Fanofano E Palēmia: Kei Tukuaki’i Pe Kau Taki Lotu Featured
TNews photo
‘Aho 28 Mē, 2015
Tangata’eiki,
Fakamolemole mu’a kae tu’u atu ‘eku tohi ko’eni mo ‘eku fifili he kuo kehe ‘eni kuonga ‘a e māmāfuli ‘a e to’onga mo e angafai ‘a e kakai hotau fonua ni pea kuo kamata ma’ama’a ‘a e ngaahi fakamamafa tupu’a ‘i he fonua. Ko e ngaahi faka’ilonga ‘i he ‘aho ni ‘oku ta’e’amanekina he ‘oku taaimu’a pe ‘a e kau Taki ‘o e Pule’anga ‘i hono fakangaloku ‘a e ngaahi tukituki tupu’a ‘i he fonua.
‘Oku ou ‘uhinga 'eni ‘etita ki he malava ke lea ta’eufi mo tukuaki’i ‘a e kau Taki Lotu pea a’u pe ki hono talamai ‘oku nau ta’e mahino ‘a ia ko hono ‘uhinga mo’oni ‘oku nau vale (Tapu ange He mo e Kau Taki Lotu) 'o 'ikai mahino kiate kinautolu 'enau me'a 'oku fakahoko.
‘Oku ‘ikai keu tui koha faka’ilonga lelei ‘eni pea ‘oku fu’u lahi ‘a e ngaahi lea hangatonu ‘i he TV, Letiō, Nusipepa ‘o kau ai mo e ‘Initaneti ko hono si’i tāpalasia ai pe si’i kau Taki Lotu. ‘Etita ‘oku ou fakatumutumu he ‘oku fo’ou kiate au ‘a e me’a ni pea ‘oku ou tui ta’e toe veiveiua koe ngaahi nunu’a fakatu’utamaki ‘eni ‘o e Temokalati mo e ngaahi totonu (human rights) pea ‘oku fakatupu tailiili.
‘Oku ou fakatumutumu ‘i hono faka’eke’eke mai ‘o e Palēmia ‘i he Televisone Tonga ‘anepō Pulelulu 27 ‘o Mē pea ‘oku ne kei tukuaki’i ai pe ‘a si'i kau Taki Lotu mo e ngaahi siasi na’e ‘ikai kenau ‘asi ange tokua ki hono talanga’i ‘o e ngaahi Kaveinga fekau’aki mo e CEDAW ‘i he ngaahi ta’u kuo maliu atu. Na’a ne toe pehē foki na’e ‘ikai ha’anau tokoni ‘e taha ki he me’a ni.
‘Oku mālie he ‘oku fakahā mei he tafa’aki ‘a e Kau Taki Lotu ‘i hono toutou faka’eke’eke mai kinautolu ‘i he mītia ‘oku nau kau ma’u pe talu mei mu’a ki hono talanga’i ‘a e ngaahi kaveinga pehe ni pea koe konga mahu’inga ia honau ngaahi fatongia. 'Ikai ngata ai ka 'oku tau fokoutua kotoa 'i Tonga ni pea 'oku tau 'ilo 'a e fatongia 'o e ngaahi fungavaka 'oku tau 'i ai. 'Oku 'ikai koha 'Otua 'a e Palēmia kene 'ilo e me'a kotoa.
‘Oku fai 'a e hoha’a he koe Palēmia ‘eni ‘oku taaimu’a mai 'i hono tukuaki’i e kau Taki Lotu pea ‘oku ‘ikai koha faka’ilonga lelei ia. ‘Oku mahino mai mei heni ‘oku kamata ke mavae māmālie ‘a e Pule’anga mo e Siasi pea ‘oku ou tui ta’e toe veiveiua koe mala ‘eni ki he fonua.
Ko e Palēmia vili ta’e’unua (kataki pe katau fakalea mahino pē) ‘o e ‘aho ni pea ‘oku ‘ikai ha’ane teitei toka’i ‘a e Lotu mo e Ngaahi Siasi he ‘oku kei tu’u kāivi pe ia ‘i hono tala ‘i he Televisone ‘oku ‘ikai tene ongo’i ‘oku ‘i ai ha ngāue hala ‘a e Pule’anga.
Na’a ne fakahā ‘e ‘omi ki he kakai kenau fili fakahā loto kiai (referendum) lolotonga koia ‘oku ‘ikai ha lao pehe ‘i he fonua. Ko e fa’ahinga fanofano ‘eni ‘oku fakatu’utamaki lahi ki he fonua pea ‘oku tala mahino mai mei ai ‘a e mama’o mei he ‘Eiki he kuo a’u ‘eni ke fepaki e Pule’anga mo e Siasi ‘a e ongo lou ‘olive tupu’a na’e lau kiai ‘a Molitoni. Ko e fo'i pulu 'eni 'a e Palemia kene tali mo faitu'utu'u ni kiai. 'Oku ou fokotu'u atu ki he Palēmia ke tuku e fanofano kae tu'utu'uni ke ta'ofi 'a e fakamo'oni ki he CEDAW ka 'oku 'ikai kohono fakahoko ha tu'utu'uni hala ke faito'o 'aki ha fehalaaki.
‘Oku taukave’i ‘e he Palēmia ‘oku ‘ikai ha ngāue ‘e hala ka ‘oku fakaoli he ‘oku ne fokotu’u mai ‘a e faito’o hala ki he ngāue ‘oku ne pehe ‘oku ‘ikai hala. Kuo a’utaki mai foki mei he ongoongo ‘a e Kaniva Tonga ‘a e fakahā ‘e he Minisita Lao Sione Vuna Faka'otusia koe taonakita faka politikale (political suicide) ka fakahoko ‘a e fokotu’u ‘a e Palēmia ke fai ha fili fakahā loto (referendum) he ‘oku ‘ikai ha lao pehe ‘i he fonua.
Ko e ngaahi faka’ilonga ‘eni ‘o e movetevete ‘i he kau Taki pea 'oku lau kiai e himi 'a Molitoni Himi: 390 SUTT veesi 3 "Tuku hono ngaahi fili ke Movetevete pe Tuku 'enau tu'utu'uni ke Liliu ke vale pe 'E Sihova, &c."
'Oku 'i ai 'a fekau mahu'inga 'i he kuonga ni 'oku ne tala mahino mai ‘oku ‘i ai ‘a e totonu ‘iate kitautolu kakai ‘o e fonua ke fehu’ia pe ko ‘etau fononga nai ki fē?.
Teu toki hoko atu....
Faka'apa'apa Atu & Lotu
Tonga Monu'ia
