Ola tamaki 'o 'etau liliu faka-politikale ^Featured

Na'e laka he ta’u ‘e tolungofulu tupu ‘a e fe’ao mai ‘a Tonga ni mo hono talanga’i ‘a e kaveinga ‘o e temokalati pehe ki hono teke ke fakahoko 'a e liliu.

Kuo a'u mai 'eni ki he ta'u 'e 10 mei hono liliu ‘o e fa’unga pule ‘o e fonua ki he fa’unga faka-temokalati ‘a ia ‘oku tau lele mai ai ‘o a’u mai ki he ‘aho ni.

Neongo 'oku takitaha 'i ai 'ene tui mo e faka'apa'apa lahi ki he tui 'a e tokotaha kotoa ka 'oku mahu'inga ketau talanoa pe he me'a totonu 'oku hoko pea na'e hoko pea 'oku 'i ai 'a e ngaahi fakamo'oni kiai. 

‘Oku mahino lelei pe foki mei he hisitōlia ko e feinga liliu ‘o ha fa’unga pule ‘oku lahi hono ngaahi pole pea ‘oku ‘ikai ke toe mavahe ia mei he tokāteline mo e fakaukau faka- liukava (revolution) neongo ‘oku kehekehe ‘a e ngaahi founga ‘oku fakahoko aki mo e ola ‘oku ne pu’aki mai pea neongo 'a e feinga 'a e ni'ihi ke kalofaki mo fakatonuhia'i ka 'oku mo'oni 'a e lea Tonga "'Oku tala 'a e 'akau 'i hono fua"

‘Oku ‘i ai ‘a e ngaahi liliu ‘oku fakahoko pe he melino pea ‘i ai mo e ngaahi liliu ‘oku fou he mata ‘o e heletā mo e ngutu ‘o e me’afana pea fonu 'i he tangi mo e mamahi.

‘Oku monū’ia ‘a Tonga ‘i he’etau fou mai ‘i he founga melino mo fakalotu 'i he mokoi 'a e Hau 'o e Fonua kiai pea ‘oku tuha pe ia mo hotau si’isi’i mo hotau tukufakaholo pea ngali tangata mo maama foki ‘i hono fakahoa ki he ngaahi liliu fihitu’u mo fakalilifu kuo hoko ‘i he hisitōlia ‘o e mamani.

‘Oku ‘ikai ‘uhinga ‘eni ia ke fakangaloki ai ‘a e ngaahi maumau fakalilifu na’e hoko ‘i he ‘aho 16 ‘o Nōvema 2006 pe koe 16/11 he na’e mole ai ‘a e ngaahi mo’ui mo e tau’atāina pea tutu mo fakaehaua ‘a e koloa ‘a e kakai.

'Oku na kehekehe he ko e talangata’a faka-sivile ia na’e hoko ‘i he 16/11 pea poupou kiai 'a e kakai na'e me'angaue'aki kenau kaiha'asi mo faka'auha 'a e koloa 'a ha ni'ihi 'o'auha  ai 'a e konga hotau kolomu'a pea 'ata kovi ai hotau hisitolia.

‘I he taimi tatau ‘oku ‘ikai puli ia na’e fai hono tafunaki mo hono faka’ai’ai ‘e he kau politikale mo e kau muimui mo poupou ‘o e liliu faka-temokalati ke hoko ‘eni pea na’e hoko pe ‘eni.

Ko e taumu’a foki ‘oha liliu koe amanaki ki ha ola ‘oku lelei ka ‘i he taimi tatau ‘oku ‘ikai ke hanga ‘e he liliu ‘o fakapapau’i mai (guarantee) ko e liliu kotoa pe ‘e ola lelei.

‘Oku makatu’unga pe’a e ola ‘oha liliu ‘i he 'i he fa'unga faka-politikale, faka'-'ikonomika, faka-soisale mo faka-tukufakaholo  'o e fonua takitaha mo 'ene malava ke matatali 'a e 'atakai 'o e liliu  founga ‘o e liliu mo hono ngāue’i pehē ki he tu’unga mahino ‘a kinautolu ‘oku nau fakahoko ‘a e liliu.

‘I he hisitōlia ‘o mamani ‘oku lahi ange ‘a e ngaahi liliu na’e iku ki he ola ‘oku kovi, fakalilifu mo fakamamahi pea na’e tōmui ma’u pe ‘a e feinga ke toe fakafoki ka kuo hoko ‘a e maumau lahi, pule fakatikitato, mole ‘a e ngaahi mo’ui, tukufakaholo mo e koloa pea hoko mo e masiva fakaloloma lahi faufaua.

Ko e ivi malohi taha ‘i ha feinga liukava pe koha feinga liliu koe kakai kae tautautefito ki he kakai ‘oku si’isi’i ange ‘enau mahino’i ‘a e ngaahi me’a ‘oku hoko honau ‘ātakai (Hūfanga he fakatapu ka tau ngāue’aki pe ha lea ‘oku mahino).

Ko e tui foki ia 'a Karl Marx (Kalo Makisi) koe  ivi lahi 'oha liliu koe kakai ngaue (woriking class/proletariat) 'a ia 'oku 'uhinga ia ki he kakai ngaue pea 'oku nau 'i he levolo ki lalo hifo he sosaieti pea 'oku faingofua hono tataki holo pehe ki hono fakapulou'i (Hufanga he Fakatapu).

‘Oku kau heni hono faka’ai’ai kinautolu ke nau taufehi’a mo lotokovi ki he Tu'i, Hou'eiki, kau taki, kau ma'u tu'unga, kau pisinisi mo kinautolu 'oku toe lelei ange 'a e tu'unga 'enau nofo 'i he sosaieti, kau ako, kakai 'oku 'ikai kenau tui faka-politikale tatau 'o a'u pe ki he kau takilotu..

'Oku fai tokua 'eni ‘i he ‘uhinga mo e tukuaki'i ta'emo'oni koe ngaahi kulupu ‘eni pe ‘inisitute ‘oku nau fakatupu ‘a 'enau masiva pea 'oku nau taa'imalie 'i he kilimi 'o e fonua.

'Oku ngalo foki 'i he ni'ihi ko'eni koe halafonoinga ke a'usia 'a e ngaahi tu'unga ko'eni na'e 'i ai hono founga pea fou 'i he kalusefai, ngaue malohi, tafe e pupuha pea koe anga pe ia 'o e mamani pehe ki he lau 'a e folofola 'oku ma'u 'a e maa 'i he kakava.

Ko e pēteni tatau ‘eni ‘oku hoko he halafononga liliu ‘a Tonga ni pea ‘oku a’u mai pe ki he ‘aho ni ‘a ‘ene hoko pea mavaeua 'a e fonua pea ‘oku ‘ikai fa’a laua hono ngaahi fakamo’oni.

Ko  e kuonga 'eni kuo lahi taha ai 'a hono ta'aki, lau'ikovi'i, manuki'i  'o e kakai mo honau ngaahi tukufakaholo 'mo kapekapa'i 'o ikai toe fai ha faka'apa'apa  ki he tukufakaholo mo e lotu pea koe ola tamaki foki 'eni 'o 'etau liliu 'oku 'ilo kiai 'a e Tonga kotoa.

'Oku 'ikai ke puli ia 'oku 'i ai 'a e pole mo e palopalema 'o e fa'unga kotoa pea koe fekuki mo e palopalema mo e faingata'a 'i he tapa kotoa 'e 'ikai toe 'osi ia 'o ta'engata pea 'oku hoko ia 'i he tukutuku'au mai hotau hsitolia ka 'oku mahu'inga ia ketau fua tatau pe koe fe 'a e fa'unga mo e halafononga 'oku tau melino ai mo si'isi'i 'a e palopalema pea koia tetau malele kiai ke fakahoko.

'Oku 'i ai pe foki 'a e ngaahi lelei ia 'o e liliu ka ko hono fakama'opo'opo 'oku lahi ange 'a e ngaahi ola tamaki pea ko hono iku'anga ko e fakafa'afa'ahi 'a e fonua pea 'oku fiema'u ke fakatahataha'i 'a e fonua mo e kakai 'i ha founga tene tataki 'a e kakai ki he moto 'o e fonua ko e "'Otu mo Tonga ko Hoku Tofi'a"

Toki Hoko Atu