Menu
cache/resized/7a303faa48902efd848c7494b9385c2b.jpg

RED

Rapid Engineering Diagnostic

Specialize in:

...
Latest News

Ngaahi pole 'o e Taialasisi (Dialysis) 'i Tonga: Dr. Sione Latu (Konga I) Featured

Dr. Sione Latu Dr. Sione Latu

26 Fepueli, 2017. ‘Oku lolotonga hoko foki ‘a e laaulea fekau’aki mo hano teu fokotu’u ha kiliniki taialasisi (dialysis) ‘i Tonga ni pea ‘oku ‘i ai pe foki ‘a e kehekehe 'i he tui mo e faka'uhinga ki he kaveinga ni neongo 'oku mahu'inga he koe mo'ui.

‘Oku hoha'a foki ‘a e Sea ‘o e Tonga Dialysis Foundation Siosaia Moehau ki he ngalingali 'oku fakatuai’i 'e he Potungaue Mo’ui ‘a ‘enau ngaue ke fokotu’u ha Kiliniki taialasisi pea 'oku mahino pe foki mo e kehekehe 'enau vakai ki he founga ngaue ki he kaveinga ni.

'Oku mahino foki 'oku 'ikai fakafepaki'i 'e he Potungaue Mo'ui 'a e ngaue mahu'inga ko'eni ka 'oku tuku mai pe foki 'enau tafa'aki mo e 'uhinga 'oku faingata'a ai ki he Pule'anga kenau fakahoko 'a e ngaue ni 'iate kinautolu pe 'o fakafou 'i he Potungaue Mo'ui.

‘I he taimi tatau na’e fetu’utaki ai ‘a e ongoongo ni kia Dr. Sione Latu ‘a ia koe pule ia ‘o e tafa’aki Metikolo ‘a e Potungaue Mo’ui ke fakahoko mai ‘ene vakai fekau’aki mo e kaveinga ni he 'oku 'ikai ngata 'e ne mahu'inga ki he fonua ka 'oku pelepelengesi foki he koe mo'ui.

‘Oku ‘ikai sola ha taha kia Dr. Sione Latu ‘i he he’ene ngaue ki he tafa’aki ‘o e mo’ui pea na’e ma’u faingamalie ‘a e ongoongo ni ke vahevahe mo e Toketa ni mo ‘ene vakai tau'ataina ki he kaveinga ni.

Fakatatau ki he fakamatala ‘a Dr. Sione Latu, ‘oku ‘ikai ke hanga ‘e he Potugaue Mo’ui ‘o fokotu’u ke ‘ave ha kau mahaki ki muli ke taialasisi ai ‘o tatau pe he kau ngaue faka-pule’anga pe koha taha 'o tatau he ma'ulalo moe ma'olunga. Kapau tetau vakai ki he foomu kole visa ki Nu’usila ‘oku mahino lelei pe ai koe palopalema ki he kofuua (kidney failure) ‘oku ‘ikai tali ia ke ‘ave fakafaito’o.

‘I he fakamatala ‘a e Dr. Sione Latu, kuo fakahoko ‘e he Potungaue Mo’ui ha savea moha ako (feasibility study) ‘i he taialasisi ‘o mahino mei ai ‘a e tu’unga fakapa’anga ‘oku fiema’u ki he fa’ahinga faito’o ni. Ko e taialasisi (peritoneal dialysis [HD]) ‘oku pa’anga Nu’usila ‘e $35,000 ki he ta’u ki he tokotaha pea pa’anga Nu’usila ‘e $60,000 ki he haemodialysis (HD).

‘Oku fakafuofua nai ki he toko 50 ki he 60 ‘a si’i kau mahaki ‘oku nau ‘i he tu’unga fakatu’utamaki ‘aupito ‘a e kofuua (kidney failure) pea ‘oku nau fiema’u ‘a e fa’ahinga faito’o taialasisi pea koe founga ‘e taha ko hono fetongi honau kofuua (kidney transplant).

Ko e patiseti fakata’u ‘a e Potungaue Mo’ui ‘i he lau ‘a Dr. Sione Latu koe pa’anga Tonga ‘e $20 miliona kene fakalele ‘a hono tokangaekina ‘a e tafa’aki kotoa ‘o e mo’ui ‘i he fonua. Kapau leva tetau faifika ‘e fe’unga mo e pa’anga ‘e $3 miliona ke fakahoko’aki hano tokangaekina ‘i he ngaahi founga kehekehe ‘o e taialasisi ‘a e toko 50 ‘a ia koe peseti pe ia ‘e 0.05% ‘o e tokolahi ‘o e fonua.

Ko e toenga leva ‘o e toko 100,000 tupu ‘o e kakai ‘o e fonua ‘e tokanga’i ‘aki ‘enau mo’ui ‘a e pa’anga pe ‘e 17 miliona. Ko e laumalie ‘o e temokalati ‘i hono fakamahino'i mai ‘e Dr. Latu ‘oku ne tu’uaki ‘a hono vahevahe tatau ‘a e koloa ‘a e fonua ‘o ‘ikai koe fakamoleki pe ki he ki’i toko ni’ihi.

‘Oku peseti ‘e 94 ‘a e kakai ‘o e fonua ‘oku nau sisino mo mamafa (Hufanga he fakatapu) pea ‘oku kamata mei ai hono tokangaekina mo e tu’uaki ke faka’ehi’ehi he ‘oku nau tu’u lavea ngofua ki he ngaahi mahaki ‘ikai pipihi (NCD) hange koe suka mo e toto ma’olunga.

‘Oku fakafuofua koe toko 13,000 ‘oku nau mo’ua he mahaki suka ‘i he fonua pea ‘oku ‘uhinga lelei hono tokangekina kinautolu ‘i he ngaahi founga faka’ehi’ehi ‘oku fatu mo muimui’i ‘e he Potungaue Mo’ui.

Ko Fisi 'i he fakamatala 'a Dr. Latu ‘oku ‘ikai fakapa’anga ‘e he Pule’anga ‘a e taialasisi ka ‘oku lele fakataautaha pe ‘i he ngaahi ‘uhinga kehekehe pe neongo ‘oku liunga valu ‘a ‘enau patiseti ki he mo’ui ‘o laka hake ‘i Tonga ni. Ko hono mo’oni koe feinga ke faito’o ‘a kinautolu ‘oku nau si’i mo’ua he fokoutua ki he kofuua (kidney Failure) ‘oku hange pe ia ha’atau feinga ke puke ha taha ‘oku teuteu to ‘i ha lilifa.

‘Oku fu’u mahu’ing ange ke tau feinga ke ta’ota’ofi ke ‘oua tenau to ki he lilifa ‘a ia ‘oku fiema’u leva ‘a hono tokangaekina ki mu’a mo faka’ehi’ehi ‘o hange ko e founga ‘uluaki mo ua ‘oku ngaue’aki ‘e he’etau Potungaue Mo’ui.

Koe fokoutua suka koe mahaki ia ‘oku fakatupunga ‘e he to’onga mo’ui pea ko kinautolu ‘oku nau a’u ki he uesia ‘e he mahaki’ia ‘a e kofuua ‘oku ‘ikai kenau fa’a tali ‘a e fale’i mo faka’ehi’ehi pe tenau tokangaekina honau fokoutua suka.

Na’e fehu’ia foki e Dr. Sione Latu pe ‘e fefe leva ha’atau feinga ke tokangaekina kinautolu kapau ‘oku ‘ikai kenau tokanga kinautolu kiate kinautolu. Ko ‘etau patiseti mo’ui ‘oku fakafuofua ki he pa’anga ‘e $200 ki he fo’i ‘ulu pea kapau leva ‘e hiki ‘eni ‘o liunga 300 ‘e ma’u leva ‘a e pa’anga $60,000 ki he tokotaha.

Ko hono fakahoa ki he mahu’inga ‘o e taialasisi hange koia na’e lave’i atu ‘i ‘olunga, pea ‘oku fe’unga pe ia moe totongi ki hano faito’o taialasisi ha tokotaha ‘i he tu’unga ‘o e fakafetongi pa’anga Nu’usila ‘a ia ‘oku pa’anga Nu’usila $35,000 ki he tokotaha ‘i he ta’u.

‘Oku ou ‘i ai ‘a e tui ta’e toe veivei ua ‘oku ‘oku ‘ikai ke ‘uhinga lelei ketau kalusefai ‘a e toko 100,000 ‘o e kakai kotoa ‘o e fonua ki ha ki’i kulupu ‘oku nau tokosi’i ‘o fakafuofua pe ki he toko 50. ‘Oku ‘ikai puli ‘oku mahu’inga ‘a e mo’ui pea toe mahu’inga pe ketau talanoa he me’a mo’oni mo totonu ‘oku hoko, koe lau ‘a Dr. Sione Latu.

‘Oku ‘i ai a e ngaahi sevesi ki he mo’ui hange koe huhu malu’i ‘o e longa’i fanau ‘e malava ke uesia ia kapau ‘e ‘ave ‘a e peseti ‘e 20% ‘o ‘etau patiseti ki he taialasisi. Ko e mahaki suka ko e konga mahu’inga ia pea ‘oku vivili ka ‘oku ‘ikai ke pehe ki he mahaki’ia ‘a e kofuua.

‘I he lau ‘a Dr. Sione Latu, ‘oku ‘ikai koha fonua tu’umalie ‘a Tonga ni ka ‘oku fiema’u ketau ngaue lelei ‘aki hotau ivi fakapa’anga ‘i he ‘elia mo e levolo tetau ala malava mo e ngaahi sevesi totonu tetau ala fakahoko pea ola foki mo ‘aonga ‘etau ‘inivesi ai.

‘Oku ‘iloa foki ‘eni he lea faka-Pilitania koe “triaging” ‘a ia ‘oku lahi hoko he mala’e tau ‘a ia ‘oku ‘uhinga ‘e malava ke tau fakangalo’i ‘a kinautolu ‘oku mahino ‘e mole ‘enau mo’ui he taimi ni ka tau feinga ke fakahaofi ‘a kinautolu ‘e malave ke tau fakahaofi mei he mole ‘enau mo’ui.

‘I he tu’u ‘a Tonga ‘i he ‘aho ni mo hono mo’oni, koe taialasisi ‘oku fiema’u ke fakapa’anga fakataautaha (privately funded) pea 'oku 'ikai taa'ofi ia pea koe me’a totonu ia ‘oku hoko ki he mahaki’ia ‘a e kofuua (kidney failure ‘i Tonga ni ‘i he lau ‘a Dr. Sione Latu.

Toki hoko atu....

3 comments

  • Tita
    Tita Friday, 03 March 2017 09:16 Comment Link

    Poupou atu pea 'ai me'a tetau ala lava he neongo koe mo'ui ka 'e foki pe ki he pa'anga.

    Report
  • Peato
    Peato Tuesday, 28 February 2017 12:24 Comment Link

    Na'a u lau 'a e akamatala tatau 'i he komeni 'a Sione Latu ki mu'a ange pea 'oku toe mahino ange 'eni i hono liliu fakaTonga. 'Oku lahi pe hono tukuaki'i 'etau Potungaue Mo'ui ka 'oku mahino mai mei he fakamatala 'a Sione 'oku totonu ke tau falala ki he Potungaue he 'oku nau 'ilo lahi ange ko me'a ni pea na'a tau 'ave 'etau kakai 'o ako'i kenau 'ilo e me'a ke fai. Fakamalo atu sione moe potungaue.

    Report
  • Bula
    Bula Tuesday, 28 February 2017 09:05 Comment Link

    Fakamalo lahi atu hono 'omai e fakamatala ko'eni pea 'oku mahino foki. Fakamalo at ki he Dr.

    Report

Leave a comment

Make sure you enter all the required information, indicated by an asterisk (*). HTML code is not allowed.

back to top