti ha Fili Ta'efalala'anga he mahina 6 faka'osi 'a e Pule'anga 'o tuku ki tu'a 'a e PM ko e sio tu'unga ki he fili hoko 'a ia 'oku tu'unga he kaka mo e loi ka e 'ikai ko e faitotonu mo mo'oni!
'Oku pehe 'e 'Aki mo 'Etu ko e me'a ko 'eni ko e kaka mo e loi 'oku ui ko e malie pea to e lelesoni! -
Ko vava'u 16 ia ke tuku pe ka Lavu fefine mo Lavu tangata, oua temo toe lea mo'oni moua ongo Lavu he ta ko e kakai na ia ke tuku pe kia kimoua ee
-
Pine ai leva Vava'u 16 he koe loto pea koe vaivai 'o e ongo Lavu hono laiki kimoutolu. malie ee...