Fakafiemälie ‘aupito tu’unga ‘oku ‘i ai e toko 89 na’e fakamavahe’i makehe ^Featured

Ko hono fakahä eni ‘e he Pule Lahi ‘a e Potungäue Mo’uí, Toketä Siale ‘Akauola ‘i ha fakataha mo e kau faiongoongó ‘i he efiafi ‘o e ‘ahó ni ‘i Fale Mahaki Vaiola.

“’Oku ongo fakafiemälie ‘aupito he ko e vakapuna fakamuimui ko ia ne tau mai ki Tongá ni, ‘i he ‘aho 21 ‘a ia tau pehé pë ko e ‘aho eni ‘e 10 mei ai. ‘Oku te’eki ai ke ‘asi mai ha fa’ahinga palopalema he kakaí ka ko e vakapuna fakamuimui pe ia ne ha’u ki Tongá ni.”

“Pea mou manatu’i pé ko e taimi lahi ‘oku ‘asi ai ‘a e COVID-19, ko e kakai na’e folau ki muli meimei ko e ‘aho 4 ki he 7 ‘a ia ‘oku tau a’u eni ki he ‘aho ‘e 10 pea ‘oku toe pë ‘etau ‘aho ‘e fa pea tau fiemalie, ka ‘oku ‘i ai e ‘amanaki lelei kiai ‘a e potungäue he taimí ni pea ko e toko ua pë eni ‘oku kei toe ‘i he Kemi Taliai (Taliai Camp), ‘oku ‘i ai e fiefia lahi ai.”

‘I he’ene fakamatalá, ‘oku fiefia lahi e Potungäue Mo’uí ke fakamälö’ia e peseti ‘e 99 ‘o kinautolu na’e fakamavahe’í (quarantine) ‘i he talangofua ke kalusefai honau taimi ke nau nofo ma’u ai ‘i honau ngaahi ‘apí he taimi ‘oku fakahoko ai e ‘a’ahi.

Na’á ne fakamälö’ia mo e Siasi Uesiliana Tau’ataina ‘a Tongá pehé ki he Siasi ‘o Sisu Kalaisi Ngaahi ‘Aho Ki Mui ni ‘i he ‘omai honau ngaahi fale ke ngäue’aki ki he ngaahi kiliniki makehe (special clinic) ‘a e Potungäue Mo’ui.

Ngaahi Fakamatala Mei he Potungäue Mo’ui

Na’a pehe foki ‘e Toketa ‘Akauola ‘oku teuteu atu foki ‘e Potungäue Mo’uí ke fokotu’u ‘enau Va’a ki he Ma’u’anga Fakamatalá ‘o fakataumu’a pë ki he tufaki ko ia ‘o e ngaahi fakamatala ki he kakaí ‘oku totonu.

“’I he ngaahi ‘aho hokohoko atu ko ení, ‘e ‘i ai ‘e Peesi Feisipuka (Facebook Page) e tafa’aki Mo’uí, ko e ‘uhingá ke ‘i ai ha ngaahi fakamatala ke tuku atu he ‘aho kotoa pé. Pea pehé ki he me’a ko ia ‘oku ui ko e ‘Frequently Ask Question’ – ko e ngaahi tali ki he ngaahi fehu’i angamaheni ko e tokoni pe ki he kakaí kenau ma’u ha ngaahi fakamatala ‘oku toe lelei ange pea ‘oku ‘osi ‘i ai foki mo e taha kuo haea mai ke ha’u ‘o tokanga’i e tafa’aki ko ia.”

Uta mei Siaina

Na’e lave ai pe ‘a Toketä ‘Akauola ki he tu’unga ‘oku ‘i ai e vakapuna uta mei Siaina ke fakamahino ki he fonuá ‘oku ‘i ai pë ‘a e laó ke ne fakamafai’í ‘o ka hoko ha me’a he taimi ‘o e fakataputapui ko ení.

“Ko e mafai ‘o ka hoko mai he taimí ni ko e Palemiá, pea pehé ki he Minisitä ko ia ‘o e MEIDECC, ko naua ‘oku ‘i ai e mafaí. Ko kimautolu ko ení ‘i he Potungäue Mo’uí, ko’emau fo’i fale’i pé ‘a mautolu ‘i he tu’unga fakasainisí pë tu’unga fakamo’uí. ‘A ia ke mahino pe ki he kakaí ko’emau me’a pë ‘oku faí ko e fäle’i.”

Na’a ne fakamahino’i foki ‘oku te’eki pau pe ‘e tu’uta mai ‘a e vakapuna, he ko e palani pe.

“Na’e pehe ‘e tö mai he uike kaha’ú ka ko e tu’u he taimí ni mahalo na ko e kau organizers koia ki he vakapuná kuo toe liliu ‘enau fakakaukau ke ‘ai ha founga ‘e taha.”

Na’e fakamahino foki ‘e ‘Akauola, ko e me’a ki he vakapuna uta pë fetuku holo e vailasi koloná ‘e ‘ikai ke hoko ha me’a ia ai.

“Ko e me’a ki he ilifia ia he ha’u e vakapuná, ko e me’a ia ‘oku hoko he ‘oku lahi pe ngaahi fonua lahi pë kakai ia ‘oku nau ilifia ko e ‘asi pe vakapuna iá ta koë ku ‘ikai ke ‘i ai e vailasi ia kuo ’osi ilifia pe nautolu iá. Pea ‘oku fakanatula pe ia he ‘oku lahi e ‘asi holo e ngaahi fakamatala. Ko e ngaahi talanga ‘i he ngaahi me’a pehé ni ‘e toki fakahoko atu pe ia he tu’unga ‘e a’u atu ki ai ‘a e uta ko ení.”

Na’e fakahä ‘e ‘Akauola ‘oku mahino pë kiate kinautolu ‘a e ilifia ‘a e kakai ‘o e fonuá ka ‘oku nau feinga pë ke fäle’i mo fakamahino ki he kakaí ‘oku ‘ikai ko ha me’a eni ia tene hanga ‘o ‘omai e vailasi.

“Na’e fai pë ‘a e talanoa ki heni mo e ‘Ofisi ‘o e Palemiá, na’a lava ke ‘omai e vakapuna ‘o fou ki Fisi pea toki ‘omai vaka tahi, ‘a ia ko e fanga ki’i me’a pehé pë ‘e lava pei a ‘o faí ka ko ’eku hanga pe ia ‘e au ‘o fakamatala atu ke mahino’i ‘e he kakaí ‘oku ‘ikai ke ‘omai e me’á ni ke fakailifia’i kinautolu ka ko e fakamatala peiá ‘oku ‘ikai ke ‘i ai hano risk ka ko e fa’ahinga fokotu’utu’u pehé ia ‘e lava pe ia ‘o liliu.”

- MEIDECC