“ 'Oku tupu nai 'a e ma'u mo e lau 'oku tu'umalie tokua ange 'a e kau muli ka e tu'utamaki pe 'a e kau Tonga hono fai 'a e pisinisi Mata Tofua'a 'i Tonga ka e tefito ki Vava'u mei he ha?
'Oku fakamu'omu'a mai 'a e 'uhinga tokua ko e tupu mei he polopalema hono vahevahe mo tufotufa 'a e laiseni pisinisi Mata Tofua'a 'o faingofua tokua hono ma'u 'e he kau muli ka e faingata'a 'ape hono ma'u 'e he kau Tonga (pea 'oku tonu ke kau ia hono fakalelei'i 'a e ngaue 'a e pule'anga).
'Oku fefe leva 'a e ngaahi me'a tefito lahi kehe 'o hange ko e mahu'inga ke ma'u 'e ha taha pisinisi muli mo Tonga 'a e 'ilo, poto mo e taukei lahi, pa'anga (kepitolo) fe'unga mo e me'angaue (tekinolosia) lelei ke fai'aki 'a e pisinisi Mata Tofua'a ke ma'u ha tupu lelei mo lava ngaue ai ha tokolahi ka e me'a tepu 'ene langa 'a e 'ikonomika 'o e fonua?
'Oku 'ikai nai fiema'u 'e he kau folau'eve'eva mo mata tofua'a ke to e fakamole 'enau pa'anga ha'anau nofo ha ngaahi fale nofo'anga lelei mo ma'u ha me'akai ifo mo vovo 'o tukukehe ange 'a e ngaahi ma'u'anga fakafiefia mo e ngaahi matanga mo e ngaahi ngaue faka'aati mo e ha fua?
'Oku 'i ai 'a e fale nofo'anga lelei 'o e Tonga fakataha mo 'enau me'akai manakoa mo fakamo'uisino mo fakama'uivi he tu'aliku 'i Pangai Ha'apai 'oku ngaue'aki 'e he kautaha muli ko 'enau pisinisi ko e fetuku mai 'a e kau Faiva Ukuloloto mei muli ko e faka'ofo'ofa mo mohu makehe 'o e me'amo'ui 'a e potutahi 'o Ha'apai pea kuo nau 'osi ta'ofi 'a e motele ni he ngaahi ta'u 'e 2 kihe 3 ka hoko pea 'oku kei si''isi'i fau pe mo 'ikai fu'u lelei fau ki he'ene tu'u kihe kaha'u.
'Oku mahu'inga ke tau sio fakalukufua (total and not partial approach) ki he ngaahi pisinisi 'i Tonga ni 'o kau ai 'a e pisinisi Mata Tofua'a mo e pisinisi Faiva Ukuloloto 'a ia ';oku to e kau lahi ki ai mo e ngaahi me'a lahi 'o hange ko ia na'a ku lave kiai 'i 'olunga ka e 'ikai ko e tefito pe he pisinisi Mata Tofua'a mo e Faiva Ukuloloto pe (neongo 'oku to e lelei lahi ke kau ki ai moe kau Tonga. ”