Tangane fili ‘a e Tonga High School: Maaka To’ofua (Raw Mark) pe Maaka Tulifua (Standardized Score) ^Featured

Neu ‘osi kau atu foki ki hono talanoa’i ‘o e kaveinga ni ‘i he ngaahi mahina kimu’a atu ka koe ni ‘oku hangē ‘oku toe fakalalahi mai hono talanoa’i pea ‘oku ou toe fie ‘oatu ai e fanga ki’i fakakaukau ko eni na’a ala tokoni ke fakamahino e kaveinga ni. Ne ‘osi mahino ko e sivi ‘oku ‘iai e tefito’i taumu’a ‘e 2:

(1) Ke tala e tu’unga ‘o e mahino mo e ma’uloto ‘e he tamaiki ako ‘a e lesoni ‘oku sivi ai;

(2) Ke lava ke fakahoa ‘a e mahino mo e ma’uloto ‘a e tamaiki ako ke ma’u mei ai pe ko hai ‘oku lelei taha pea hokohoko hifo ‘o a’u ki he muimui taha. Ko e fakahoa ‘oku ‘ikai ngata pe ‘i he fakafo’i lesoni ka ‘oku toe fiema’u ke ngāue ki he fakakātoa ‘aia ‘oku malava ke tau sio heni ki hono fakatu’unga ha tamaiki ‘o makatu’unga ‘i ha’a nau taki lesoni ‘e 4 pe 5.

Ko e taumu’a (1) ‘oku fakatou lava pe ‘e he raw mark mo e standardized score he ‘oku na fakatou ma’u pe ‘a e ‘ulungaanga ‘o e fakatu’unga hangē ko eni: raw mark - kapau ko e sivi hisitolia pea 80 a Mele kae 75 a Sione pea ‘oku ne talamai ‘oku saiange tu’unga mahino mo e ma’uloto ‘a Mele ‘ia Sione; standardized score – kapau ko e sivi siokalafi pea ‘oku grade 2 a Mele kae grade 1 a Sione pea ‘oku ne talamai ‘oku saiange tu’unga mahino mo e ma’uloto ‘a Sione ‘ia Mele.

Ko e polopalema heni he ‘oku momoiki e raw mark ‘o lava kene fakafaikehekehe’i ha ongo tamaiki ‘oku kehekehe hona mark ‘aki ha fo’i 1 (tau pehē 80 a Mele kae 79 a Sione) ka ko e standardized ‘oku fakakongokonga lalahiange pea ‘e ala lava ke ne fakatu’unga tatau ‘a e ongo tamaiki ko eni.

Ko e taumu’a (2) ‘oku toe fakatou lava pe ‘e he raw mark mo e standardized score hangē ko eni: raw mark – tānaki kotoa pe raw mark mei he lesoni tau pehē taki 4 ‘a Sione mo Mele pea ko hai pe ‘ia naua ‘oku lahiange pea ‘oku mu’omu’a ia; standardized score – tānaki kotoa pe grades he lesoni ‘e 4 pea koia ‘oku si’isi’iange pea ‘oku mu’omu’a ia. Ko e polopalema heni ko e fehu’i koia ‘o e kehekehe ‘a e ngaahi lesoni ka ‘oku fakatatau pe ia ‘e he founga ‘o e raw mark.

‘E anga fefē hano fakahoa ‘o e raw mark 85 ‘ihe hisitolia mo e 90 ‘ihe fika lolotonga koe ngaahi tefito’i fakakaukau ‘o e hisitolia ‘oku kehe ia mei he fika pea koia ai koe mahino ‘oku te ma’u ‘ihe hisitolia ‘oku ‘ikai ha faitatau heni moe mahino ‘oku ma’u mei he fika pea ko e ‘u me’a ‘oku fiema’u kete ma’uloto ‘ihe ongo lesoni ni ‘oku ‘ikai ha me’a ‘e taha kena faitatau ai. Koe ‘uhinga eni ‘o hono ‘omi ‘o e standardization ‘o ngaue’aki ‘i he ‘a’ahi sivi.

Ko e me’angāue fakafika-fakasitatisitika-fakasaienisi ia ‘oku ngāue’aki ki hano fakahoa tau’ataina (independent), unbias (ta’efilifilimanako) pea toe fakafiemalie (fair) ha ngaahi kulupu ‘i ha falukunga kakai. Ko e falukunga kakai ko e tamaiki ‘o e ‘apiako pe kotoa mei he ngaahi ‘apiako ‘i he kalasi tau pehē Form 6. Ko e fo’i lesoni kotoa pe ko e fo’i kulupu kehe ia pea ‘oku tau fakahoa leva ‘osi hono liliu ‘o e fo’i lesoni kotoa ki he standard normal, ‘a ia ‘oku ngāue’aki heni ‘a e ‘avalisi (mean) mo e feto’aki (variance) ‘i he ngaahi raw mark.

‘A ia ko e me’afua ‘oku fai’aki hano fakahoa ‘o ha ongo lesoni kehekehe ko e mama’o koia ‘o e raw mark mei he ‘avalisi pea ‘oku fua ia ‘i he standard deviation.  (Kataki ‘o huke ki mu’a ‘i he column ‘o e education ‘a e Nepituno ‘oku ‘i ai ‘eku ngaahi fakamatala ki he founga ‘o e standardization).

Ko e standardization ko e me’angāue fakamamani lahi kuo ngāue’aki ki he fakahoa ‘o e ngaahi koloa kotoa pe ‘oku ngaohi (product) ‘a ia ‘oku kau ki ai e ako he ko e ako ko e koloa ‘oku ngaohi, pea mo e ngaahi fakahokofatongia (service) ‘a ia ‘oku toe kau pe foki ki ai e ako. ‘Oku fakataumu’a ke fakafaingofua hono fakahoa tau’ataina/ta’efilifilimanako/fakafiemalie ‘o e ngaahi products mo e services ke malava ke pukepuke ‘a e kanolelei (quality).

Ko e ngaahi ‘uhinga ‘oku tuku mai ‘i he talanga ‘i he raw mark mo e standardized score ‘oku toho mai e ngaahi ‘uhinga ‘oku ‘ikai ha fekau’aki mo e fa’unga ‘o e ongo me’angāue ni kae tuku e ‘u tefito’i me’a ‘oku tonu ke fai ki ai e talanga. Ko e felauaki he fili ‘a e Tonga High School ‘oku tonu ke faka’apa’apa’i ‘a e fakakaukau ‘a e Pule Ako he ko e me’a ia ‘oku mo’oni.

‘Oku matavaivai pea polopalema e raw mark ke ngāue’aki kene fili e dux neongo ‘oku ne lava (kovi) pe, ka ko e founga totonu ke ngāue’aki e standardized score pea ko e ha e ‘uhinga ‘oku ta’ofi ai. ‘Oku ngana e vilitaki ‘a e Fale Poufitu ‘o Poto he ko e fakahinohino ia ‘a e ako mo e fakatotolo. ‘Oku ou manatu ki he lea ‘a e punake ‘iloa ko Bernard Shaw, “You see things as they are and ask why, I dream of things as they are not and ask why not” – ‘oku ke sio ko e ki he ngaahi me’a ‘i honau anga totonu pea ke ‘eke pe koe ha ‘oku pehē ai ka ‘oku ou misi au ki he ngaahi me’a ‘i ho nau anga kehe pea ko ‘eku fehu’i pe ko e ha ‘oku ‘ikai pehē ai.