'Uhinga faingata'a'ia 'a e Palēmia koe ‘ikai ha taukei fe’unga: Dr. Halapua Featured
Dr. Sitiveni Halapua
23 Novema, 2016. Kuo fakahā ‘e Dr. Sitiveni Halapua ‘i hano faka’eke’eke ia ‘e he Letiō Nu’usila ‘oku tomui mama’o ‘a e feinga ‘a e Palēmia ke fakahoko ‘ene fokotu’utu’u koe ‘ikai ha’ane taukei ngāue fe’unga.
Ko e faka’eke’eke foki ko’eni na’e fakahoko ia ‘e he faiongoongo ‘a e Letiō Nu’usila ko Don. Wiseman pea na’e makatu’unga ia ‘i hono tukuaki’i ‘e he Palēmia ‘Akilisi Pohiva ‘oku faingata’a ke fakahoko ‘e hono Pule’anga ‘a ‘ene taumu’a koe ‘uhi koe ngaahi tu’unga ‘oku fili ‘e he Tu’i mo e Fakataha Tokoni.
Ko Dr. Halapua foki na’e fengāue’aki vāofi pea mo e Palēmia ‘o e ‘aho ni pea na’e kau foki ki he Paati ‘Otumotu Anga’ofa. Na’e fakahā foki ‘e Dr. Halapua ‘oku ‘uhinga ‘a e faingata’a’ia ‘a Pule’anga ‘o Pohiva he ‘oku na’u ma’u ‘a e mafai ka ‘oku ‘ikai ke fe’unga kiate kinautolu pea ko hono ua ‘oku ‘ikai ke malava kenau tui tatau ki he fa’ahinga kaveinga pe halafononga ke ‘ave ‘aki ‘a e fonua ki mu’a.
‘I hano ‘eke kiate ia pe ‘oku ‘ikai ke mahino ki he Pule’anga ‘o e ‘aho ni ‘a e felotoi faka-politikale (political compromise) pea na’e pehē ‘e Dr. Halapua ‘io. ‘Oku ‘uhinga ‘eni ‘i he lau ‘a Halapua ‘oku ‘ikai koe felotoi ki ha fokotu’utu’u ngāue pe tu’utu’uni ngāue (policies) ‘e toki fakahoko ia hili hano fa’u ha pule’anga ka na’e totonu ia ke fakahoko kimu’a pea fa'u 'a e Pule'anga.
‘Oku mahino pe ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi ngāue ke fai e felotoi kiai hili hono fa’u ‘o e pule’anga ka koe ngaahi tefito’i fokotu’utu’u ngāue (major policies) na’e totonu ke mahino ia ki mu’a pea ‘i he’ene manatu na’e ‘ikai pe ke ‘i ai ha ngaahi fokotu’utu’u ngāue (policies) ia ‘a Pohiva mo e fa’ahi ‘oku Pule’anga he ‘aho ni. Na’a nau toki feinga ke fa’u ha me’a pehe hili ‘enau ma’u ‘a e fili Pule’anga.
Na’e fehu’i foki kia Halapua pe koe kakai ‘oku fili ‘e he Fakataha Tokoni ‘oku ‘ikai loto kiai ‘a e Palēmia pea ‘oku ‘ikai hano mafai kiate kinautolu. Ko e ‘uhinga nai ia ‘oku fakafepaki ai ki he Fakataha Tokoni?. Na’e ‘ikai tui ki heni ‘a Halapua ka na’a ne fakamahino ‘oku ‘ikai koe Fakataha Tokoni ‘oku ne fakahoko ‘a hono fakakakato (implement) ‘a e ngaahi tu’utu’uni ngāue ‘a e fonua he koe Palēmia mo e Kapineti ‘oku ‘i ai ‘a e mafai ke fakahoko ‘a e ngaahi fokotu’utu’u koia.
‘I he lau ‘a Halapua ‘oku te’eki ke hoko ‘i he’ene ma’u hano fakafe’atungia'i ‘e he sisitemi faka-Fakamaau’anga ‘a e fonua ha me’a ‘o hoko ai ha palopalema 'i he fonua talu e hoko hake 'a Pohiva ki he fatongia Palēmia.
Koe Pule’anga ‘oku ‘i ai ‘a e mafai pea kene fakahoko ‘enau ngaahi vīsone ka ‘oku ‘ikai hangē koe lau ‘a e Palēmia. Na’e fakatātā‘aki ‘e he Palēmia ‘a e lea ‘a e kau ‘Amelika “the buck stops there” ‘a ia ‘oku ‘uhinga ko kinautolu ‘oku ‘i ai ‘a e mafai 'a ia 'oku 'uhinga ki he Pule'anga.
‘I hano fehu’i kia Halapua fekau’aki mo e ‘ohovale ‘a e tokolahi ‘i he pehe ko Pohiva na’e fuoloa ‘ene ‘i Fale Alea pea mo’ene ngāue mo e kakai ka ‘oku ‘ikai malava ke fengāue’aki (compromise) mo e ngaahi kupu kehekehe ‘i he mafai. Na’e tali ki ai ‘a Halapua ‘oku ‘ikai ha’ane ofo ai he ‘oku kehe ‘a e fakaanga mei tu’a mo e a’utonu ki loto.
‘I he lau a Halapua ko e taimi ‘oku te sio ai mo fakaanga mei tu’a ‘oku ‘ikai kete fu’u hoha’a ki he lau ‘a e ngaahi tu’utu’uni moe lao he ‘oku te fakauakau pe kita ‘oku ‘ikai fakalao ‘a e ngaahi me’a ‘oku fakahoko ‘e he ma’u mafai. Koe taimi leva ‘oku te ‘i loto ai kuopau kete muimui ki he ngaahi tu’utu’uni (regulations) mo e lao. ‘Okau faingata’a leva ‘eni kiha taha na’e ‘i tu’a pea ‘ikai ha’ane taukei fe’unga. ‘Oku kehe ma’u pe ‘a tu’a mo loto ‘i he anga ‘o e fakalele Pule’anga fakatatau ki he lau ‘a Halapua.
Na’e hoko atu ‘a Halapua ‘i hono fehu’ia kiate ia fekau’aki mo e toenga ta’u ‘e ua ‘o e Pule’anga lolotonga pea na’a ne pehe ai ‘oku ‘ikai fe’unga ‘a e taimi koia ke fakahoko ai ‘a e fokotu’utu’u liliu hange koia ‘oku lau kiai ‘a e Palēmia. ‘I he lau ‘a Halapua koe taimi ko'eni 'oku toe pea ‘oku teuteu ai ke fakahoko ‘a e fokotu’utu’u ‘a e Palēmia 'oku nounou pe ko 'ene meimei maau pe mo e panaki mai ‘a e fili hoko pea ko ‘ene lava ia.
Ko e ngaahi ngāue ‘oku ‘uhinga ki ai ‘a e Palēmia na’e totonu ke fakahoko ia he ‘uluaki mahina ‘e ono pea na’e totonu ke ‘au mai ki he ‘aho ni kuo fuoloa hono kamata fakahoko (implement) mai ‘o e ngaahi liliu mo e fakalakalaka kuo ‘osi lava ‘a e ngāue kiai.
Na’e ‘eke foki kia Halapua pe ‘oku ‘i ai ha’ane fakaukau ki ha Palēmia koha Nōpele he hoko mai ‘i he kaha’u pea na’e tali kiai ‘a Halapua ‘oku peseti ma’olunga ‘a e malava ke hoko ‘eni. Na’a ne fakahā foki ‘oku ‘ikai koha tokotaha manako fanongo Fale Alea ia ka koe ngaahi feme’a’aki ‘a e Fale Alea kuo ne fanongo ai ‘oku ‘ohovale pea ‘oku ne fakahikihiki’i ‘a e ngāue ‘a e Tepile ‘a e Hou’eiki Nōpele.
‘I he lau ‘a Halapua ‘oku ‘ikai ke ‘uhinga ko ‘enau Nōpele ka ‘oku nau fakahoko ‘enau homueka (homework) pea ‘oku ne tui ‘oku totonu ke feinga ‘a e Kau Fakafofonga ‘o e kakai ke a’u kiai.
11 comments
-
Fakamalo atu ka Oua e Fiu mo e 'omai e fakamatala mei he tapa'ikete 'o e Kele'a, pea ko e tu'u he taimi ni ko e 'elelo koe 'o 'Akilisi (Hufanga he Talamalu e fonua). Ko 'enau toki omi ena 'o taanaki tupu mei he ngaahi fokotu'utu'u ngaue o e Pule'anga kuohiliiii, ne 'anefe ha poto 'a 'Akilisi ha fakalele ha me'a lahi ko 'ene ki'i Kele'a toutou mo'ua pe 'oku poto hono fakalele. Ko e toenga e kau Minisita ko e tufi pe 'o takitaha fa'o ki hono kato. E po'uli e 'aho ni kauka fakalau, faka'ofa fau ee!
-
Masi;i Liueli, malo 'ae kei ma;u Ivi, pea ke unu mai ke fai ha'ata ki'i Kalasi hei'ilo na'a ma'amaaa atu ha ki'i tuliki, pea kuo ke ope atu koe kihe tukuaki'i ae PM kae 'ikai keke nofo he issue oe Dr he lea kihe media.............
Teu oatu pe 'ae ki'i example ko'ena na'a mahino atu kiate koe...
1.Fkamatala fkekonimika 'ae Reserve Bank.
2014......tupu
2015........tupu
2. Sio kihe Fulihi 'o e ng Poate ae Pule'anga
1 Uluaki Ta'u Fkhisitoli.......tupu afaafa te'eki ai ha me'a peheee.
2. Osi Ta'u 'e 53 koe toki lava 'ae Poate ae Radio Tonga A3Z 'o totongi fkfoki kihe Puleanga.......
3. Mou lafo mai fkmalo, kihe uki ngaue 'ae Hon. Tei pea pehee kihe Puleanga 'o PM Akilisi POhiva......
Kuo tau he mei he issue, ko hoo ngutu tamu lea kihe me'a 'oku taeilo kiai..........
4. Kapau 'oku iai ha'o kete pea pulusi mai 'ae ngaue ma'onga'onga kuo hoko he Pule'anga 'o Akilisi kae fkhoa moe Pule'anga 'o Sevele mo Tu'ivakano he 'oku kei taumatala 'ae manatu tokoua...........tokanga'i ho'o tui puloa he 'oku tapu ia he Lao 'o Natula -
Kou ilo eau ko oua e fiu oku matakui mo telinga nana. Oku ikai keke sio kihe to a e fonua ki luo? Oku ikai keke fanongo kiheenau ngaahi faituutuuni hala he mea lahi? Corrupt ene kau Minisita ai paanga kihe kakai to'o komisoni mei he u poloseki pea kapau nae fit hono sino tene ilo'i e ngaahi mea oku fai eheene kau Minisita. Pea kapau ku ne osi ilo kae longo ta oku kau moia ia he mo koe he vahevahe he kapa ngako. Sai a Halapua ia oku lea i muli pea tau polepole atu i Tonga ni Alu ho Akilisi ou lea ha fakataha kae ma atu mei Tonga ni ia e pepee kihe vaivai, pea kapau oku ikai keke ma? Ta oku ke kau koe he kau ISIS a Akilisi moe kau 1611
-
Jay malo 'ae fkaaaa kihe fepotalano'aki, pea malo ho'o kivoi mai he fu'u me'a maumau taimi mo fkmole ivi!!!...........
'Oku 'ikai koe fo'i, Na'e n E pe Te kotoa 'ae Dr pea pehee koe tonu Pasika ia, pea 'oku hanga 'ehe Dr 'o fkava mai 'ae matapa ke tau lea atu he kuo kau hono fkanga'i 'ae Palemia 'o Tonga ko Hon.Akilisi Pohiva..............
Koe taha 'eni ha lea sio Lalo kihe "Eiki Palemia 'o Tonga, ta tele pe he Lau Ako moe ulunga'anga ta'e fkapaapa kihe PM.
Koe Dr 'oku 'iai pe hono mala'e, pea 'oku taai mu'a pea lava me'a he mala'e koia...........ko 'ene fo'i aliaki he fkekeeke/interview pea taengali ia moe Dr ngaue fkpolofinale 'I Tu'apule'anga, ta toki sio kiai Jay........ -
Jay
Ko oua e fiu ko e foi tiupi lolotonga ia a e kele'a, ko e malu'i pehe'i o Akilisi he oku nau kaungaa kai monuu he loi pango aa Akilisi -
Oua e fiu ngali ko e taha koe 'i he kau te'e 'o e PM lolotonga?? lol pe ko e malu'i pehe'i e PM he 'e ma'u ai ha'o pale wehe pe ko e tangata fa'u tohi koe 'i he Kele'a?? lol ioooo
-
"oku malie 'ae sio 'ae Toketa mei he Tefito'i Niu, ka oku hange pe koe foki mai 'etau kau Scholar hili 'enau ako 'I Muli he 60"s tupu pea nau feohi mo hono to'u 'i honau ng Kolo takitaha, pea fai 'ae fktamaiki, pea kau ai pe 'ae Scholar foki mai,........mau pehee e kimautolu oku ke mei poto ange koe, ta koa 'oku ke kei kau pe mo koe he Vale.........Tapu moe Toketaa,
Koe Dr, koe taha 'oe kau Memipa Kakato he Komisiona kihe Liliu 'oku tau lolotonga kakau ai he ng aho ni................he ko'enau ng recommendation eni na'e fai'aki 'ae fkma'ama kiheLiliu...........
1. Na'e 'ihe Falealea 'o Tonga he Taimi na'e Pule'anga ai 'a Tu'ivakano PM.
2.Na'e mamata tonu hono Test 'enau ng recommendation pea oku 'iai 'ae ng matavaivai he ng founga 'oe Liliu kuo tau fai pea 'oku totonu ke Kalanga 'I Fale'alea he Taimi na'e 'iai ke monomono ke fenapasi moe 'anga 'etau nofo 'a Kainga moe me'a 'oku tau ma'u 'I hotau ki'i Fonua.
3. Kapau na'a nau fokotu'u mai ke fkhoko 'ae Fili 'o lesisita fk Pa'ati.......na'e tonu 'ene Kalanga mai , ke teuteu kimu'a 'ae ng polisi ke misiona'aki 'ehe Pa'ati ke hu mo'ene taumu'a ngaue 'o Langa'aki ho tau Fonua ????
4. Ka koe 'uhi koe founga fili ta'autaha mei he ng Vahenga te tau kamata pe ai he taimi kuo fkha 'ae 'Ola 'oe fili fkfaealea 'o Tonga.....
5. 'Oku 'ikai ke fai ha 'Ofo he pa'ati na'a ke kamata ke teke 'I Falealea ho Taimi I Falealea 2010 - 2014 Pa'ati Kafa Taha.......Koe me'a ia koia, koe me'a 'ae Kakai fklukufua, ka na'e totonu keke fokotu'u mai lolotonga ho'o memipa 'ihe Komisiona Liliu.......tau toki sio......... -
Mo'oni 100% e lau 'a Dr Halapua, pea na'e 'ikai puli e ta'emaa'usia 'ae motu'a pm. Kuo a'u ki he fohe pea ne afe'i 'e ia e vaka kihe fu'u hakau ke tau 'auha kotoa ai. Koe me'a koe masiva 'ilo, na'e lau ki ai 'a'e 'Uluaki Fa, koe 'auha'anga ia 'oha fonua.
-
'Oku ou manatu ki he taimi ne fuofua fo'i ai 'a Nu'usila he lova America's Cup hili 'enau malohi he ngaahi ta'u. 'I he 'enau 'ilo pe te nau fo'i, ne nau maumau'i leva e fanaa e 'iote koe'uhi ke tukuaki'i e motu e fanaa ki he 'enau fo'i kae 'ikai koe kapiteni moe kau kauvaka.
'Oku pehe tofu pe 'ae Pule'anga 'o 'Akilisi. 'Ilo'i pe 'e 'Akilisi kuo mei 'osi e taimi 'oku te'eki lava ha fo'i palomesi 'e taha na'a ne fai lolotonga 'ene fakaanga'i e ngaahi pule'anga ki mu'a pea tukuaki'i leva e ni'ihi kehe moe ngaahi va'a kehe kae haohao pe ia. Malie e!
Mo'oni 'aupito e lau 'a Dr. Halapua. -
Malie lahi. Malo moe hounga'ia Halapua. 'Ofa atu