Foaki ‘e he Pule’anga Siapani tokoni me’angaue fakafou he’enau Polokalama Tokoni NPGA
12 Sepitema, 2022. Na’e foaki ha ngaahi naunau mo e me’angaue tokoni mei he Pule’anga Siapani ‘o fakafou mai he’enau Polokalama Tokoni ‘ikai taumu’a ki ha poloseki ngaue (NPGA)
Ko hono fokai 'eni 'o e tokoni ko'eni ki he ‘Eiki Palemia, Hon. Hu’akavameiliku ka ko e ‘Eiki Minisita Le’ole’o ‘o e Potungaue MEIDECC ‘i he ‘aho Monite, 11 ‘o Sepitema, ‘i Matatoa.
Ko e ‘Amipasitoa ‘o Siapani ki Tonga, His Excellency Mr. Kensaku Munenaga na’a ne foaki ‘a e tokoni ‘o fakafofonga’i ’a e Pule’anga Siapani. Ko e konga ‘uluaki eni ‘o e tokoni ‘oku fakataumu’a ki he Va’a Ngaue ki he Fakatu’upake Fakanatula (NEMO) ke tokoni ki he ngaahi ngaue ki he fakatamaki fakaenatula ‘i he polokalama tokoni ‘a Siapani ‘oku ‘ikai fakataumu’a ki ha poloseki ngaue.
“Ko e tokoni ko eni ‘oku fe’unga mo e $1.5 miliona ‘Amelika pea ko e konga ‘uluaki eni ‘oku fe’unga mo e $’Amelika ‘e 230, 000. ‘Oku ou falala ko e ngaahi naunau ko eni ‘e faka’aonga’i lelei ki ha teuteu ki he ngaahi fakatamaki ‘e to ki Tonga,”ko e fakaha ia ‘e ‘Amipasitoa Munenaga.
Ko e ngaahi naunau ni ‘oku kau ki ai ha ngaahi seti teunga malu’i ‘e 170, ngaahi me’angaue fakaongole’olahi ‘e 199 mo e misini tutu’u ‘akau ‘e 100. ‘E tufaki ‘a e ngaahi naunau ko eni ki he kau ‘ofisakolo mo e Pule Fakavahe ‘i Tonga ni.
Na’e fakaha ‘e he ‘Amipasitoa ‘a ‘ene faka’amu ‘e hoko ‘a e naunau ko eni ke ne fakaivia ‘a e teuteu ‘a e kakai ‘o e fonua ki ha fakatamaki pea ke ngaue’aki ko e tokateu ‘i ha hoko ha fakatamaki. Ko e ngaahi naunau fakatokanga na’e fakaola ’i Sepitema ta;u kuo ‘osi ‘oku mahu’inga pea ‘aonga ke fakasi’isi’i ha ngaahi faingata’a ‘e hoko. Ko e ngaahi naunau kuo foaki ‘e tokoni ki he tokateu ’a e kau ‘Ofisakolo mo e Pule Fakavahe ke mateuteu ai he ngaahi fakaangaanga ‘oku fakahoko ke fakahaofi ha mo’ui ‘a ha ni’ihi.
Na’e me’a ‘a Hon. Hu’akavameiliku ko e ngahai me’ao’fa kuo foaki mei he Pule’anga Siapani ki Tonga, ko e fakahaa’i ia ‘a e vaevae manava mei he kakai ‘o Siapani ke tokonia ‘a hono tokateu ha ‘atakai malu ma’a e Komiuniti ‘o e Pasifiki.
Na’a ne me’a na’e fakamo’oni’i ‘a e aleapau tokoni NPGA ‘i he 2015, pea ‘i he aleapau tokoni ko eni, ‘oku fakafou mai ai ha ngaahi naunau mo e me’angaue ‘oku a’u hono mahu’inga ki he $2.5 milona ‘Amelika.
“Ko hono mo’oni, ko e fengaue’aki ko eni ko e ola ia ‘o e Konifelenisi hono Tolu ‘a e Ngaahi Pule’anga Fakatahataha ki he Fakasi’isi’i ‘o e Ngaahi Fakatamaki ‘oku hoko he Fakatamaki Fakanatula, hili ‘a e fakaa’u mei Tonga ‘a e fiema’u ke fakaivia ‘a e tafa’aki tokateu ‘aki ‘a hono fakaai ‘o e ngaahi fiema’u fakame’angaue mo e naunau pehe ni, pea ko e ‘aho ni, ‘oku tau hounga’ia he foaki kuo fai mei hotau kaungame’a mei Siapani,” ko ‘ene me’a ia.
“Ko e taimi lahi, ‘oku tau tuhu ki he feliuliuaki ‘a e ‘ea ‘oku ne fakatupu ‘a e ngaahi fakatamaki fakaenatula ‘oku toe malohiange mo maumaulahi. Ko ia, ko homau fatongia leva ‘o e Pule’anga ke fakapapau’i ‘oku matu’aki mahu’inga ke tokanga’i ‘a e tafa’aki tokateu, pea ko e founga pe eni ko e fakafou he ngaahi founga fengaue’aki pehe ni.”
Na’a ne me’a fakamalo ki he Pule’anga Siapani, ‘o fakafou ‘ia ‘Ampasitoa Munenaga mo ‘ene timi ngaue he tokoni mo e poupou kuo nau fai.
';
“’Oku mau falala mo ohi pea ke tauhi ‘a e va fengaue’aki vaofi mo malohi ko eni he vaha’a ‘o e ongo Pule’anga ni, pea ‘oku hoko ‘a homo’ou ngaahi tokoni ko e vaikau’aki. ‘Oku mau hanganaki atu ke tauhi e fengaue’aki ko eni mo kimoutolu pea mo e Pule’anga Siapani ‘i he kaha’u.”
Na’e ‘i he polokalama ni mo e kau ngaue he Va’a NEMO, pehe ki he Kolosi Kula ‘a Tonga, Va’a Tamate Afi mo e Ngaue Fakatu’upake mo e ngaahi kautaha fengaue’aki vaofi.
