Tali Ki he Ongoongo Tukuatu ‘a e ‘Ofisi Palēmia - “Ui ki ha fakatotolo’i ‘o e Tonga Forest Products Limited” ^Featured

‘Oku ou fakahoko ‘a e tohi ni koe tali ki he Ongoongo Tukuatu ‘a e ‘Ofisi Palēmia hangē koia ‘oku hā atu ‘i ‘olunga

‘Oku hā foki heni ‘a hono tukuaki’i ki hono ngāue hala mo ta’etokanga ‘aki ‘a e pa’anga mei he kauataha Tonga Forest Products Ltd. Ko hoku hingoa mo e hingoa ‘o e Pule Pa’anga Malōlō ko Gledia Hiyao ‘oku fekau’aki mo e tukuaki’i ko’eni.

‘I hono tanaki atu ki he pepa ‘a e Palēmia na’e fakahū ki he Kapineti na’e ha ai ‘eni:

a.    Ke ta’ofi ke ‘oua na’a ku toe folau ‘o mavahe mei Tonga ni

b.    Ke fakahoko ha kumi koloa ‘i hoku ‘api nofo’anga ke ma’u ha ngaahi tohi fakamo’oni.

‘Oku ou fakame’apango’ia lahi mo mo’utafu’ua ‘i he fokotu’u ta’e fakalao ko’eni he ‘oku totonu ke ‘uluaki ma’u ha fakamo’oni pau ki heni pe koha tohi faka’ilo hia mei he Potungāue Polisi.

‘Oku hā mai foki mei he fa’ahinga fokotu’u pehe ni ‘a e mafai ‘o ha fonua ‘oku pule’i faka polisi ‘a ia ‘oku ne tapalasia ‘a e lao mo e totonu fakafo’ituitui ‘a e kakai. Ko fa’ahinga fokotu’u ‘eni kene kapa hoku ‘api nofo’anga mo ‘eku koloa. ‘Oku ou nofo mo ngāue ‘i Tonga ni pea koe hā ha ‘uhinga keu hola ai mei he fonua ni?.

‘Oku ou fie faka mahino’i heni ‘a ‘eku tali mahino ki he Ongoongo Tukuatu Hala mo Fakamahamahalo ko’eni;

1.    ‘Oku te’eki ai tu’o taha ke faka’ilo hia au pe teu mo’ua ki ha hia ‘i Tonga ni, Nu’usila, pe koha tapa pē ‘o māmani. ‘Oku ma’a hoku lekooti faka polisi.

2.    Na’e ngata ‘eku hoko ko e Talēkita ‘i he Poate TFPL ‘i he ‘aho 28 Sanuali, 2015

3.    Na’e ngata ‘eku hoko ko e CEO ‘o e TFPL ‘i he ‘aho 30 Sune, 2014.

4.    Na’a ku malōlō mei he ongo fatongia ko’eni ‘oku kei maau mālie pē ‘a e ngaahi lekooti ‘a e kautaha ‘i he CEO Le’ole’o mo e Pule Pa’anga ‘a e Kautaha.

5.    Na’e ‘ikai keu ‘ave pe to’o ha ngaahi faile ‘a e kautaha mei ‘ofisi ‘o e Kauataha.

6.    Na’e ‘ikai keu fekau ha taha kau ai ‘a e Pule Pa’anga ke to’o pē ‘ave ha ngaahi faile ‘a e Kautaha mei he Kautaha.

7.    Na’e ‘ikai keu faka’auha ha ngaahi faile ‘a e Kautaha.
8.    Na’e ‘ikai keu fekau ha taha pe koe Pule Pa’anga ke faka’auha ha ngaahi faile ‘a e Kautaha.

9.    Na’e te’eki ai tu’o taha ke fetu’utaki mai ‘a e Poate pe koha ‘ofisa mei he Kautaha pe koe Pule’anga hili ‘eku mavahe mei he kautaha ‘i Sanuali 2015 fekau’aki mo ha ngaahi faile kuo mole pe kuo faka’auha.

10.    Ko e kātoa ‘a e pa’anga na’e nō mei he Pangikē Fakalakalaka ‘a Tonga na’e maau hono ngaahi me’a faka pepa pea hili hono toho ‘a e nō na’e fakahoko kotoa fakatatau ki he ngaahi tu’utu’uni fekau’aki moia pea na’e tali mo fakamafai’i ‘e he Poate ‘a e Kau Talēkita.

11.    Ko e pa’anga ko’eni na’e nō ke fakatau mai ‘aki ‘a e ngaah mīsini mo e naunau ke kamata ‘aki ‘a e Kautaha he na’e ‘ikai ha me’a ia ke kamata’aki ‘a e ngāue, totongi ’aki ‘a e ngaahi mo’ua ‘o e Kautaha motu’a (Tonga Timber Limited) pea moha sino’i pa’anga ke kamata ‘aki ‘a e ngāue ‘a e Kautaha kae ‘oua leva kuo ma’u mai ha pa’anga. Ko e kātoa ‘a e pa’anga ko’eni na’e fakataumu’a pē ki he ngāue ‘a e Kautaha ‘ata’atā pe.

12.    Ko e kātoa ‘a e ngaahi tu’utu’uni ‘a e Poate na’e fakahoko ‘i he felotoi. Na’e ‘ikai ha ngāue na’e fakahoko te’eki fakamafai’i ‘e he Poate. Ko e katoa ‘o e kau Talēkita ‘i he Poate ‘a ia koe tokoua kuo na malōlō mo e tokoua ‘oku na lolotonga memipa pē na’a nau kau ki he tu’utu’uni ko’eni lolotonga ‘oku ou kau atu ki he kautaha pea na’a nau loto ke fakahoko ‘a e nō ko’eni mo e founga ke ngaue’aki. Na’e lekooti kātoa ‘eni ‘i he miniti ‘a e ngaahi fakataha Poate ‘a ia ‘oku ou ma’u mo e tatau ‘o e lekooti koia.

13.    Ko e katoa ‘a e pa’anga na’e no mei he Pangikē Fakalakalaka ‘a Tonga na’e fakamafai’i ‘e he ma’u sea (shareholder), Potungāue ki he Ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’anga ‘i he tu’utu’uni. Na’e ma’u foki ‘e he kautaha ‘a e ngaahi tohi poupou fakapa’anga mei he ma’u sea (shareholder) mei he ta’u faka pa’anga 2011-2013.

14.    Ko e fakamatala ‘o pehē na’e ‘ikai ha totongi fakafoki ki he nō ko’eni ‘i he ta’u 2012/2013 ‘oku ‘ikai mo’oni ia ‘a ia ko hono fa’u pe ia ‘e he Sea ‘o e Poate ‘a e Kautaha. Na’e ‘osi fakahū foki ‘eni ki he Poate pea na’e tali ‘eni pe ’oku lekooti kotoa ‘i he fakamatala tauhi tohi ‘a e Kautaha.

Ko e ongoongo tukuatu ko’eni ‘oku takihala ‘o ‘ikai ha makatu’unga pe koha fakamaau totonu ai. ‘Oku takihala’i ‘e he Sea ‘o e Poate ko’eni ‘a e Pule’anga mo e Palēmia ‘i hano fakahoko ha tukuaki’i ‘ikai mo’oni mo loi fekau’aki mo au kae pehē ki he Pule Pa’anga malōlō.

Ko e ngaahi ‘uhinga ki he ongoongo tukuatu ko’eni ‘oku matu’aki ta’e falala’anga ‘i he tu’unga faka politikale ‘o e ‘aho ni pehē ki he tu’unga lolotonga ‘oku ‘i ai ‘a e Kautaha.

Ko e teuaki fakatototolo ko’eni ‘oku ne fakamahino mai ‘a e ‘ikai malava ‘e he kau Talēkita ‘o e Poate, CEO Le’ole’o  ke ‘ilo pe koe hā e me’a ke fakahoko ki he Kautaha ‘i he tu’unga ko’eni.
 
Ko hono fatu ‘o e ngaahi ongoongo tukuhifo ko’eni tene uesia lahi ‘a e ivi ‘o e Kautaha ni ke hoko ki he kaha’u ‘a ia ‘oku kau kiai hono fokotu’u ke fakahoko ha fakatotolo ‘ikai ha makatu’unga pea ‘e hokohoko atu ai pe hono tufaki ‘o e ongoongo kovi ‘a ia tene usesia ‘a e kau ngāue katoa ‘i he Kautaha ni.
 
Makatu’unga ‘i he ongoongo tukuatu mo e teuteu fakatotolo ko’eni pehē ki he ngaahi ongoongo ‘i he ngaahi nusipepa fekau’aki mo au mo hoku fatongia ‘i he TFPL, kuo pau leva ‘i he vave taha keu fakahoko ‘a e ngāue fakalao fekau’aki mo e Sea ‘o e Poate ‘a e kau Talēkita, Poate Kau Talēkita, CEO Le’ole’o ‘o e TFPL, Potungāue Ki he Ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’anga mo e Pule’anga Tonga.

‘Oku makatu’unga ‘eni ‘i he ngaahi ngāue kuo nau fakahoko ke tukuhifo au mo hoku ongoongo lolotonga ia na’e ‘ikai ha’aku ngāue hala ka ko hoku lelei taha ke fakakake ‘a e Kautaha ko’eni ke ma’u lelei mei ai ‘a e fonua.

Kapau leva ‘oku ke faka’amu ke pulusi ‘a e Ongoongo tukuatu ko’eni pea ke fakatokanga’i ange ‘e fakahoko ‘a e ngāue fakalalo ki heni mo e ngaahi kupu ‘oku hā atu ‘i he tohi ni fekau’aki mo e lau’ikovi pea ‘e malava ke fakakau kiai ha taha ‘oku hoko atu ke tu’uaki ‘a e talanoa ko’eni.

Faka’apa’apa Atu,

David Lavulo Edwards

Sea Malōlō Poate Kau Talēkita Tonga Forest Products Limited.