Vakai ki he Fe‘auhi Tau‘olunga ‘a e Misi Heilala Tonga Masani 2018 ^Featured

Na‘e to e ma‘u faingamālie ‘a e Nepituno ke lava atu ‘o mamata tonu he sivi tau‘olunga ‘a e Fe‘auhi Misi Heilala he Kātoanga Tonga Masani 2018, ‘a ia na‘e fai he pō Tūsite ‘aho 3 ‘o Siulai he Holo Fakamanatu ‘o Kuini Sālote. Na‘e kau he fe‘auhi tau‘olunga ha kau misi ‘e toko 15 mei ‘Amelika, ‘Aositelēlia, Nu‘usila mo Tonga ko e konga tefito ‘o e fe‘auhi fili misi talavou / hoihoifua.

Na‘e to e Fakaafe Fakalangilangi pē ‘a e Tokoni Palemia mo e Minisitā ‘o e Takimamata mo e Minisitā ki he Ngaahi Ngāue‘anga Lalahi ‘a ‘Eiki Sēmisi Sika he kātoanga fe‘auhi tau‘olunga pea to e fakamaau pē he sivi tau‘olunga ‘o e fe‘auhi Fili Misi Heilala ‘a e kau ‘ilo‘ilo mo e potopoto‘i he faiva haka ‘oku tefito ai ‘a e faisivi ‘a Lupe Ha‘amoa ‘Ilaiū, Sisi‘uno Helu mo Gary Lāvaki.

Neongo na‘e fakafiemālie pē ‘a e tu‘unga mo e ola fakakātoa ‘o e ngaahi tau‘olunga ka ‘oku ‘i ai pē ‘a e fanga ki‘i me‘a iiki ke ne tohoaki ‘etau tokanga mo e kau pulotu haka. ‘Oku kau ai ‘a e ngaahi haka kehekehe, ‘o hangē ko e ‘ulu (fakateki, kalo), mata (kamo, malimali, fakalaulaupisi), nima (fola haka, haka vilo, haka fetohoaki, haka moka), va‘e (taulalo, meleketu) moe hā fua.

Na‘e ‘asi lelei ‘a e tuifio ‘a e ngaahi vaa‘ihaka motu‘a mo e ngaahi vaa‘ihaka fo‘ou he kotoa ‘o e ngaahi tau‘olunga. ‘Oku tala ‘e he ngaahi vaa‘ihaka fo‘ou ‘a e makehe, mohu‘atamai mo e fakapoto honau fa‘u, ‘o tānaki ki he ngaahi vaa‘ihaka tupu‘a kuo tolonga mo tu‘uloa mai he vaa‘ikuonga, ‘a ia ‘oku kau ai ‘a e ha‘otā, pasi, fū, fakaloulouhi‘imofisi, fakateki, kako, vete, tui, aloalo moe hā fua.

‘Oku ‘uhinga ‘a e teuteu ko e tekiteki ‘oku tu‘u he tulikifanga ke ne faka‘asili ‘a e fo‘i haka mohu ko e fakateki ‘oku taa‘ifakatuliki / fakahihifi ‘e he ‘ulu, pea ava ‘a e nifo ‘i loto mo mapuni ‘a e loungutu ‘i tu‘a, ‘o malimali mo fakamanimani, pea mahiki ‘a e kemo mo fakanisinisi, ‘a ia ‘oku fisi mai ki tu‘a ko e koto faka‘ofo‘ofa, ‘o mavahe mo makehe mei mamanilahi ko e fo‘i haka fihi mo mālie faka-Tonga.

Kuo fetongifua ‘e he helu teuteu tau‘alunga faka-Ha‘amoa ‘a e tekiteki tau‘olunga faka-Tonga, ‘o tu‘u tonu fakahelu he mui‘ulu hangē ha pīkoka, ‘a ia ‘oku mole ai ‘a e ngāue tukupau ‘a e tekiteki mo hono mālie mo faka‘ofo‘ofa he‘ene faka‘āsili ‘a e haka fakateki. ‘Oku lava pē ke lau ‘oku kau ‘a e tekiteki fakatoulōua he vala tau‘olunga / teunga tau‘olunga mo e konga ‘o e haka ko e fakalahi ki he sino.

‘Oku ‘ilonga lelei ‘eni he faiva me ‘etu ‘upaki, faiva kailao mo e faiva hiko, ‘a ia ‘oku ngāue ‘aki ‘a e paki, pate mo e tuitui ko e konga ‘o e haka mo e sino fakatoulōua. ‘Oku to e ma ‘u ‘eni he ngaahi faiva mālie fo‘ou mei muli, ‘o kau ai ‘a e faiva ‘akapulu, faiva kilikiti mo e faiva tēnisi, ‘a ia ‘oku to e ngāue‘aki ‘a e pate mo e pulu ko e konga ‘o e haka mo e sino fakatou‘osi.

‘Oku ‘ange‘ange ‘a e mohu mo mālie ‘a e ngaahi vaa‘ihaka fo‘ou ‘a e kau pulotu haka he fonu mo faka‘ofo‘ofa ‘a e ngaahi teunga tau‘olunga / vala tau‘olunga ‘a e kau nimamea‘a ngaohi teunga tau‘olunga / nimamea‘a ngaohi vala tau‘olunga, ‘a ia ‘oku to e auiiki / auvalevale mo tu‘oiiki / tu‘ovalevale hono kupesi mo e pule. ‘Oku mo‘oni heni ‘a e lea, “‘Oku nofo ‘a e faka‘ofo‘ofa (tēvolo) he fakaikiiki.”

‘Oku ma‘u ‘a e ola ko e māfana, vela mo e tauelangi he faiva ‘oku tatau, potupotutatau mo faka‘ofa‘ofa / mālie hono fa‘u, ‘a ia na‘e ‘ikai ma‘u he lahi taha ‘o e ngaahi tau‘olunga. ‘Oku lava ma‘u ‘eni he liliu fasi (‘a e ngaahi kupu mo e tau), liliu taimi (pē tā-vā), liliu voliume mo e liliu kī (pē hikihikitā / hikihikitō). ‘Oku kau heni mo e helepasi (ko e tu‘akautā) ‘o e tau he hū mai ‘a e tulāfale.

‘Oku ‘i ai ‘a e me‘a fakaoli hono fakali‘eli‘aki ‘a e lea ko e teunga tau‘olunga, vala tau‘olunga (mo e teuteu tau‘olunga) ka e lahilahi ngāue‘aki ‘a e lea ko e kake‘i tau‘olunga, ‘a ia ko e lea mei he tufunga ngaohikai, ‘o hangē ko hono kofutu‘a‘aki ha vaiika, vaisaine mo e vaifingota ‘a e la‘isī . ‘Oku to e si‘aki mo li‘aki ‘a e vesa va‘e, ‘o fetongi‘aki ‘a e vesa kaulihi (ko e kauva‘e).

‘Oku palāleli hono ngāue‘aki ‘a e ongo lea ko e kake‘i mo e kaulihi ki he vala, teunga mo e teuteu mo hono ngāue‘aki ‘a e vahevahe ‘o e fonua ki he tu‘i, hou‘eiki mo e kakai, ‘a ia na ‘e ngāue ‘aki lahi ‘e Kuini Sālote, ki he tu‘i, hou‘eiki mo e me‘avale pe kainangaefonua. ‘Oku ngāue‘aki ‘a e ngaahi lea ko e kake‘i, kaulihi, me ‘avale mo e kaingangaefonua ko e lea tukulalo‘i mo e ‘ita.

Na‘e to e ‘amo‘amo atu ‘a e mālie ‘o e faiva tala teunga tau‘olunga, tala vala tau‘olunga pē tala teuteu tau‘olunga, ‘o felave‘i mo e fakahokohoko toto mo e laulau mātanga. ‘Oku fekau‘aki vāofi ‘eni mo e ongo ‘aati ‘e ua ko e tufunga lea mo e faiva lea, ‘o hangē pē ko e nimamea‘a ngaohi teuteu mo e faiva tui teuteu, ‘a ia ‘oku ngaohi ‘e he ‘ātisi ‘i tu‘a he sino.

‘Oku hoko ‘a e liliu fo‘ou ko ‘eni ‘o e faiva tala teunga tau‘olunga, tala vala tau‘olunga pē tala teuteu tau‘olunga ko e faiva mālie fo‘ou. ‘Oku tuha tatau atu ia ki he tala putu ko e to e faiva fo‘ou, ‘a ia ‘oku fakahokohokototo, lalau mātanga, laulau kakala, laulau tohitapu, ‘o to e hoko ko e faiva mālie fo‘ou. ‘Oku angamaheni ‘a e tala putu ‘o fa‘a pē, “‘Oku ha‘u ke tala atu ko me‘a kuo mate.”

Neongo na‘e fakatefito ‘a e fe‘auhi tau‘olunga he faiva haka ka na‘e to e lahi mo e ngaahi faiva kehe na‘e kau ai, ‘o hangē ko e faiva ta‘anga, faiva hiva, faiva lea, faiva teuteu, tufunga lea mo e nimamea‘a teuteu. ‘Oku ‘ikai ngata pē hono fakatolonga ‘a e faiva haka ka ‘oku to e tauhi mo tokanga‘i mo e ngaahi faiva kehe, ‘o kaunga kotoa ki he lelei fakalukufua ‘a e ‘ilo, kalatua mo e lea.