Fehu'ia e Taukei 'a Piveni Piukala Fakatotolo ki he Holo 'a e Ako Featured
Palēmia 'O Tonga, Samuela 'Akilisi Pohiva Mo Paula Piveni Piukala
Nuku'alofa, 23 Sepitema 2015. ‘Oku ‘i ai ‘a e hoha’a lahi ‘i he kakai ‘o e fonua ‘i hono talaki ‘e he ‘Eiki Palēmia ‘e kamata ‘i he ta’u ni ‘a e foki ki he maaka to’ofua (raw marks) ‘a e ngaahi sivi faka Pule’anga ‘a e fonua ‘o ‘uhinga tokua ko e konga ‘eni ‘o e faito’o ki he holo ‘a e ako ‘i he fonua.
‘Oku mahino mai foki hangē koia na’e hā ‘i he ongoongo ‘a e Letiō Tonga ‘i he ‘aho 21 ‘o Sepitema ko e holo ‘a e ako ‘i he fonua talu mei he 2002 ko e ma’u tokua mei he ola ‘o e savea mo e fakatotolo na’e fakahoko ‘e he mataotao ko Piveni Piukala.
‘Oku ‘ikai totonu ke tukunoa’i ‘eni he ‘oku totonu ke fehu’ia pe koe fē ‘a e kau mataotao ‘i he ako ‘i he fonua mo e Pasifiki ‘oku tuku ai kinautolu ki he tafa’aki kae ha’u ‘a Piveni Piukala ko e tama ‘i he mala’e Komipiuta kene fakahoko ‘a e ngāue pelepelengesi ko’eni. Ko e fē ‘a e kakai ‘i he Potungāue Ako na’e teu’i kenau fakahoko ‘a e fatongia mahu’inga ko’eni mo pelepelengesi ko’eni?.
‘Oku makatu’unga ‘a e hoha’a he ko e taulanga’anga ‘eni ‘o e fonua ko e ako pea ‘oku lolotonga ‘inivesi ‘a e kakai ‘o e fonua ‘i hono ako’i ‘enau fānau. ‘Ikai ngata ai ‘oku kei tu’utai ‘a e lekooti ‘o Tonga ko e fonua ia ‘oku tokolahi taha ‘ene kau ma’u mata’i tohi mei he ngaahi ‘Univēsiti mo e ngaahi ako’anga ma’olunga ange ‘i mamani ‘o fakahoa ki he tokolahi ‘o e kakai. ‘Oku toe taaimu’a ‘a Tonga ‘i he tokolahi taha ‘ene kau ma’u faka’ilonga ma’olunga ange ‘i he levolo MA mo e Toketā Filōsefa ‘o fakahoa ki he tokolahi ‘o e kakai.
‘Oku mahino mai foki ko e tu’utu’uni ngāue (policy) ki he ako ‘oku pelepelengesi pea ‘oku mahino ko e ‘uhinga ia ‘oku longo ai ‘a e kau ‘ofisa ma’olunga ‘a e Potungāue he ‘oku fakapolitikale’i ‘a e kaveinga ko’eni ‘o makatu’unga ‘i he tui mo e ongo ‘a e kau taki faka-politikale ka e fa’o ki he kōpate ‘a e ngaahi polisī ‘oku ‘alu fakataha mo e ta’au ‘o e taimi ‘a ia na’e fatu mo fo’u ‘i he taimi lahi ‘i he funga ‘o e fevahevahe’aki (consultations) mo e palani ‘o kau kiai ‘a e kau mataotao ‘oku ‘ilo’i pea fakatokanga’i faka-Paisfiki mo fakamamani lahi.
Ko e fo’i savea ko’eni ‘a Piukala ‘oku fakahoko he taimi vave tukukehe ange ‘a e ‘ikai mahino pe ko e hā koā ‘ene taukei ‘i he mala’e ‘o e ako ke tukuange ai ‘e he kau taki faka-politikale ke ōmai ‘o alasi te'eki fakakaukau'i lelei 'a e taha ‘o e ngaahi pou tuliki ‘o e mo’ui ‘a e fonua. Kuo kamata hono alasi 'o e Lotu pea koe Ako nai 'eni 'oku hoko mai kiai?.
‘Oku mahino mai tokua mei he fakaototolo mo e savea ‘a Piukala ‘oku holo ‘a e ako pea ‘oku faka’ofo’ofa pe ia kapau ko e setisitika ia ‘oku pu’aki mai ‘i he’ene savea neongo ‘oku fakahoko pe ia ‘o fakatatau ki he 'asenita kuo 'oange kiate ia fakataha mo ’ene taukei pea 'e nofo taha pe ia ki he maaka to’ofua (raw marks) vs Faka’avalisi (Standardization) mo e fiema’u ‘a e kau taki. Kuo toutou tālanga'i mai 'eni 'i he ngaahi mītia pea 'oku mahino mo e hala ia 'oku hu'unga kiai.
‘Oku mahu’inga fau ke fakatokanga’i heni ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi fakitoa (factors) mahu’inga ia heni ke fakaloloto atu kiai ‘a e savea ko’eni kapau ‘oku holo 'a e ako ‘o kau kiai ‘a hotau anga fakafonua, ko e liliu faka-soasiale, faka-ikonomika, faka-politikale, ‘i he teketi (decade) kuo tau situ’a kiai, ko e fehikitaki hotau kakai ki muli, kulikilamu (curriculum) mo hono ngaahi makatu’unga, ta'au 'o e fakamatala mo e tekinolosia, mo e hā fua ‘a e ngaahi ketoketo’i me’a mohu mo fonu ketau vakai kiai.
‘Oku fiema’u ‘a e taimi lahi ki he ngāue ko’eni ka ‘oku ‘ikai ko e fai’aki ‘a e ongo mo e tui mo e fakafuofua ‘a e kau taki faka-politikale he ‘oku ‘i ai ‘a e kakai na’e ‘osi ako’i ‘i he fonua. Ko e fa’ahinga liliu ‘eni ‘oku tonu ke siosiofi lelei telia na’a tau toki hahaka hake kuo tomui. 'Oku toe 'i ai mo e ngaahi ngāue 'oku lolotonga fehu'ia he fonua ni 'i he ngaahi 'aho ni makatu'unga 'i he fa'ahinga fakatahamuhamu natula pehe ni.
‘Oku fehu’ia foki heni mo e tuai hono fili ha CEO kene tataki ‘a e Potungāue ko’eni. Kapau leva ‘oku ‘ikai ke falala ‘a e kau taki faka-politikale ki he kakai na’e tōkakava ‘i he feinga faka’atamai 'o a'u ki he taupotu pea na’a nau tohi mai ki he lakanga ni pea kohai leva ha pone ‘oku katakata loto mai ‘e heka he sea ko’eni ‘o hangē ko e tukutuku’au kuo tau sio mata kiai.
Ko e lea mālie ‘a e taha ‘o e kau Seniale Tu’ukimu’a ‘a Hitilā ‘i he Taulahi hono ua 'a Mamani ko Field Marshall Enric Von Mainstein na’e anga pehe ni hono liliu; "‘oku ta’e’amanekina ke tukuange kiha Kopila (faka’ilonga taha) na’e fufulu me’afana pē he Taulahi ‘Uluaki 'a Mamani hangē ko Hitilā kene palani’i mo taki ha tau lahi fakamanavahē hangē koia na’e hoko he Tau Lahi ‘a Mamani hono ua. Ka ko e pango foki ‘oku ne ma’u ‘a e mafai faka-politikale pea ‘e lele faka Kopila pe ‘a e tau ia" hangē koia ‘oku tau ‘ilo kotoa ki hono iku’anga. Na’e iku fakamalōlō’i ‘e Hitilā ‘ene Seniale ko’eni pea ne puke pōpula ia ‘e he tau fakatahataha kimu’a pea ‘osi ‘a e tau ka ko'ene lea na'e hoko 'o mo'oni.
'Oku fakamanatu mai 'e he hisitōlia 'a e me'a lahi pea 'oku mahu’inga ketau lea ‘o fakahā ‘etau fakakaukau telia na’a ‘i ai ha taimi kuo tau fakatomala kapau na’e lī atu pe mua’ ‘eku ki’i seniti ‘e ua na’e ‘i ai pe hano ‘aonga ki he fonua. Ko e ako ko e kaveinga mahu'inga mo'oni 'eni pea 'oku mahu'inga 'etau kau ki hono tālanga'i 'a e hu'unga 'oku fou atu kiai he 'oku tautau kiai 'a e kaha'u 'o e fonua.
ī
20 comments
-
Ne 'asi foki he comment 'a Piveni he'ene facebook page, 'a 'ene malimali mo e fiefia lahi he ola o e fili Palemia, he taa koani ko e fakamohe mei 'ulu ia ho fo'i software ke fakatau 'e he Pule'anga kae fou ia Akilisi ee.
-
'Oku ou fakamalo atu ki he fokotu'utu'u koena ki he Potungaue Ako pea 'oku 'oatu kakato 'a 'eku poupou. 'Oku fiema'u e anga fakapapeliane ko'eni ke fakangata na'a pehee 'e he hako tupu 'o e fonua ni ko ha 'ulungaanga ke practice mo hokohoko fai. Talu e ma'opo'opo mai 'a e Potungaue Ako he to'utangata eni 'e fiha, talunga moia ke 'alu hake ia 'o fulihi ki he anga 'ene ki'i sio fakaeia pea ko e 'atunga ena. Poupou atu ...
-
'oku malielahi 'a e e'e e'a lele Mai 'a e me'a 'oku UI ko e pule kovi 'i he fonua ni mo e ta'e ufi 'a.e feinga ke pule'i fakamalohi'i (dictate) 'a e ngaahi potungaue 'a e pule'anga 'e he palemia mo 'e ne ka u naite pe a ko e kovi taha eni 'e nau feinga ki he ako 'a e me's pelepelengesi ko e 'uhii ko e kaha'u 'o Tonga ne fai hono matua'i Mai he kakai poto mo 'ofa fonua he ngaahi ta'u lahi ka e toki hopo hake 'a e minisita ako Ta'e poto mo fiepoto ke ne veteki 'ae ngaahi fakava'e fefeka Ku o fai hono fakatoka .
-
Poupou atu ki he fokotu'utu'u oku fai .. ha fa'ahinga founga pe ke ta'ofi e fakaaoao ko'eni moe hiki pulu 'a e motu'a ni he 'atamai e Potungaue 'oku nau teu'i e kaha'u 'o e fonua.. Fakamalo atu he kei 'iai ha kau tangata 'oku nau tu'u ke tau'i e totonu moe me'a oku ngali poto mo malu'i e Potungaue na'e mamahi'i 'ehe Hau e fonua koia e fakamaama mei ai e kaha'u oe fonua..
-
Kuo fai e femahino'aki ki he me'a ke fai leva 'oua 'e toe toloi. Koe'uhi kuo 'ikai ke mau falala ki he fa'ahinga tukunga ngaue fakafahafaha'i kuo hoko 'i hotau falealea, te mau fai leva ha tohi tangi ki he Tu'i 'o fekau'aki mo e ngaahi maumau kuo fai 'e he Minisita Ako pea mo e Minisita Ako Le'ole'o ki he Lao, Potungaue pea mo e kaha'u 'o e Ako 'i he fonua ni. Te mau fkataha efiafi 'apongipongi 'o fokotu'utu'u 'a e ngaahi ngaue ke fai pea mo draft e tohi tangi pea ke tufaki atu ke maau e ngaahi ngaue kotoa within 2 weeks. 'Oku mau kolea atu ho'omou poupou mo ho'omou lotu
-
Fakamalo lahi atu ki he tala mai 'a e ongoongo ko'ena, ko e toki mo'oni eni e kaveinga fili fale alea 'a Mele 'Amanaki, KUO TAIMI.
Ko e fokotu'u koena ke Impeach, TUKU AUPITO IA, sioatu ki he Impeach o Lavulavu 'oku ne tautoloi pe ke lava hono term.
'Ai e tohi tangi pea 'ai mo ha strike 'a e Potungaue fekau ke fakafisi, ko e 'osi'anga ia, ke fakamahino ki mamani ko e mo'ui veteki mo holoki 'a e PM tene ma'u pe mo e veteveteki he'ene Potungaue.
Poupou atu -
Kau tangata mou talitali mai he 'oku lolotonga fai e ngaue fakavavevave ke tau fai leva ha me'a ke ta'ofi e fakaaoao ko eni kae mahulu hake e kaha'u 'o e ako he fonua ni. 'Oku mau lolotonga talanoa pe ko 'etau tohi tangi pe impeach 'e fai. 'E mahino atu mahalo kimu'a he uike kaha'u. Mau faka'amu ka kamata ha ngaue pea 'oku mau kole atu homou poupou. Kuo lahi e maumau'i 'e he minisita ako mo e mini star le'o'le'o 'a e lao. Ko hono tuku ki tu'a 'o 'Ana Voi koe talangata'a (non compliance). Fekau fakafokifa. Ko fe leva e natural right 'oku ne fa'a hiva'i ma'u loto ta'e 'ilo hono 'uhinga. Ko hono fakangau'e'i 'o Piveni te'eki ke hu 'o ngaue pea na'e 'ikai tu'uaki e lakanga. Lavulavu kuo ne sea he TNQAB ka koe lao ko e sea ko ha memipa he poate ka 'oku 'ikai ko ha mini star. 'Oku kei lahi e me'a ka tau toki sio pea mou kataki 'o fakaongoongo mai pe.
-
Malo mu'a Fihaki e fkkohukohu mai hotau palepale 'oku mo'oni ho'o fkmatala. Pea 'oku mo'oni lea 'oku fa'a sasala holo he ngaahi mamakava " Kuo nau 'ai'ai kovi aipe".
Hene 'amanaki e tokolahi ko 'Akisli koha tangata tene 'omai ha lelei 'oka taki. 'Osiange koe puhi hoe 'ata'ataa pe -
Kou sio au ku lahi ange moveuveu he taimi ni ka e 'ikai pe ke fai ha laka fakahaahaa ia, pea ko e faifai pea paaloto ha taha he fakama'uma'u ta'e fai ha me'a ki he 'otu me'a koeni
-
Koe toki me'a fakaloloma ia, koe me'a na'e toputapu mo 'ikai ngofua ke fai ha hu kiai a'u ki he kau ngaue 'ae Potungaue Ako, kuo fa'ifa'iteliha ai 'a Piveni Piukala totongi 1kilu 5mano !!! 'Oku ha mai e fu'u 'afungi lahi moe kaaimu'a mei he matapule ni, pea toe kanono'aki koe 'afungi tatau moe motu'a minisita ko ena na'a ne laku ki tu'a e kau ngaue totonu kae hu atu e tama tu'uaki software ko ena. Pea ko ena kuo ne toe fetuku atu mo 'ene ki'i kau ngaue 'oku 'ikai 'ilo atu 'e taha. Koe tumutumu eni 'oe siolalo, 'afungi, fiepoto, ta'etoka'i moe matu'aki manumanu 'oku fai 'ehe tokotaha ko eni. Kae pango foki he 'oku pehe pe 'e 'Akilisi ia ko hono foha pe mo Piveni 'oku poto taha 'i mamani. Toki sio eni 'a Tonga he minisita ako ma'ulalo taha talu e tu'u 'ae ako 'i Tonga. 'Asinga ai e nounou fakavesitapolo moe toe 'avanga femaleleaki !!