Kātoanga Faiva Koniseti Fieta II 'a e Feohi'anga Ālonga 'Ia Kalaisi, 'Aotealoa Nu'usila, 2023

6 Siulai, 2023. Na'e tukupā foki he funga 'o e 'ofa hulu mo e manatu fakautuutu 'a e kātoanga faiva koniseti, "Ko e Pō Hiva Tu'ufonua FakaTonga II" ("A Night of Tongan Classical Music II"), kihe 'Ena 'Āfifio 'ofa'anga mo e manatua'anga, ko Kuini Sālote Mafile'o Pilolevu Tupou III, 'o Tonga Lahi -- moe Kuini 'Ilisapesi II, 'o Pilitānia Lahi, ko e ongo Pataloni lahi 'oe 'aati.

 

Na'e lava lelei 'ae kātoanga faiva koniseti fieta II 'a e kau faiva hivale'o moe faiva tāme'alea 'a e Feohi'anga Ālonga 'Ia Kalaisi (Unity-in-Diversity in Christ Collective), 'i Tāmaki Makaurau 'Okalani, 'i 'Aotealoa Nu'usila.

 

Na'e fai foki 'a e fua kātoanga faiva koniseti fieta, "Koe Pō Hiva Tu'ufonua FakaTonga", 'i 'Uluenga, Sepitema, 2022, ne tokoni fakapa'anga 'e he Ministry for Arts, Culture, and Heritage moe Lagi-Maama Academy and Consultancy. Na'e tupu he'ene manakoa hono toe kole ke toe fai mo tokoni fakapa'anga he 2023, 'e he Auckland City Council moe Lagi-Maama Academy and Consultancy.

 

Na'e 'iloa 'a e koniseti ni, "Koe Pō Hiva Tu'ufonua FakaTonga II", ne fai he pō 'oe 'aho Falaite 23 mo e pō 'oe 'aho Tokonaki 24, Hilingamea'a, Sune, 2023, he falefieta ko e Ngā Tohu 'o Uenuku (Mangere Arts Centre), 'i Tāmaki Makaurau 'Okalani.

 

Na'e hoa-tālēkita 'a Palōfesa Hūfanga-He-Ako-Moe-Lotu Dr 'Ōkusitino Māhina, Vava'u Academy for Critical Inquiry and Applied Research - Vava'u, Tonga, mo Palōfesa Maui-TāVā-He-Ako Dr Tēvita O. Ka'ili, Brigham Young University - Hawai'i, koe ongo fekumi moe fakaanga fakaako mataotao he mala'e 'oe 'aati. 

 

Na'e hoa-polotiusa 'a Siaosi Pakileata mo Sione Palu Matakaiongo, pea mo toe tokoni hoa-polotiusa 'a Kelepi Tapa'atu, Paula Malupō, mo Siaosi Kolopeaua, ko e kau mataotao, 'a e 'ilo moe poto, 'o e faiva hivale'o mo e faiva tāme'alea mo e mūsika FakaTonga moe Faka'Iulope.

 

Na'e tuifio 'a e ngaahi hiva FakaTonga motu'a mo e fo'ou, fakataha moe ngaahi me'alea FakaTonga tupu'a, 'o hangē ko e kele'a, fangufangu, tukipitu, mo e lali, mo e ngaahi me'alea tu'ufonua Faka'Iulope ko e kitā mo e FakaHauai'i, FakaVaihi ko e 'ukulele (pē kutulele FakaTonga). 

 

Na'e toe tuifio 'a e ngaahi faiva hivale'o mo e ngaahi faiva hivale'o-tāme'alea FakaTonga. Na'e fo'ou mo makehe hono fai 'a e "tu'akautā" (koe "fakahū 'a e tā 'e taha, 'i tu'a, 'i loto, he vaha'a 'o e ongo tā 'e 2", 'o hangē ko e "heliaki" he faiva ta'anga, mo e "hola", "kaiha'asi", pē "hakafungahaka", he faiva haka), 'o "fakahēhē" 'ae faiva hivale'o kae "tāla'ula'u" pē "tātutituti" (pē "tāfakatōhele") 'a e faiva tāme'alea.

 

Na'e kau ai 'ae tuifio 'o e ongo, afo, pē fasi "fakafa'ahikehe" (pē "FakaPulotu"; pē ongo, afo, pē fasi "fakamaina", "fakamīnoa") mo e ongo, afo, pē fasi "fakafa'ahitaha", "fakafa'ahitatau" (pē "FakaMaama" moe "FakaLangi"; pē "fakamaisoa", "fakamīsoa").

 

Na'e manakoa makehe 'a e kātoanga faiva koniseti fieta II 'e he ngaahi mītia, kau ai 'ae New Zealand Herald mo e Coconet TV (talu meihe ikuna 'e Iam Tongi ko e talavou le'olelei Tonga 'a e fe'auhi American Idol 2023). Na'e 'initaviu mo hiki 'ehe Coconet TV 'a e konga 'o e kātoanga koniseti fieta II ('e lava ma'u 'a e ono hikitatau'ata mo e hikitatauongo he ongo lingikī 'i lalo).

 

Na'e toe kau foki 'ene fo'ou mo makehe 'a e ongo kātoanga faiva koniseti I mo e II ko hono fatu mo fa'u 'a e ongo ouau, polokalama, faiva koniseti I mo e II, koe ongo tohi mo'oni 'ene tu'uloa mo tolonga, 'o hangē ko e kotoa 'o e ngaahi ta'anga hiva haka kehekehe, 'ene fakatoulea FakaTonga mo e Faka'Ingilisi.

 

Na'e kau ai 'a e ongo maa'imoa 'a Kuini Salote Mafile'o Pilolevu Tupou III, ko e faiva lakalaka koe "Maile" koe laumātanga, laukakala, mo e lauhohoko (pē lau'eiki), mo e "Siueli Pasifiki" koe sani-mo-viki ('a e mu'a kohi, laini 4) mo e fetau ('a e mui kohi, laini 4) 'a e kotoa 'o e ngaahi kupu, veesi 'e 8 (fakataha mo e "Nepituno" [koe 'Otua Loma 'o e tahi mo e toutai] he fua hā'ele 'a'ahi fakaTu'i fakapule'anga mai 'a Kuini 'Ilisapesi II, ki Tonga (mo e Moana 'Ōsēnia, 'i Lihamu'a, Tīsema, 1953).

 

Na'e toe kau ai mo e "'Ana Lātū", 'a e punake kakato ko Tāufatofua, 'Eplahame Uaisēlē Tāufa, 'o Kotu mo Nomuka, ko e ta'anga hiva 'ofa, mate, tangi, mo e fakamamahi hono hiva mo tāme'alea FakaTonga he ongo, afo, pē fasi "fakafa'ahikehe" (pē "FakaPulotu"; pē "fakamaina", "fakamīnoa"). Na'e kau ai 'a e "fakahēhē" mo e "fakatohele" 'o e lali mo e tukipitu, ko e "tu'akautā", k oe me'angāue faka'aati, he faiva hiva.

 

Na'e toe kau ai 'a e "Sātana" k oe ta'anga hiva haka fakamamahi kae fakaoli he hinga 'a Sātana, Sētane, hono fakafatu-fakafa'u, mo e fakafo-fakafasi, mo fakahaka-fakasino, 'e Lutoviko 'Atu, 'o fai 'e he Hala Tongaleva, Longoteme. 'Oku ngāue'aki lelei 'e he punake kakato ni 'a e "tu'akautā" he funga 'o e pasi, fakamapī, fisipā, fū, helepasi, fakatohele, laulau, lalau, moe hiva.

 

'Oku lava ui 'eni ko e faiva fakatokolahi (pē "group rap"), 'ene lahi, fihi, mo mohu-mo--fonu, 'oku toe kau lahi ai 'a e liliu fasi (mihe kehe-kehe), liliu vave (meihe tuai-vave), liliu tō pē liliu kī (meihe ma'olalo-ma'olunga), mo e liliu le'olahi pē liliu vōliume (meihe le'osi'i-le'olahi) -- 'o kehe mei he faiva fakatokotaha (pē "single rap") 'a e kau 'Afilika-'Amelika, 'a ia 'oku laulau, lalau ta'anga, selue, mo fisipā 'ata'atā pē", 'o pāpafua, ma'ama'a, mo vavanga.

 

Na'e toe kau ai 'a e ta'anga hiva haka mālie lahi koe "Hā'ele Ki Pilitānia" (koe 'onikoa he pō Tokonaki 24 he kole makehe 'a e matanga) 'a e punake kakato ko Peni Tutu'ila ko e sani-moe-viki, 'o Kuini Sālote Mafile'o Pilolevu Tupou III, 'o Tonga, he'ene hā'ele ki Pilitānia, he kātoanga hilifaki kalauni 'o Kuini 'Ilisapesi II, 'i Hilingamea'a, Sune, 1953.

 

Na'e hanga 'ehe ongo kātoanga faiva koniseti I m e II, "Koe Pō Hiva Tu'ufonua I mo e II", he 2022 moe 2023, 'o hiki 'a e hiva tu'ufona 'a Tonga meihe tu'unga 'e taha kihe tu'unga 'e taha, 'o kau ai hono hiki meihe falekā, holo siasi mo e komiunitī, mo e paaka, kihe falefieta.

 

Na'e kau ai mo hono faiako mo e ako 'ae ngaahi hiva mo e tāme'alea, fokotu'utu'u mo e fakahoko, 'o faimateaki mo e faikīkītaki, tui moe faitotonu, he funga 'o e tatau, potupotutatau, mo e mālie, faka'ofo'ofa -- 'o fakapakola mo fakaola he māfana, vela, mo e tauēlangi, koe toki koto fungani tu'utai mo e masanisani lahi.