Fakafepaki'i Potungaue Kasitomu loloa ange taimi ngaahi 'iote 'i Vava'u Featured
Ko e ngaahi vaka 'iote 'i he Taulanga Vava'u
27 Sepitema, 2016. Kuo ma'u 'e he ongoongo ni ha fakamatala falala'anga mei he ngaahi kautaha ngaue faka-Takimamata 'i Vava'u 'a hono fakapepaki'i hono 'oange 'a e ngofua (permit) fakaloloa 'a e ngaahi vaka 'iote 'oku nau 'ahia 'a e Vahefonua Vava'u.
'Oku anga maheni 'aki foki hono foaki 'e he Pule'anga 'o fakafou 'i he Potungaue Kasitomu ha ngofua mahina 'e fa ki he ngaahi vaka 'iote 'oku nau 'ahia 'a e Vahefonua Vava'u kau ai pe mo e toenga 'i Tonga ni pea 'oku toki malava ke fakaloloa 'oka fiema'u fakatatau ki he tu'utu'uni 'a e lao.
'I he fakamatala kuo ma'u mei he ni'ihi 'o e kau ma'u 'iote kuo ma'u ha tu'utu'uni mei he Potungaue Kasitomu 'o fakafou mai 'i he CEO 'oku 'ikai toe fakangofua ke toe loloa ange 'a e taimi 'o e ngaahi vaka 'iote 'i he mahina 'e 4. 'Oku uhinga tokua 'a e fakangata ko'eni he 'oku 'ikai tokua ke 'iai hano ola lelei (impact) 'i he 'ikonomika 'o e fonua.
'I he hoha'a 'a e taha 'o e ngaahi Kautaha faka-Takimamata na'a nau fakaha ai 'oku 'ikai ke mahino ki he Potungaue ni koe loloa ange 'a e nofo 'a e ngaahi vaka 'iote koe lahi ange ia 'enau fakatau 'i Vava'u 'o kau ai 'a e vesitapolo mo e ngoue mei he maketi 'o ma'u pisinisi ai 'a e kakai he levolo ma'ulalo 'o e fonua tukukehe ange 'a e ngaahi fakatau falekoloa mo hono ngaue'aki 'o e ngaahi sevesi faka-Takimamata 'oku ma'u 'i Vava'u.
Na'e pehe foki 'e he fakamatala 'a ni'ihi ko'eni 'oku hoha'a na'e fakaha fakahangatonu mei he 'ulu 'o e Potungaue 'oku nau hoha'a ki he lahi hono fetuku mai 'o e faito'o konatapu mo hono fakahoko 'a e ngaahi pisinisi 'ikai fakalao 'i Tonga ni.
"Ko e palopalema 'eni ia 'a e Potungaue ko 'eni mo honau fatongia mo e Pule'anga mo e kau ma'u mafai kenau muimui'i 'a e kakai ko'eni 'oku nau pehe 'oku nau maumau lao ka 'oku 'ikai 'uhinga ia 'oku maumau lao 'a e 'iote kotoa 'oku tau mai ki Vava'u pea 'oku mole ai 'emau pisinisi 'o kau kovi ai pe ki he 'ikonomika 'o e fonua", koe fakaha ia 'e he taha 'o e kau pisinisi Takimamata 'i Vava'u ki he ongoongo ni.
Na'e 'iai foki 'a e vaka 'iote na'e puke 'i Vava'u he ngaahi ta'u si'i kuo maliu atu mo e faito'o konatapu ka 'oku 'ikai mahino pe 'oku 'i fe 'a e faito'o koia pea koe ha 'a e tu'unga 'o e ngaue ki he keisi ko'eni.
'Oku lolotonga lahi foki 'a e ngaahi palopalema fekau'aki mo e Takimamata 'i he Vahefonua Vava'u 'o kau ai 'a e honge lolo, hikihiki 'a e totongi tukuhau, mo e a'u 'eni ki he ngaahi tu'utu'uni ngaue ki he Takimamata 'oku 'ikai fakafiemalie kiate kinautolu 'oku ngaue 'i he sektoa ko'eni.
Ko e fatongia foki 'eni 'o e Pule'anga ke fakapapau'i mo fakahoko ha ngaue fakamatoato kiai he ko e sekitoa Takimamata 'oku lahi taha 'a e pa'anga 'oku ne tuku mai ki he fonua mo e 'ikonomika pea 'oku totonu ke fakafaingofua 'a e ngaahi tu'utu'uni ngaue fekau'aki mo e sekitoa ko'eni ka 'i he founga 'oku fakapotopoto.
'Oku fakahoko mai pe 'a e tali anga maheni mei he Pule'anga 'oku lolotonga fai e ngaue ki he ngaahi hoha'a 'i 'olunga.
2 comments
-
'Oku 'ikai puli 'a e tokoni e seniti ia 'oku ma'u mei he ngaahi 'iote 'enau anchor 'i Vava'u kae toe 'uma'aki 'enau fakatau mo e ha fua. Pea kapau ko e tu'usi koeni 'oku 'osi 'iai ha fokotuutuu a e Pule'anga ki ha ma'u'anga pa'anga 'e taha ke fakafetongi 'aki e pa'anga 'oku mole heni pea 'oku ou pehee ko e fo'i me'a 'oku lelei. Pea kapau ko e tu'usi eni kae toe 'ai mai ha Lao ia ke hiki e tute 'o ha toe me'a, ta 'oku fu'u ta'e'ofa 'aupito e fa'ahinga fakakaukau ia koeni mo ta'efakapotopoto.
Pea kapau ko e 'uhinga 'o e tu'usi ko e lahi e fetuku mai e faito'o konatapu, ko e vaka iote pe ena e taha ne ma'u, ko fe leva e lahi 'oku lau? Tuku kehe kapau ku 'asi pe lahi ia he kau ngaue 'a e Kasitomu, ta 'oku tonu ke tuli e kau ngaue ia koia kae 'oua 'e tu'usi e tafa'aki pa'anga hu mai ia koeni ki he Fonua. -
Hange 'oku ki'i fakapikopiko 'a e Potungaue Kasitomu 'i hono fai honau fatongia ko hono sivi'i 'a e ngaahi 'iote kotoa pe 'oku nau huu mai ki he konga tahi 'o Tonga ni. 'Oku 'ikai ko hono solova e fetuku holo e faito'o konatapu ko hono fakangatangata 'a e taimi 'o e tau 'o e ngaahi vaka 'iote 'i Vava'u. Ko hono solova'anga ko e ngaue fakataha 'a e Potungaue Kasitomu pea mo e Tau Tahi 'o Tonga ni ki hono sivi'i mo hono hua 'a e ngaahi vaka fo'ou kotoa pe 'oku huu mai ki he potu tahi 'o Tonga ni ke fakapapau'i 'oku 'ikai ke 'i ai ha faito'o konatapu 'i he vaka. Fa'a angamaheni foki 'a hono ako'i 'a e kulii ki hono naamu'i 'a e faito'o konatapu pea malava ngofua ai ki he kulii ke ne tala pe 'oku 'i ai ha faito'o konatapu 'i he vaka pe 'ikai. Kapau ko e tu'utu'uni eni 'a e Kasitomu he'ikai ke toe ngofua 'a hono toe fakaloloa 'a e ngofua 'a e ngaahi 'iote 'i Tonga ni 'i he mahina 'e 4 'e kau kovi ia ki he tu'unga faka'ekonomika 'a e fonua tautautefito ki Vava'u.