Logo
Print this page

Fakavalevale Lahi Hono ‘Ave Takimamata Ki he Potungāue Ngaahi Ngāue Lalahi Featured

Tā 'a e TNews Tā 'a e TNews

Nuku'alofa, 21 Mē 2015. ‘Oku ‘ikai ngata ‘i he fakavalevale ‘a e fo’i ‘aliaki ko’eni ‘a e Pule’anga ka ‘oku kei mo’utāfu’ua ni ‘a e kau ngāue ‘o e Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai ‘i he tu’utu’uni kuo fakahoko mei he Kapineti ke ‘ave ‘a e Takimamata ki he malumalu ‘o e Potungāue Ki he Ngaahi Ngāue Lalahi ‘oku Minisitā ai ‘a ‘Etuate Lavulavu.

‘Oku hoko ‘eni kene fakahā mahino mai ki he fonua ‘a e ngaahi ‘asenita fakataautaha ‘a e kau Minisitā mo e ‘ikai ke malava ke faka’uto’uta lelei hono fakahoko ‘a e ngaahi tu’utu’uni ‘a e Kapineti. Na’e fakahoko foki ‘a e laaulea ki heni ‘a e ngaahi mītia ‘i he hili mo e kimu’a ‘i he fili Palēmia pea ko’eni ‘oku ‘ikai ke toe loi ‘a ‘ene hoko. ‘Oku ‘ikai foki ke lau ki heni ‘a ‘ene fehalaaki fakangāue mo’ene fakamole pa’anga ki he fonua.

Koi a ai ‘oku mahu’inga ke tau sio faka lelei ki he nga’unu ko’eni he ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi me’a lahi ketau fehu’ia ‘o fakatatau mo e ngaahi ‘elemeniti fakatemokalati na’e fai hono talaki.

'Ohovale ‘a e Kau Ngāue Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai

‘Oku hā mahino foki ‘i he fakamatala ‘a e CEO Le’ole’o ‘o e Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai Distaquaine Tu’ihalamaka ‘i hano faka’eke’eke ‘e he Matangitonga ‘i he ‘aho Tūsite 19 Mē ‘a ‘enau ta’efiemalie mo e ‘ohovale ‘i hono a’utaki mai ‘o e ongoongo ko’eni ‘o pau ai ke kaniseli ‘a e polokalama na’e teuteu ki he ‘Aho ‘O e Takimamata (Tourism Industry Day) ‘a ia na’e ‘amanaki ke fakahoko ki he ‘aho 21-22 ‘o Mē ‘a ia koe Tu’apulelulu ia mo e Falaite ‘o e Uike ni ki he Fale Fakataha’anga Fā’onelua.

Na’e fakahā foki ‘e Tu’ihalamaka kuo ‘osi ‘i ai ‘enau palani pea na’e ‘amanaki lelei ‘a e sekitoa takimamata mo e ngaahi kupu fekau’aki, sekitoa taautaha ki he ngaahi fevahevahe’aki ‘i he polokalama ko’eni ka kuo nau ‘ohovale ‘i hono fakahoko mai ‘e fakahiki ‘a e va’a Takimamata ia mei he Potungāue pea ‘oku ‘osi ‘i ai mo e palani ia kiai ‘a e Potungāue ‘e fakahiki kiai. Na’a ne toe fakahā foki ‘oku te’eki foki kenau sio kinautolu ha palani hangē koia ‘oku fakahā kiate kinautolu.

Na’e fakahā foki ‘e Tu’ihalamaka ki he Matangitonga na’e mateuteu ke fakahoko ‘a e ngaahi lea mo e fevahevahe’aki (presentations) mei he ngaahi kautaha vakapuna pehē ki he ngaahi pisinisi taautaha ‘o kau kiai mo hono teuteu hopoki ‘a hono fakatu’utu’unga ‘o e ngaahi maaka (Tonga Quality Mark) ‘a ia na’e fakahoko e ngāue lahi mo e teuteu kiai ka kuo fakatu’upakē ‘a e a’utaki mai ‘a e tu’utu’uni ia ko’eni kuo tali ‘e he Palēmia ‘i he ‘aho Falaite 15 ‘o Mē kimu’a pea ne folau atu ki Siapani ki he fakataha ‘a e PALM.

Na’e hoko atu ‘a Tu’ihalamaka ‘o pehē ‘oku nau kei mo’utafu’ua ‘i he tu’utu’uni ko’eni kuo fakahoko ange mei he Kapineti. Na’e toe ma’u mo e fakamatala falala’anga mei he Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai na’e a’u tonu atu foki ‘a ‘Etuate Lavulavu ki he Potungāue pea ne kaila ‘i he loto ‘ofisi ke teuteu e tafa’aki Takimamata he tenau hiki ange ‘o fakamalumalu ‘iate ia.

‘Ikai ha Femahino’aki

‘Oku ‘ikai toe veiveiua ‘ene hā mai mei he fa’ahinga tu’utu’uni pehē ni ‘a e me’a koe ‘ai’ainoa’ia ‘o ‘ikai ke tomu’a fakahoko ha femahino’aki faka Potungāue pē ko hano talanoa’i (consultation) he ko e Takimamata ‘a e hū’anga pa’anga lahi taha mai ‘a e fonua pea ‘oku totonu ke fakakaukau’i lelei ‘eni.

‘Oku hā mahino pe foki mei hono ‘initaviu ‘o e CEO Le’ole’o ‘e he Matangitonga ‘a e tu’unga ‘o e fa’ahinga tu’utu’uni pehe ni pea ‘oku mahino lelei na’e ‘ikai ha’anau ‘ilo pe mateuteu kiai ke makatu’unga mei ai hano ta’ofi kei taimi kae haofaki ‘a e ivi mo e pa’anga kuo fakamole ki he teuteu ‘o e polokalama ‘Aho Takimamata. Ko e pa’anga foki ‘eni ‘a e fonua pea ‘oku makatu’unga pehē ‘a hono ‘ohake ‘i heni he ‘oku ‘ikai koha me’a si’i ‘eni.

‘Oku tau fiefia ‘i he ma’u ha kakai lotolahi ‘i he ngāue faka Pule’anga ‘oku nau lea ‘aki ‘a e totonu ‘i he funga ‘o e loto ma’a ‘o ‘ikai fakakouna pea malava ai ke sio atu ‘a e kakai ‘o e fonua ki he founga ‘oku fakahoko ‘aki hono tataki ‘o e Pule’anga. ‘Oku lau leva ia heni koe ‘ata ki tu’a (Transparency) ‘a ia koe taha ia he fānau ‘ofa’anga ‘a e temokalati.

‘I he taimi tatau ‘oku lolotonga folau ‘a e CEO ‘a e Potungāue Moana Taukolo fakataha mo e ‘Eiki Minisitā Pohiva Tu’i’onetoa ki muli ‘a ia ‘oku ‘asili ai pe ‘a e fifili ki he natula ‘o e tu’utu’uni ko’eni.

Fekau’aki ‘a e Takimamata & Ngaahi Ngāue Lalahi

‘Oku fehu’ia foki heni ‘a e fekau’aki lelei ‘a e Ngaahi Ngāue Lalahi mo e Takimamata ‘i he anga hono fokotu’utu’u ‘o e ngaahi Potungāue ‘a e Pule’anga he neongo koe Pule’anga ‘oku taha pē ka ‘oku pau ke ‘i ai ‘a e hu’uhu’unga ‘o e fepikitaki mo hono fokotu’utu’u ‘o e ngaahi Potungāue mo e natula ‘enau fua fatongia pehē ki he’enau fekau’aki.

Ko e takimamata koe sekitoa ia ‘oku taki ‘i he teke ‘o e langa faka’ikonomika pea ko hono nofo’anga totonu mo malu pe ‘eni ‘oku lolotonga ‘i ai kenau tākanga fakataha mo e tafa’aki faka komesiale/fefakatau’aki (Commerce) pehē ki he Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai (Labour) he ‘oku nau natula tatau mo fetokoni’aki. ‘Oku ‘ikai ngata ai ka koe fepoupouaki ‘a e kau ngāue (human resources) ‘a ia kuo nau ma’u ‘a e taukei mo e fengaue’aki pea na’e ‘uhinga ai ‘a ‘enau nofo fakataha.

'Oku totonu pe ke fakatokanga'i mamafa ange heni 'oku 'ikai fai ha tanu hala ta'e savea mo palani heni pe ta'e fou 'i he founga ngāue hangē koe totongi mo fakatau (procurement) pe koha lele lola mo katapila he 'oku lahilahi 'a e ngaahi pole heni pea 'oku totonu ke maau mo ma'opo'opo kae ngali poto 'a e Pule'anga. 'Oku 'ikai ke tali heni 'a e fakahoko ha tu'utu'uni hala pea tangi mo kole fakamolemole he 'oku fengaue'aki tonu 'eni mo e ngaahi kautaha tokoni mei muli 'o hangē koe Pule'anga Nu'usila pea 'oku nau lele pe 'i loto laini.

Tu’unga Falala’anga ‘o e Minisitā Ki he Ngaahi Ngāue Lalahi mo e Fepakipaki ‘i he Mafai (Conflict of Interests)

‘Oku fehu’ia lahi ‘a e tu’unga falala’anga ‘o e Minisitā ko’eni ki he Ngaahi Ngaue Lalahi ‘Etuate Lavulavu mo hono foaki kiai ‘a e sekitoa mahu’inga ko’eni. ‘Oku ‘ikai ke puli ‘i he fonua ni na’e toki ‘osi pe ‘a e hopo ‘a ‘Etuate Lavulavu pea mo e Potungāue Takimamata ‘i he malumalu ‘o e Pule’anga motu’a ‘i he 2014 ‘o tu’utu’uni aofangatuku ai ‘e he Fakamaau’anga Tangi ke mavahe mei he Senitā Fakafonua ‘i he ngaahi ‘uhinga kehekehe ‘o kau ai ‘a e ‘ikai kene totongi ha pa’anga ki he Pule’anga, mamau’i ‘a e koloa ‘a e fonua mo e ‘ikai ha ola ‘ene fakalele faka Takimamata ‘a e Senitā Fakafonua.

‘Oku fehu’i ai heni pe koe toe fē ha fakatonuhia ‘i he mamani ko’eni tene toe talamai ke fai ai ha falala ki ha tokotaha pehe ni. ‘Oku ‘ikai ngata ai ka ko e memipa foki ‘a Lavulavu ‘i he Tonga Tourist Association (TTA) ‘a ia na’a nau teke ‘i he kamata’anga hake pe ‘a e Pule’anga ko’eni ke ‘oange ‘a e Minisitā Takimamata kia Lavulavu ‘i he ‘uhinga kuo nau femahino’aki. ‘Ikai koe konga pe ‘eni ‘o e ngaahi palani na’e talanga’i ‘e he mītia kimu’a atu?.

‘Oku ‘ikai ke ngata heni ka ko Lavulavu ‘oku ‘i ai ‘a e matātahi Keitahi ‘i Tu’anekivale Vava’u ‘a ia na’e tanu ‘o ngāue’aki ‘a e ngaahi me’angaue ‘a e Pule’anga ‘i he hili ‘ene hoko ki he lakanga Minisitā Ki he Ngaahi Ngaue Lalahi ‘a e Pule’anga pea ‘oku kei fehu’ia mo e fakamole ko’eni pe na’e fua pe moia ‘e he Pule’anga pe 'ikai. Ko e ngāue ko’eni na’e ‘osi ‘ohake pe moia ‘e he mītia pea na’e ‘ikai puli ‘eni mei he kau memipa ‘o e Kapineti.

‘Oku hā mahino mai mei heni ‘a e fepakipaki ‘i he mafai (conflict of interest) pea ‘oku fehu’ia lahi ai heni pe ‘oku lava nai ha taha he Hou’eiki Minisitā kene fakafepaki’i ‘a e fa’ahinga fokotu’utu’u pehe ni ‘o ‘ata kitu’a mo mamani ‘a e Temokalati ‘oku tau laukau’aki.

‘Oku ‘i ai foki moe hoha’a he koe sekitoa ko’eni ‘oku ‘i ai ‘ene polokalama fengau’eki faka takimamata mo e Tokoni ‘a e Pule’anga Nu’usila (Tourism Partnership Program) ‘oku lau miliona telia na’a uesia ‘i he nga’unu ko’eni. ‘Oku makatu’unga ‘a e hoha’a makatu'unga ‘i he hisitōlia ngāue 'o e Minisitā ni he ‘oku ‘ikai ke loi ‘a e hisitōlia ‘e ne tala mahino mai ‘a e ngaahi me’a kuo hoko pea 'oku 'ikai ke fa'a laua pea ‘oku tatau mo e ‘amanaki hopo ‘a e la’a he ‘aho kotoa ‘a ‘ene malava ke toe hoko.

Tu'unga Faka Lao

'Oku 'amanaki foki ke kamata 'a e fehikitaki ko'eni 'i he 'aho 1 'o Sune 2015 fakatatau ki he Ongoongo tuku mai mei he 'Ofisi 'o e Palēmia pea 'oku toe fehu'ia pe heni moe tu'unga fakalao 'o e fehikitaki ko'eni. 'Oku mahino foki kuo 'osi maau 'a e patiseti 'a e fonua ki he 2015-16 pea koe fifili pe na'e kau ki he patiseti 'a e Potungaue fē 'a e Takimamata he koe lao fakaangaanga foki 'a e patiseti pea kuo pau ke paasi mo tali 'e he Fale Alea.

‘Oku lahi ‘a e ngaahi me’a ketau fevahevahe’aki ai mo e fo’i nga’unu ko’eni pea ‘e hokohoko atu hono muimui’i. ‘Oku ‘ikai koha me’a si’i ‘eni ki he fonua pea koe fatongia totonu ‘eni he kapau ‘oku ‘ikai lava hano ta’ofi ‘i loto pea tau fakahoko pē hotau fatongia ke mahino ‘oku ‘ikai ke puli ha me’a ‘i he sio mei tu’a ‘a e kakai ‘o e fonua. 'Oku tau manava si'i he kapau he'ikai ketau lea 'e lea 'a e ngaahi maka 'o hangē koe lau 'a e Folofola.

'Oku kei taimi ki he Pule'anga ke fakahoko ha ngāue ki heni na'a tomui.

Nepituno Media Online © 2015. All rights reserved.