Menu
cache/resized/7a303faa48902efd848c7494b9385c2b.jpg

RED

Rapid Engineering Diagnostic

Specialize in:

...
Latest News

Te Arikinui Te Atarangikaahu: Ke tala mei Tonga ki Tokelau Featured

Te Arikinui Te Atarangikaahu: Ke tala mei Tonga ki Tokelau

Kolomu ‘Aati & Litilesā: Faiva Ta‘anga, Faiva Hiva & Faiva Haka

Art & Literature: Poetry, Music & Dance Column

TE ARIKINUI TE ATARANGIKAAHU: KE TALA MEI TONGA KI TOKELAU

 

Ko e ta'anga fakamamahi mo e tangi/tengihia - fakafatu/fakafa'u 'e Hūfanga-He-Ako-Moe-Lotu 'Ōkusitino Māhina, 2006

Neu nofo 'ou mūnoa pē au

'Ikai 'apē ha'ate fakakaukau

Takamilo 'ae tāvā mo hono ta'au

Kae fakafokifā kuo pā 'ae peau

Pea mahe'a he 'ea 'oe ngalu

Ke tala mei Tonga ki Tokelau

Kuo fasitanunu pea lokatau

He tu'unga ia 'ete tangilaulau

Ngaruawahia he 'api kuo lala

Tūrangawaewae ē kuo lauta

Kau tangi lau'aitu mo sīfatafata

He kuo 'auhia 'ae taha'imaka

'Ae Pounamu koe tama'imata

Fetapaki hono huelo tupu'a

'O maamaloa 'i loto 'Aotearoa

Pea 'ulungia 'ihe 'ulufonua

Pohutukawa ne fisi pea moto

'O to'ulu mo matala he Waikato

Hono uini hauhau mokomoko

Ne afuhi hono hulufe laumomo

'E Tainui moe 'api ko Tūrongo

Ho'o fanatama koe tāongapō

Koe fai'anga 'oe tautoko

Muka 'a 'ofa he'etau nonofo

'Ae Kingitanga kuo he'aki

Koe tala kuo fai hono lekesi

Kavei he feilaulau faimateaki

Te Wherowhero nene matua'i

Koe Maui Kisikisi 'oe 'ahoni

'Ae fakapōpula na'e tau'i

Moe fakapo'uli ne fakafepaki'i

Koe tau'atāina 'ene tu'uholoaki

Koe ngātanga ia si'ete tālave

Pe'i tōfā koe ka kuo malave

Kau kalo ange au ki Felenite

Ko mate tofu ia mo 'ene pule

Kātoi he 'aofinima 'o fafine

He nofo ni koe nunu-mo-vete

Tu'uloa 'a whenua koe laumālie

Hu'i teunga pē, tui teunga pē

TE ARIKINUI ATARANGIKAAHU:

WHAKAATU ANA MAI TE RAKI KI TE TONGA

A poetry of tragedy and mourning/weeping

Poetry composed by Hūfanga-He-Ako-Moe-Lotu 'Ōkusitino Māhina, 2006

Māori metaphorical yet historical translation by Te Aouru Biddle, Ngati Pikao, and Vicki Te Puhi-o-Te-Arawa-Rangi, Tuhoe

Kei roto au i te māhorahora me te ware

Kore rawa he whakaaro

Mo te uauatanga o te huringa ao

Mea rawa ake kua tuki he ngaru nunui

I whakaaraarahia e te harehau

Mai i te Raki ki te Tonga, ka whaakiihia

E tuki nei te āmai i te moana hīngarungaru

Te take o waku kupu hotuhotu

Kua whakarērea a Ngaruawahia

Engari te minenga, kei Turangawaewae

Ki te tangi tīwerawera e kaha mamae nei te uma

Te kōhatu i horoia atu, ko tana kotahi

Te kōhatu tino marihi, te Pounamu

E kōritorito nei ana hihi tawhito

E piataata nei i te ngākau o Aotearoa

Kō pura ana ki ngā whenua tawhiti

E puāwai nei te Pohutukawa

Ka toro atu, ka whaipua

Ka whaangaia e ngā tomairangi hauangi

Rere ana te rehu runga rau aruhe

Nga tau o taku ate, Tainui, Turongo

Ka whanau tō tamaiti, he Taongapō

Hei whakakapiti ka paihere hei tautoko ia tatou

Ko te aroha hei peheha i te oranga

O ngā whakaaturanga ā-Kingitanga

He tīkanga-a-iwi tino tōriretanga

Kua pūtikia i roto i te raupanga hirahira

I arahina e Te Wherowhero te kaiwhakaueue

Te Maui Tikitiki o tenei wā

I tū maia ki ngā whakawhuinga

Ngā kūwaretanga i whawhaitia e ia

Kia tuwhera ai te rangatiratanga ka matatū

Kua korerotia nei taku tangi

Tukuna au kia hoki ki ngā Moutere Hoahoa

Ko te Mate he mahinga tuku, he heipu

Ka tika te tapae ki ngā o ngā wahine

Ka whakapotoa te oranga i konei i kora

He oi ko te whenua wairua pumau tonu

Ko ngā kahu whakahira hei mau hei wete

Brief notes/commentaries in English

The poet makes good use of the three types of heliaki ‘metaphorically speaking one thing but historically meaning another,’ namely, epiphoric qualitative heliaki, metaphoric associative heliaki, and metonymic constitutive heliaki in his temporal-marking and spatial-composing of this poetry of tragedy and mourning/weeping on the sad passing of the Māori Queen, Te Arikinui Te Atarangikaahu, in 2006.

To be continued.

‘Ofa atu fau & Sincerely,

Fetongikava Dr Viliami Uasikē Lātū and Professor Hūfanga-He-Ako-Moe-Lotu Dr ‘Ōkusitino Māhina

Leave a comment

Make sure you enter all the required information, indicated by an asterisk (*). HTML code is not allowed.

back to top