Menu
cache/resized/7a303faa48902efd848c7494b9385c2b.jpg

RED

Rapid Engineering Diagnostic

Specialize in:

...

Fakavalevale Lahi Hono ‘Ave Takimamata Ki he Potungāue Ngaahi Ngāue Lalahi Featured

Tā 'a e TNews Tā 'a e TNews

Nuku'alofa, 21 Mē 2015. ‘Oku ‘ikai ngata ‘i he fakavalevale ‘a e fo’i ‘aliaki ko’eni ‘a e Pule’anga ka ‘oku kei mo’utāfu’ua ni ‘a e kau ngāue ‘o e Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai ‘i he tu’utu’uni kuo fakahoko mei he Kapineti ke ‘ave ‘a e Takimamata ki he malumalu ‘o e Potungāue Ki he Ngaahi Ngāue Lalahi ‘oku Minisitā ai ‘a ‘Etuate Lavulavu.

‘Oku hoko ‘eni kene fakahā mahino mai ki he fonua ‘a e ngaahi ‘asenita fakataautaha ‘a e kau Minisitā mo e ‘ikai ke malava ke faka’uto’uta lelei hono fakahoko ‘a e ngaahi tu’utu’uni ‘a e Kapineti. Na’e fakahoko foki ‘a e laaulea ki heni ‘a e ngaahi mītia ‘i he hili mo e kimu’a ‘i he fili Palēmia pea ko’eni ‘oku ‘ikai ke toe loi ‘a ‘ene hoko. ‘Oku ‘ikai foki ke lau ki heni ‘a ‘ene fehalaaki fakangāue mo’ene fakamole pa’anga ki he fonua.

Koi a ai ‘oku mahu’inga ke tau sio faka lelei ki he nga’unu ko’eni he ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi me’a lahi ketau fehu’ia ‘o fakatatau mo e ngaahi ‘elemeniti fakatemokalati na’e fai hono talaki.

'Ohovale ‘a e Kau Ngāue Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai

‘Oku hā mahino foki ‘i he fakamatala ‘a e CEO Le’ole’o ‘o e Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai Distaquaine Tu’ihalamaka ‘i hano faka’eke’eke ‘e he Matangitonga ‘i he ‘aho Tūsite 19 Mē ‘a ‘enau ta’efiemalie mo e ‘ohovale ‘i hono a’utaki mai ‘o e ongoongo ko’eni ‘o pau ai ke kaniseli ‘a e polokalama na’e teuteu ki he ‘Aho ‘O e Takimamata (Tourism Industry Day) ‘a ia na’e ‘amanaki ke fakahoko ki he ‘aho 21-22 ‘o Mē ‘a ia koe Tu’apulelulu ia mo e Falaite ‘o e Uike ni ki he Fale Fakataha’anga Fā’onelua.

Na’e fakahā foki ‘e Tu’ihalamaka kuo ‘osi ‘i ai ‘enau palani pea na’e ‘amanaki lelei ‘a e sekitoa takimamata mo e ngaahi kupu fekau’aki, sekitoa taautaha ki he ngaahi fevahevahe’aki ‘i he polokalama ko’eni ka kuo nau ‘ohovale ‘i hono fakahoko mai ‘e fakahiki ‘a e va’a Takimamata ia mei he Potungāue pea ‘oku ‘osi ‘i ai mo e palani ia kiai ‘a e Potungāue ‘e fakahiki kiai. Na’a ne toe fakahā foki ‘oku te’eki foki kenau sio kinautolu ha palani hangē koia ‘oku fakahā kiate kinautolu.

Na’e fakahā foki ‘e Tu’ihalamaka ki he Matangitonga na’e mateuteu ke fakahoko ‘a e ngaahi lea mo e fevahevahe’aki (presentations) mei he ngaahi kautaha vakapuna pehē ki he ngaahi pisinisi taautaha ‘o kau kiai mo hono teuteu hopoki ‘a hono fakatu’utu’unga ‘o e ngaahi maaka (Tonga Quality Mark) ‘a ia na’e fakahoko e ngāue lahi mo e teuteu kiai ka kuo fakatu’upakē ‘a e a’utaki mai ‘a e tu’utu’uni ia ko’eni kuo tali ‘e he Palēmia ‘i he ‘aho Falaite 15 ‘o Mē kimu’a pea ne folau atu ki Siapani ki he fakataha ‘a e PALM.

Na’e hoko atu ‘a Tu’ihalamaka ‘o pehē ‘oku nau kei mo’utafu’ua ‘i he tu’utu’uni ko’eni kuo fakahoko ange mei he Kapineti. Na’e toe ma’u mo e fakamatala falala’anga mei he Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai na’e a’u tonu atu foki ‘a ‘Etuate Lavulavu ki he Potungāue pea ne kaila ‘i he loto ‘ofisi ke teuteu e tafa’aki Takimamata he tenau hiki ange ‘o fakamalumalu ‘iate ia.

‘Ikai ha Femahino’aki

‘Oku ‘ikai toe veiveiua ‘ene hā mai mei he fa’ahinga tu’utu’uni pehē ni ‘a e me’a koe ‘ai’ainoa’ia ‘o ‘ikai ke tomu’a fakahoko ha femahino’aki faka Potungāue pē ko hano talanoa’i (consultation) he ko e Takimamata ‘a e hū’anga pa’anga lahi taha mai ‘a e fonua pea ‘oku totonu ke fakakaukau’i lelei ‘eni.

‘Oku hā mahino pe foki mei hono ‘initaviu ‘o e CEO Le’ole’o ‘e he Matangitonga ‘a e tu’unga ‘o e fa’ahinga tu’utu’uni pehe ni pea ‘oku mahino lelei na’e ‘ikai ha’anau ‘ilo pe mateuteu kiai ke makatu’unga mei ai hano ta’ofi kei taimi kae haofaki ‘a e ivi mo e pa’anga kuo fakamole ki he teuteu ‘o e polokalama ‘Aho Takimamata. Ko e pa’anga foki ‘eni ‘a e fonua pea ‘oku makatu’unga pehē ‘a hono ‘ohake ‘i heni he ‘oku ‘ikai koha me’a si’i ‘eni.

‘Oku tau fiefia ‘i he ma’u ha kakai lotolahi ‘i he ngāue faka Pule’anga ‘oku nau lea ‘aki ‘a e totonu ‘i he funga ‘o e loto ma’a ‘o ‘ikai fakakouna pea malava ai ke sio atu ‘a e kakai ‘o e fonua ki he founga ‘oku fakahoko ‘aki hono tataki ‘o e Pule’anga. ‘Oku lau leva ia heni koe ‘ata ki tu’a (Transparency) ‘a ia koe taha ia he fānau ‘ofa’anga ‘a e temokalati.

‘I he taimi tatau ‘oku lolotonga folau ‘a e CEO ‘a e Potungāue Moana Taukolo fakataha mo e ‘Eiki Minisitā Pohiva Tu’i’onetoa ki muli ‘a ia ‘oku ‘asili ai pe ‘a e fifili ki he natula ‘o e tu’utu’uni ko’eni.

Fekau’aki ‘a e Takimamata & Ngaahi Ngāue Lalahi

‘Oku fehu’ia foki heni ‘a e fekau’aki lelei ‘a e Ngaahi Ngāue Lalahi mo e Takimamata ‘i he anga hono fokotu’utu’u ‘o e ngaahi Potungāue ‘a e Pule’anga he neongo koe Pule’anga ‘oku taha pē ka ‘oku pau ke ‘i ai ‘a e hu’uhu’unga ‘o e fepikitaki mo hono fokotu’utu’u ‘o e ngaahi Potungāue mo e natula ‘enau fua fatongia pehē ki he’enau fekau’aki.

Ko e takimamata koe sekitoa ia ‘oku taki ‘i he teke ‘o e langa faka’ikonomika pea ko hono nofo’anga totonu mo malu pe ‘eni ‘oku lolotonga ‘i ai kenau tākanga fakataha mo e tafa’aki faka komesiale/fefakatau’aki (Commerce) pehē ki he Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai (Labour) he ‘oku nau natula tatau mo fetokoni’aki. ‘Oku ‘ikai ngata ai ka koe fepoupouaki ‘a e kau ngāue (human resources) ‘a ia kuo nau ma’u ‘a e taukei mo e fengaue’aki pea na’e ‘uhinga ai ‘a ‘enau nofo fakataha.

'Oku totonu pe ke fakatokanga'i mamafa ange heni 'oku 'ikai fai ha tanu hala ta'e savea mo palani heni pe ta'e fou 'i he founga ngāue hangē koe totongi mo fakatau (procurement) pe koha lele lola mo katapila he 'oku lahilahi 'a e ngaahi pole heni pea 'oku totonu ke maau mo ma'opo'opo kae ngali poto 'a e Pule'anga. 'Oku 'ikai ke tali heni 'a e fakahoko ha tu'utu'uni hala pea tangi mo kole fakamolemole he 'oku fengaue'aki tonu 'eni mo e ngaahi kautaha tokoni mei muli 'o hangē koe Pule'anga Nu'usila pea 'oku nau lele pe 'i loto laini.

Tu’unga Falala’anga ‘o e Minisitā Ki he Ngaahi Ngāue Lalahi mo e Fepakipaki ‘i he Mafai (Conflict of Interests)

‘Oku fehu’ia lahi ‘a e tu’unga falala’anga ‘o e Minisitā ko’eni ki he Ngaahi Ngaue Lalahi ‘Etuate Lavulavu mo hono foaki kiai ‘a e sekitoa mahu’inga ko’eni. ‘Oku ‘ikai ke puli ‘i he fonua ni na’e toki ‘osi pe ‘a e hopo ‘a ‘Etuate Lavulavu pea mo e Potungāue Takimamata ‘i he malumalu ‘o e Pule’anga motu’a ‘i he 2014 ‘o tu’utu’uni aofangatuku ai ‘e he Fakamaau’anga Tangi ke mavahe mei he Senitā Fakafonua ‘i he ngaahi ‘uhinga kehekehe ‘o kau ai ‘a e ‘ikai kene totongi ha pa’anga ki he Pule’anga, mamau’i ‘a e koloa ‘a e fonua mo e ‘ikai ha ola ‘ene fakalele faka Takimamata ‘a e Senitā Fakafonua.

‘Oku fehu’i ai heni pe koe toe fē ha fakatonuhia ‘i he mamani ko’eni tene toe talamai ke fai ai ha falala ki ha tokotaha pehe ni. ‘Oku ‘ikai ngata ai ka ko e memipa foki ‘a Lavulavu ‘i he Tonga Tourist Association (TTA) ‘a ia na’a nau teke ‘i he kamata’anga hake pe ‘a e Pule’anga ko’eni ke ‘oange ‘a e Minisitā Takimamata kia Lavulavu ‘i he ‘uhinga kuo nau femahino’aki. ‘Ikai koe konga pe ‘eni ‘o e ngaahi palani na’e talanga’i ‘e he mītia kimu’a atu?.

‘Oku ‘ikai ke ngata heni ka ko Lavulavu ‘oku ‘i ai ‘a e matātahi Keitahi ‘i Tu’anekivale Vava’u ‘a ia na’e tanu ‘o ngāue’aki ‘a e ngaahi me’angaue ‘a e Pule’anga ‘i he hili ‘ene hoko ki he lakanga Minisitā Ki he Ngaahi Ngaue Lalahi ‘a e Pule’anga pea ‘oku kei fehu’ia mo e fakamole ko’eni pe na’e fua pe moia ‘e he Pule’anga pe 'ikai. Ko e ngāue ko’eni na’e ‘osi ‘ohake pe moia ‘e he mītia pea na’e ‘ikai puli ‘eni mei he kau memipa ‘o e Kapineti.

‘Oku hā mahino mai mei heni ‘a e fepakipaki ‘i he mafai (conflict of interest) pea ‘oku fehu’ia lahi ai heni pe ‘oku lava nai ha taha he Hou’eiki Minisitā kene fakafepaki’i ‘a e fa’ahinga fokotu’utu’u pehe ni ‘o ‘ata kitu’a mo mamani ‘a e Temokalati ‘oku tau laukau’aki.

‘Oku ‘i ai foki moe hoha’a he koe sekitoa ko’eni ‘oku ‘i ai ‘ene polokalama fengau’eki faka takimamata mo e Tokoni ‘a e Pule’anga Nu’usila (Tourism Partnership Program) ‘oku lau miliona telia na’a uesia ‘i he nga’unu ko’eni. ‘Oku makatu’unga ‘a e hoha’a makatu'unga ‘i he hisitōlia ngāue 'o e Minisitā ni he ‘oku ‘ikai ke loi ‘a e hisitōlia ‘e ne tala mahino mai ‘a e ngaahi me’a kuo hoko pea 'oku 'ikai ke fa'a laua pea ‘oku tatau mo e ‘amanaki hopo ‘a e la’a he ‘aho kotoa ‘a ‘ene malava ke toe hoko.

Tu'unga Faka Lao

'Oku 'amanaki foki ke kamata 'a e fehikitaki ko'eni 'i he 'aho 1 'o Sune 2015 fakatatau ki he Ongoongo tuku mai mei he 'Ofisi 'o e Palēmia pea 'oku toe fehu'ia pe heni moe tu'unga fakalao 'o e fehikitaki ko'eni. 'Oku mahino foki kuo 'osi maau 'a e patiseti 'a e fonua ki he 2015-16 pea koe fifili pe na'e kau ki he patiseti 'a e Potungaue fē 'a e Takimamata he koe lao fakaangaanga foki 'a e patiseti pea kuo pau ke paasi mo tali 'e he Fale Alea.

‘Oku lahi ‘a e ngaahi me’a ketau fevahevahe’aki ai mo e fo’i nga’unu ko’eni pea ‘e hokohoko atu hono muimui’i. ‘Oku ‘ikai koha me’a si’i ‘eni ki he fonua pea koe fatongia totonu ‘eni he kapau ‘oku ‘ikai lava hano ta’ofi ‘i loto pea tau fakahoko pē hotau fatongia ke mahino ‘oku ‘ikai ke puli ha me’a ‘i he sio mei tu’a ‘a e kakai ‘o e fonua. 'Oku tau manava si'i he kapau he'ikai ketau lea 'e lea 'a e ngaahi maka 'o hangē koe lau 'a e Folofola.

'Oku kei taimi ki he Pule'anga ke fakahoko ha ngāue ki heni na'a tomui.

6 comments

  • Tukulalo
    Tukulalo Saturday, 23 May 2015 13:34 Comment Link

    Mou kataki kau tangata mo kau fefine 'oku mahino pe pea 'oku 'ikai loi e me'a ia 'oku mou hoha'a kiai ka 'oku fiema'u foki ha taha 'oku matengata'a mo poto he tangi laulau mo loi ke pamupaa 'aki 'e he kapineti. Kuo nau monu'ia kuo ma'u e tangata mei he lolo.

    Report
  • Mark Hanson
    Mark Hanson Friday, 22 May 2015 13:43 Comment Link

    Ki'i lahilahi tama e va'inga moe 'ai'ai noa'ia. Na'a tau pehee 'e fili atu e pule'anga ko eni ke nau fakamaatoato'i e ngaahi ngaue 'ae fonua ki he lelei fakalukufua 'ae kakai kotoa 'oe fonua. Ka koe ngaahi fo'i 'aliaki ia ko eni 'oku hange 'oku nau takitaha feinga pe ki he'ene lelei pe 'a'ana. Hange ko hono 'ave koena e Takimamata 'o fakapipiki ki he Infrastructure he malumalu 'o Lavulavu. Koe ha ha kakakunga 'oe takimamata ki he tanuhala moe ngaahi koloa lalahi 'ae pule'anga? Koe fehu'i, na'e 'iai nai ha palopalema na'e hoko kihe Takimamata 'i he'ene 'ihe malumalu ko eni 'oe Potungaue Leipa? Kapau na'e 'iai, koe ha e palopalema? Pea kapau na'e 'ikai, koeha leva e 'uhinga lelei ki he fo'i liliu ko eni? Hange 'oku ha mai eni ia koe fo'i fiema'u pe eni ia 'a Lavulavu ke 'oange ki ai e Takimamata. Kuo 'ilo 'ehe tokotaha kotoa a Lavulavu mo hono hisitolia, 'a ena kuo 'osi lave ki ai e article 'i 'olunga, pea ha he fakamatala 'a CEO Le'ole'o Distaquaine Tu’ihalamaka. Ka koe ha koaa e 'uhinga lelei ki he liliu ko eni? Hange hano tautaufa'ao 'ehe kau tama pe ko hai 'e lahi taha e me'a 'e pule ki ai, pea 'oku mahino 'aupito e 'uhinga 'oku kikivi ai a Lavulavu ia ke 'oange ki ai e Takimamata.
    Koe me'a eni 'oku ui koe va'inga; 'e nau o atu 'o va'inga he koloa moe kakava e kakai. Koe leleitaha nai eni 'ae pule'anga ko eni? kuo 'ave ai e ongo potungaue mahu'inga ko eni pea toe lahi mo hono pa'anga ke pule'i tokotaha 'e Lavulavu !!!!
    'Oku toe 'iai foki moe toe ngaahi fehu'i kehe 'oku fu'u fiem'au ke tali mai 'ehe pule'anga: Koe ha ha lau 'a e Minisita Leipa ki hono tofi ko eni 'ene portfolio? Na'e loto pe ki ai? kapau na'e loto kiai, koe ha 'ene 'uhinga kiai? Pea kapau na'e 'ikai loto ki ai, koe ha kuo nau fai ta'eloto ai ki he me'a 'oku fiem'au 'e Lavulavu? mo'oni e lau, si'oto 'ofa !!!!
    'Oku fu'u asi lelei mai e me'a koe 'ai'ai noa'ia, fakatamulu moe va'inga.

    Report
  • Malieia
    Malieia Friday, 22 May 2015 09:39 Comment Link

    Ngali 'uhinga lelei pe hono 'oange takimamata kia Lavu he na'e ma'u hono toketa mei he fa'itoka 'i Sikotilani hili e fakatotolo kiai 'a e mitia pea toe fakanofo hono palofesa pea nau katoanga fakafamili ai 'i Lape mahalo pe ko Leimatu'a. Ko e toe ha ai ha me'a tene ta'e lava he kuo takai kapa hono konga ki 'olunga. Tata ai leva Lavu he 'oku 'ikai mahino e hoko atu pea tata pe me'a 'aonga na'a kau atu ai ha me'a kehe ia.

    Report
  • fieilo pe
    fieilo pe Thursday, 21 May 2015 15:12 Comment Link

    'E faiafai pea mo'oni pe 'eku mahamahalo kimu'a ne ai ha felotoi ia 'a 'Akilisi mo e tamani kimu'a he fili palemia. He ko 'AKILISI pe ne taa'imu'a he kuohili hono alea'i i Fale Alea ke fkfoki mai e Senita ki he Pule'anga. Ka ko e 'aho ni kuo KEHE ia kuo KUI e Palemia ia ki he faikovi he kuo ma'u e me'a ia ne feinga kiai!!!! 'Akilisi kiai hhhhhhh

    'Oua na'a tau ofo he ngaahi me'a 'oku hoko he ngaahi 'aho ni. Ko e ngaahi me'a ni kotoa ne loa kaliu pe hono fika'i mo 'analaiso fklelei pe ia 'e 'Akilisi. Pea kou tui kuo pehe 'ehe siana ni('Akilisi) kene lama ai leva e CEDAW koha faingamalie ia ke hu mai ki loto. He kohai ha taha he fonua ni na'a ne malanga'i mo tui ki he fkkaukau koia ke to'o e mafai 'o e Tu'i, fili 'e he kakai e kau Nopele pea mo to'o honau kelekele, ko 'Akilisi tokotaha pe. 'Oku toitoi mai i mui 'i he CEDAW e ngaahi 'asenita fkpulipuli 'a e siana ni. Ko ia TONGA mou 'a'a he ko e Hitler eni o Tonga mo e Pasifiki.

    Report
  • S. Takamilo
    S. Takamilo Thursday, 21 May 2015 13:53 Comment Link

    'Oku tau faka'amu ke ta'ofi leva 'eni he 'oku 'ikai puli 'a e MInisita ko'eni mo 'ene founga 'i Tonga ni. 'Oku 'asi he ongoongo atu kimu'a 'oku kei puli e pa'anga tokoni ki Vava'u pea 'oku 'ikai toe ha feitu'u 'ene hiki mei ai. 'Oku lahi mo hono lekooti 'i he Fakamaau'anga pea 'oku tau tui na'e tonu ke mahino 'eni ki he PM. 'E faifai pea poto ange ia na'e hilifaki toketa fakalangakehe he toenga e kau Minisita. 'Ofa mai PM 'o 'a aa...

    Report
  • Fifita
    Fifita Thursday, 21 May 2015 12:34 Comment Link

    'Ikai ko e me'a 'oku mahino mai mei he nga'unu holo koeni ko e 'ikai ha taukei fe'unga ki hono fakalele mo leva'i e ngaahi potungaue koeni ?..'okapau te tau fakafehu'i e ngaahi liliu koeni 'oku ou tui 'e kau ai e 'uhinga ko ia....totonu ke tokanga 'aupito e Palemia mo e Kapineti koeni ki he takimamata he ko e taha eni e hu'anga pa'anga fika ua lahi taha ma'ae fonua ..he kuo hoko 'enau politiki takai mo taufusi he mafai ke uesia ai e ngaahi fokotu'utu'u mo e palani ngaue fakalakalaka 'a e potungaue..'oku 'ikai ke nau tokanga nautolu ia pe ko e ha e palani ngaue kuo taimi lahi hono fokotu'utu'u ki he fakalakalaka fakalukufua he 'oku 'ikai ha nau 'ilo ki he potungaue..mahu'inga ange 'enau politiki..lol..

    Report

Leave a comment

Make sure you enter all the required information, indicated by an asterisk (*). HTML code is not allowed.

back to top