Logo
Print this page

Fehu’ia tu’unga falala’anga Semisi Sika: Tu’utu’uni Hopo ‘a e ‘Akapulu Liiki (TNRL) Featured

Palesiteni TNRL Semisi Sika lolotonga feinga pa'anga Timi Mate Ma'a Tonga ki he Tau'i Ipu Mamani 2013 Palesiteni TNRL Semisi Sika lolotonga feinga pa'anga Timi Mate Ma'a Tonga ki he Tau'i Ipu Mamani 2013

Nuku'alofa, 16 Mē 2016. Na’e fakahoko ‘e Tu’i  Fakamaau Lahi Owen Paulsen ‘i ha’a ne tu’utu’u ni fakataimi (Interim Ruling) fe’unga mo e peesi ‘e 40 ‘i he ‘aho 11 ‘o Mē fekau’aki mo e hopo ‘eke ‘i he vaha’a ‘o e kau Talatalaaki ‘a ia ko Silivenusi Taumoepeau, Tavake Fangupo mo Taufa Fukofuka mo e kau Faka’iloa ‘a ia ko Semisi Sika, Stan Moheloa mo e Tonga National Rugby League Incorporated (TNRL).

Na’e makatu’unga foki ‘a e hopo ni ko hono ‘eke ‘e he kau Talatalaaki ‘a ia ko e kau memipa pē mo kinautolu ‘o e Poate TNRL ‘a e tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a hono fakalele ‘o e ‘Akapulu Liiki ‘i Tonga ‘o kau ai ‘a ‘ikai muimui ‘a e kau faka’iloa ki he Konisitūtone ‘a e Poate, ‘ikai ha Fakamatala Pa’anga talu mei he ta’u 2012, ‘ikai ke toe fakahoko ha fili lakakanga talu mei he 2012, toho mo ngāue’aki ‘a e pa’anga ‘a e Poate ‘ikai fakangofua ‘e he Poate TNRL ‘i ha fakataha mo e ‘ikai ke fakahoko ha fakamatala pa’anga ki he tu’unga hono fakamoleki ‘o e pa’anga ‘e $250,000 na’e me’a’ofa’aki ‘e Pule’anga ke vahe ‘a e fanau va’inga Mate Ma’a Tonga lolotonga ‘a e fe’auhi  Ipu ‘a Mamani 2013 ‘a ia na’e fakahoko ki Pilitānia.

Ko hono faka’ilo foki ‘eni ‘o Semisi Sika ‘a ia ko e Palesiteni ia ‘o e TNRL pea mo Stan Moheloa ‘a ia koe Sea ia ‘o e Poate pehe ki he TNRL mo fokotu’u ke fakahoko ha tu’utu’uni ‘a e Fakamaau’anga ke fakahoko leva ‘a e ngaahi fokotu’u na’e fakahoko ‘i he ‘eke mo e faka’ilo ko’eni ‘e he kau Talatalaaki hange koia ‘oku hā atu ‘i ‘olunga.

‘I he tu’utu’uni ‘a e Tu’i Fakmaau Lahi na’e mahino mei ai ‘oku hoko ‘a e maumau lahi mo e movetevete lahi ‘a e Poate ‘Akapulu Liiki ‘o kau ai mo e ‘Akapulu Liiki ‘i he fonua makatu’unga ‘i he ‘ikai ke malava ke fakahoko lelei ‘e Sika mo Moheloa hona fatongia fakataki pea kau atu kiai mo hono maumau’i ‘o e Konisitūtone ‘a e Poate ‘o ‘ikai toe fakahoko ha fili Lakanga talu mei he ta’u 2013.

‘Oku toe fakaloloma foki ‘a e mahino mai ‘i he ngaahi fakamo’oni na’e ‘ohake ‘i he fakatonutonu ko’eni ‘a hono tali ‘e he Tu’i Fakamaau Lahi na’e fakahoko ‘a hono fakamoleki ta’e fakangofua ‘e he Poate ‘a e Pa’anga ‘a e TNRL kau kiai mo e ‘ikai ke malava ke fakahoko ha fakamatala pa’anga (acquittal) ‘o e pa’anga tokoni ‘a e Pule’anga ‘a ia na’e ‘osi fakahoko ‘a e aleapau ‘e fakahoko mai ‘a e lipooti koia hili pe ‘a e fe’auhi Ipu ‘a Mamani 2013.

‘Oku hā pe foki ‘i he tu’utu’uni ‘a e Fakamaau Lahi na’e ‘i ai ‘a e tohi fakatokanga mei he ‘Ateni Seniale ‘i he ta’u 2013 ki he TNRL ‘o fakatokanga ‘e fakahoko ha fakatonutonu fakalao kapau ‘e ‘ikai ke fakahoko ange ha fakamatala fekau’aki mo e tu’unga na’e fakamoleki kiai ‘a e Pa’anga tokoni ‘a e Pule’anga. ‘I he taimi tatau pe foki na’e toe tali ‘e he Tu’i Fakamaau Lahi mo e ngaahi fakamo’oni ‘i he fakatonutonu ko’eni koe konga si’i pe ‘o e pa’anga tokoni ‘a e Pule’anga na’e ngāue’aki ki he vahe (allowance) ‘a e fanau va’inga pea ko hono toe ‘oku ‘ikai ha fakamatala kiai.

Kaikehe na’e toe hā mahino pe foki ‘i he tu’utu’uni ‘a e Tu’i Fakamaau Lahi ‘a ‘ene tali ‘a e ngaahi fakamo’oni mei he tafa’aki ‘a e kau Talatalaaki ‘o mahino na’e toutou fakahoko ‘a e fakatokanga ki he kau Faka’iloa mei he kau Talatalaaki ka na’e ‘ikai ha tokanga kiai ‘e taha ‘a Palesiteni mo e Sea ‘o e Poate pea kei hokohoko atu pe foki mo hono toho ‘ikai ha tu’utu’uni kiai ‘a e Poate TNRL ‘a e pa’anga ‘a e TNRL mei he ‘akauni ‘i he Pangikē ANZ. Ko e konga foki ‘o e ngaahi pa’anga na’e toho ‘ikai fakamafai’i ‘e he Poate na’e teuteu ia ke foaki ‘e Semisi Sika ki he ngaahi taumu’a kekekehe pe.

Na’e tu’utu’uni ai pe foki ‘e he Tu’i Fakamaau Lahi ‘oku mo’oni ‘a e kau Talatalaaki pea kuo pau leva ke fakahoko leva ‘a e ngaahi me’a ko’eni ‘oku hā atu ‘i lalo;

1.    Ke fakahoko leva hano ‘atita’i ‘a e tu’unga faka-pa’anga ‘a e TNRL mei he ta’u 2012 ki he 2015.

2.    Ke fakahoko leva ha fili Lakanga ‘o fakatatau ki he tu’utu’uni ‘a e Konisitūtone ‘a e Poate mo e Lao.

3.    Ke ‘oua na’a toe ngofua ke ngāue’aki ha pa’anga ‘a e Poate kae ‘oua leva kuo maau malie ha fili lakanga.

‘Oku mahino mai foki ‘e toe hā ‘a e ongo tafa’aki ‘i he ‘aho 20 ‘o Mē ‘i he Fakamaau’anga Lahi ke fakapapau’i ‘a e ngaahi makatu’unga (terms) ‘e fakahoko ‘aki ‘a e ngaahi tu’utu’uni (orders) ‘i ‘olunga pea ‘e hoko eva mei ai ha fakatonutonu ‘a mui ange ‘oka fiema’u.

Ko e ‘isiū mahu’inga heni ko hono fehu’ia ‘o e tu’unga falala’anga ‘o Sika he ‘oku malava mei he hoko atu ko’eni ‘a e fakatonutonu ko’eni ke faka’iloa hia ia ‘o fakatatau mo e ngaahi maumau kuo tali ‘e he tu’utu’uni ‘ a e Tu’i Fakamaau Lahi. Na’e ‘osi ‘oatu foki ‘e he ongoongo ni ‘a hono fehu’ia pe koe hā ‘oku ‘ikai ke fakahoko leva ai ‘e he Palēmia ha ngāue kia Sika ki he’ene tataki kovi ko’eni ‘oku fai ki he ‘Akapulu Liiki ‘i he fonua.

Kuo hoko foki ‘a Sika ko e Minisitā ‘i he Kapineti ‘a e Pule’anga ka ‘oku tu’u fehu’ia lahi ‘aupito pe ‘oku falala’anga koaa ‘a e tokotaha ni lolotonga ia kuo hā mahino mai mei he tu’unga lolotonga ‘o e fakatonutonu ko’eni ‘a e maumau lahi kuo hoko ‘i he TNRL lolotonga ‘a e ‘i he fohe ‘a Semisi Sika.

Nepituno Media Online © 2015. All rights reserved.