'Oku 'i fē 'etau Pa’anga Fakatu’upakē (Emergency Fund)? Featured
Kolomu Filihi
'Oku 'i fē 'etau Pa’anga Fakatu’upakē (Emergency Fund)?
‘Oku ‘i ai ‘a e hoha’a lahi 'a e kolomu filihi ki he tali ‘a e Palēmia ‘i he Fale Alea ‘o Tonga ‘i he uike ni fekau’aki mo e ‘ikai ha pa’anga ke fakahoko’aki ha tokoni ki si’i kainga ‘oku nau fekuki mo e fakatamaki ‘i he tafea ko’eni tupu mei he ‘uha lahi kuo tō ‘i he fonua. ‘I he taimi tatau foki ‘oku ‘i ai ‘a e pa’anga fakatu’upakē (emergency fund) ‘a ia ‘oku a’u ki he miliona na’e tanaki pe ‘e he Pule’anga ‘o tali ki ha fakatamaki pehe ni.
Ko e tali ko’eni ‘a e Palēmia ‘oku ho’ata mai mei ai ‘a e me’a ‘e ua. Ko e ‘uluaki ‘oku ‘ikai ke toe ‘i ai ha pa’anga ‘e toe he Pa’anga Fakatu’upakē (Emergency Fund) pea ko hono ua na’e ngāue’aki ia ki ha ngaahi me’a na’e ‘ikai natula fakatu’upakē.
Na’e fakahoko ha fekumi ki he hu’unga ‘o e pa’anga tokoni pehe ni pea na’e mahino mai koe konga na’e fai hono ngāue’aki ki hono tanu ‘o e fōsoa ‘o Talihau ‘a ia na’e hoko ai ‘a e palopalema mo e faka’ilo faka-Fale Alea ‘o Lavulavu ‘i he 2015. Na’e kau ai mo e tokoni ki he vai ‘a e kolo Leimatu’a ‘i Vava’u ‘a ia koe pa’anga ‘e 30,000 ke fakatau'aki 'a e misini vai 'e 2 ka ‘oku mahino mai na’e toki fakahoko ‘a e konga 'o e ngāue fakatu'upakē koia he ta’u ni hili hano ‘ilo mei he Pule’anga na’e te’eki fakahoko ‘eni ‘e he Fakafofonga ‘o e ‘aho koia ka ‘oku fai hono muimui’i.
‘Oku ‘i ai mo e ngaahi feitu’u kehe na’e ngāue’aki kiai ‘a e Pa’anga Fakatu’upakē (Emergency Fund) ka koe ongo sīpinga ‘ena ‘oku to’o mai ketau sio kiai mo e mahu’inga ke ‘i ai ha pa’anga pehe ke talifaki ki he taimi ‘oku fiema’u ai. 'I he taimi tatau 'oku totonu ke tau muimui ki he tu'utu'uni mo e lao.
‘Oku mahu’inga ‘aupito ‘a e tokoni ia ki he ngaahi fiema’u pehe ni pea ‘oku taa’imalie ai ‘a e ngaahi kainga ko’eni ka koe poini heni ‘oku totonu ke fai ha vakai kiai pe koe fē ‘a e fakatamaki fakatu’upakē ‘oku ‘uhinga kiai ‘a hono teuteu ‘o e Pa’anga Fakatu’upakē (Emergency Fund). Kuo toki hoko mai ‘a e fakatamaki ia na’e ‘uhinga ai hono tanaki ‘a e pa’anga ni mo haofaki’i ki he lepa mo hono taumu’a ka kuo ngāuehala’aki ia ki he kemipeini faka-politikale ‘a e kau taki.
‘Oku tau ongo’i ‘a si’i kainga ‘oku nau fekuki mo e faingata’a he fu’u tafea lahi faka’ulia kuo hoko he fonua ni hange ko si'i kainga 'i Hala'ovave, Sopu, Popua, Navutoka, Manuka, Fanga 'o Pilolevu, Kolomotu'a mo e ngaahu feitu'u 'oku ma'ulalo ange. 'Oku ‘ikai puli ‘a si’enau fiema’u tokoni pea pea koe taimi 'eni 'oku tu'u mai ai 'a e Pa’anga Fakatu’upakē (Emergency Fund). ‘Oku totonu ke tokanga’i lelei ‘a e Pa’anga Fakatu’upakē (Emergency Fund) pea fakapotopoto’i ka e ‘oua ‘e hoko mai hono taimi totonu kuo ‘eva atu ia he sone pea matavalea leva ‘a e Palēmia ‘o tupu ai hono he’aki ‘a e tali fakavalevale 'a ia na'e feme'a'aki kiai 'a e Fale Alea he kamata'anga 'o e uike ni.
Na’e a’u ki he miliona ‘a e lahi ‘o e Pa’anga Fakatu’upakē (Emergency Fund) na’e tanaki ‘i he taimi ‘o e Pule’anga ‘o Tu’ivakanō ka ‘oku totonu ke toe lahi ange he ‘aho ni pea tau to e mateuteu ange he ‘oku lahi 'a e folau hotau kau taki ki he ngaahi fakataha lalahi fekau'aki mo e feliuliuaki e ‘ea (Climate Change) kae ‘ikai ke fai ha tokateu ia.
Kapau ‘e tuku ‘a e folau ka e ‘omai ‘a e totongi folau mo e perdiem ke tanaki ki he lepa ‘a e Pa’anga Fakatu’upakē (Emergency Fund) pea ‘e ala fai ha tokoni ki si’i kakai ‘oku faingata’ia he taimi totonu ‘oku nau fiema’u ai. 'Oku 'i ai 'a e tui 'a e kolomu filihi 'oku mahu'inga fau 'a e pa'anga ko'eni ke ngāue fakapotopoto 'aki he ko hono 'aho 'eni.
? "Pin It")
8 comments
-
Ngalufo'ou, 'oku 'iai pe lulafua 'a e pule'anga, ka 'oku ngaue'aki pe ia ke fua 'aki e lahi 'enau pa'anga moe me'a kehekehe fakafo'ituitui 'e ma'u lolotonga 'enau ma'u e mafai; Kau atu kiai e perdiem folau, ngaahi monu'ia ki he'enau fanau moe ngaahi kaungame'a mo hai fua 'enau ngaahi kakai. koe fu'u lula loloa atu !!!
-
Na'e totongi moe misini vai a Haateiho he ko Vuna pe ia mo Sake e.
Ka koe me'a nii oku ikai ha lulafua ia a e FaLe Alea ke control aki e tukuage oe paanga koeni？ -
Na'e 'iai foki e kuata pule'anga 'i Fasi na'e fakamoleki kiai e $1 kilu tupu 'ehe MOI he taimi 'o Ravuravu ke hiki e Palemia. Na'e 'osi fakanaunau kakato kau ai e 'uu furnitures, pea a'u ki he pepa toilet (hufanga he fakatapu). Vakai'i atu pe na'e kau moe $1 kilu ko ia hono to'o mei he "emergency fund" he na'e vela foki e fale na'e nofo ai e PM 'i Hala'ovave. Kapau kuo hiki mai e PM ki Fasi, pea 'oku totonu kene tokanga'i lelei e kuata koia he koe kuata ia 'o e Pule'anga & kakai, na'a toe vela moia. Ko 'eku fakatokanga pe, he koe fale na'e fuofua nofo ai 'i Sopu na'e vela 'osi'osi, pea hiki mai ki Hala'ovave, toe vela moe fale koia, kae saii pe fokii he koe ongo fale pe ia 'o 'ona mo hono famili (private properties). 'o 'ikai ha kaunga kiai 'a e Pule'anga pe kakai. Kaikehe kapau kuo hiki mai e PM 'o nofo matu'u 'i Fasi (TT3) kae li'aki hono vahenga kenau tafea pe he anoo, pea fielau 'ene tala 'oku hala pa'anga e Pule'anga. Tau manatu ki he 'ene fa'a tala na'e "bankrupt" e ongo Pule'anga kimu'a, ka tene ui nai hono Pule'anga he hala pa'anga ko 'eni koeha? bankrupt? pakupaku? pe corrupt?.
-
'Io, pea lolotonga e faingata'a'ia fakapa'anga moe fele e ngaahi me'a mahu'inga ke fai ki ai tokanga mo 'ave ki ai e pa'anga, hange koe tafea, Pacific Games, 'akapulu etc., kuo nau tu'u hake 'o vahe'i e 3 miliona koe langa 'ofsi 'oe kasitomu. Koe ha nai ha fu'u palopalema 'oe fale/'ofisi 'oku nau lolotonga ngaue'aki he taimi ni kuo nau vivili ai ki he 'ofisi fo'ou he fu'u kuonga honge pa'anga ni? Ka ne pehe ha'anau feinga ke ta'ofi hono tukuange noa'ia e koniteina 'ae kau siaina mo tanaki ke maau e tute, 'e sai. Koe fienga 'ofisi fo'ou 'a Anisi Bloomfield ke ha? Kae ngalo ange foki koe fanga nima ia 'oe palemia, 'aee 'oku lolotonga feinga mai a Fisi ke 'oange ke fakamaau'i he mole lau miliona 'ae ngaue'anga na'e pule ai. Ka koe pale foki ena ia 'o 'Anisi ki he'ene "fa'u" (fakakainga mei Ha'amoa) 'ae manifesto 'ae paati PTOA he fili falealea 'o e 2014. 'Ikai pe toe loi e fonu crooks moe kau kakaa e fo'i siakale ia 'oe pm.
Fefe ke afe'i atu e 3 miliona langa 'ofisi ia ke tokoni'i'aki e kau faingata'a'ia he tafea. -
Mo'oni foki Mark koe fatongia ia 'o taki ke kumi ha pa'anga he ko'ena 'oku lava pe langa paaka ia popua ta'e patiseti. Sai he kuo 'i tu'a 'a Lavu kae tanaki aa ha EF fo'ou.
-
MĀLŌ TUKULALO...Tānaki atu ki ai mo e fu'u pa'anga na'e 'osi toho-kakato te'eki fai e ngāué 'e he foha 'o Lavulavu mei he tanu hala mo e ngaahi fōasoá 'o Vava'ú (nepotism).
Toe tānaki atu ki ai 'a e fu'u pa'anga na'e fakangfua 'e he PM 'i he fakatau mai 'aki 'a e ngaahi fu'u mīsini maumau 'a honau maheni ko Tomifā (quid pro quo)
Lahi 'enau fakalanga lea, ka ko e kākā mo e kaiha'a (corruption) 'a e PM mono fāmili mo 'ene fanga poné, kuo pakupaku ai 'a e tohipangikē faka-tu'upakē 'a e Pule'angá. -
Koe 'uhinga 'ene palemia moe 'iai 'ene kapineti ke nau kumi ha pa'anga ke fai'aki e ngaue 'ae fonua, 'o kau ai mo hono tokoni'i e si'i kakai faingata'a'ia ko eni he ngaahi fakatamaki fakaenatula. Ka ko 'ene tali ma'u ia koe 'ikai ha pa'anga. Pea koe ha leva e 'aonga 'ene taki he fonua. Mahalo kuo mei tafoki hake 'o tukuaki'i e ngaahi pule'anga ki mu'a. Ka 'oku 'ikai leva ke ne lava 'o taki e fonua mo kumi ha pa'anga ke fai'aki e ngaue 'ae fonua pea 'alu au ki honau 'api 'o tokanga'i e wheelchair. Koe taukave e fakaanga moe kaaimu'a hono mafohi ha'ane me'i kili'i meleni.
-
Ne 'a'ahi atu foki 'a e PM ki he lautohi pule'anga 'a Leimatu'a 'i he ta'u ni 'o 'ilo ai 'oku mate 'enau vai. Na'a ne 'eke ki he puleako pea koe ha 'oku mate ai e vai he na'e 'osi foaki 'a e pa'anga 'e 30,000 mei he emergency fund kia Lavulavu he 2015. Na'e kole 'e Lavulavu 'a e pa'anga fakatu'upake lolotonga ia 'oku lele pe vai ia 'a Leimatu'a kane tokii tu'u mai he konga kimu'a 'o e 2016 fakataha mo hono 'ilo 'e he Palemia 'o tala ki he kainga ne 'osi 'omai e tokoni. Na'e toki 'oho atu 'a Lavu ia he ta'u he ngaahi mahina ku'osi koe kemipeini ma'a hono hoa 'aki e tokoni ko'eni ka koe pango he koe konga pe 'oku 'asi mai pea ne toe 'alu atu ia 'o kole 'a e pa'anga 'a e kolo ke tokoni ange. Na'e toe kole pa'anga moe kau vili vai ki he Kolo ke totongi 'aki kinautolu lolotonga ia 'oku 'i ai e tokoni. Malie pea toe lesoni pea he'ikai pe toe tuku e faiva ia.....