Polisī Me’atokoni Ena ‘a PM ’Akilisi Pōhiva Featured

Polisī Me’atokoni Ena ‘a PM ’Akilisi Pōhiva
Totofa ‘o Nuku’alofa…Volume 3, Number 3. February 28, 2016.
Fa’utohi ‘a Sione A. Mokofisi
Ko e kamata’anga eni ‘a e feinga ‘a Palēmia ‘Akilisi Pōhiva ke alamai ‘a e mafai pule-fakaleveleva ‘o hono Pule’angá ke pule’i ‘etau fili ki he ngaahi me’atokoní oku tau fiema’ú. Ko e anga maheni ia ‘o e Palēmiá ke faka-māa’i kitautolu ‘i he mītia tu’apule’angá (Radio New Zealand International) koe’uhi ‘oku tau kai-tavale hangē ha fangamanü (fakatapu atu).
Pea kuo fk-fou mai ‘i hono tafulu’i kitautolu, ka e ‘ikai kenau ō ‘o langa hake ‘a e ‘ekanōmika ‘o e fonuá ke malava ‘e he kakaí ‘o fakatau mai ‘a e me’atokoni totonu kenau ma’ú:
(1) ‘Uluaki talamai ko e 99% ‘o e kakai Tongá ‘oku sisino-tahá, pea ‘oku tau mamafa-taha kitautolu ‘i māmaní − ko e fasitu’u ia. ‘Oku te’eki ai keu mamata ‘i Tongá ni ‘i he kakai sisino kuo u maheni ai ‘i ‘Ameliká kuo toho honau keté ‘i he kelekelé. ‘Oku ‘osi ’i ai ‘a e faka-totolo ‘a e WHO ‘oku ‘ikai ke fika ‘uluaki ‘a Tongá ni ‘i he sisino-tahá.
Ketau tokanga ‘i hono faka-‘aonga’i totonu ‘o e setisitiká: “Lies, and more lies, and statistics.” ‘Oku faka-‘aonga’i ‘e he kau fie-popoto tokolahi ‘a e setisitiká ke taki hala’i kitautolu. ‘Oku fiema’u ‘a e ongolelei faka-politikí (politically correct) ‘o e ngaahi ‘ahó ni ke ‘iloa koā ‘enau fie faka-poto’i mo faka-mā’oni’oni’i kitautolú.
(2) Pea talamai ‘oku kovi ‘a ‘etau fili me’a-tokoní − ‘a ia ‘oku tau valengangau kotoa kitautoulu, he ‘oku ‘ikai ketau ‘ilo ‘a e ma’etokoni ‘oku totonu ketau ma’ú. ‘Ofa mai Palēmia Põhiva ‘o fetuku mai ‘a e me’atokoni totonu ‘o tufotufa mai ta’e totongi, he ko e ngata’anga pe eni homau iví, mo e tokonaki ‘oku ma’u ‘i homau feleokó.
(3) Pea tokua ko ia ko kinautolu pē ‘oku nau ‘ilo ‘a e fa’ahinga me’atokoni totonu ketau fafanga’aki hotau ngaahi ‘ohoaná, mo hotau kāingá − ko ia tokua kuo nau ‘osi ako mataotao mo e ngaahi mata’itohi. Kuo fokotu’u ‘a e Polisi Me’atokoni ko CEO Seini Filiai ke ne faka-siosio pe kohai ‘oku ‘ikai ma’u ‘a e me’atokoni totonú.
(4) Pea ko kinautolu tenau talamai ‘a e me’atokoni ‘oku totonu ketau ma’ú ‘o pule ki ai ‘a e CEO ko Seini Filial, ‘i he “National Strategy for Prevention and Control of Non-Communicable Diseases.” Ka kohai ia tene fakatau mai ‘a e me’atokoni totonú? ‘Ikai ko e palopalemá ko e mamafa, mo e hāhāmolofia ‘a e me’akai totonú, pea ‘oku ‘ikai ma’u ‘e he kakaí ha’a nau ngāue kenau malava ‘o fakatau ‘a e ngaahi me’akai totonú?
(5) ‘Ikai ko e totonú ke faka-fuofua ‘etau ma’u me’atokoní mei he ngaahi kalasi ma’ekai kehekehe, pea ketau faka-malohisino ma’upē? Ko e founga totonú e na’e fai ‘e Taufa’ahau Tupou IV. Na’a Ne māa’imoa holo ‘i he pasikala, pea faka-mālohi sino ma’upē.
‘Oku ‘ifē ‘a e polokalama “Kau Mai Tonga?” Ko e polokalama ke uki ‘a e to’utupú mo e kakaí kenau ngaungaue ‘o faka-mālohisinó. ‘Oku fiema’u ‘a e polokalama ko iá ke faka-tupu ke lahiange. Ko eni kuo toe uki mai ‘o faka-ngāue’i ‘a e kakai kehe kenau faka-siosio ‘etau kai ‘oku faí.
‘Oku ‘ikai fiema’u ha kau polisi kenau faka-siosio’i ‘etau me’atokoni ‘oku tau ma’ú. ‘Oku fiema’u ke langa’i ‘a e ‘ekanōmika ‘o e fonuá ke lava ‘e he kakaí ‘o fiflifili ‘a e me’atokoni leleitaha ke fafanga’aki honau ngaahi ‘ohoaná mo e kāingá.
Kuo tu’u hake ‘a Minisita Siaosi Sovaleni ke hoko ko e Polisi ‘o e Initanetí (Moral Police Czar) kenau faka-siosio ‘a e ngaahi polokalama ‘oku tau mamata ai mo ‘etau fānaú. Ko eni kuo ‘omai ‘a Seini Filiai ko e Polisi Me’atokoni (Food Police Czar). Hooooooi!

(Ko e fa’utohi taukei ‘a Sione A. Mokofisi. ‘Oku Talēkita English-Journalism & Business Management ‘i he Tonga International Academy, Havelu, Tongatapu. Kuo ma’u MBA mei he University of Phoenix-Arizona, mo e BS mei he BYU-Hawaii, mo e AA mei he Mesa College-Arizona. Na’e kamata ‘ene manako fa’utohi ‘i he Liahona High School, pea hokoatu ‘o ‘ētita ‘i e nusipepa ‘a BYU-Hawaii ‘o hokoatu ki he ngaahi pulusi ‘i ‘Amelika Lahi. E-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)