“ Malo mu'a Tulifua, Tengei mo Siaafafina 'a e lavelave mai he kaveinga. 'Oku talanoa 'a Tulifua he va'inga fika 'aki 'ene talanoa he TUKUNGA (PROCESS) 'a e OLA (OUTCOME) 'o e va'inga fika (number-game) 'a ia 'oku tefito ai 'a e talanoa 'a Tengei mo Siaafafina.
'Oku 'ikai nai to e fihi ange 'a e kaveinga hono tuifio fakataha 'a e TUKUNGA (PROCESS) mo e OLA (OUTCOME) 'o 'ikai ke fakamakehekehe? Ko e OLA (OUTCOME) e 'oku talanoa ki ai 'a Tulifua ka ko e TUKUNGA (PROCESS) e 'oku nau to e talanoa fakataha ki ai mo Tengei mo Siaafafina
Ko e fehu'i koe ha 'a e 'uhinga na'e fua fokotu'u ai ke fai 'a e VONC? Ko e tali ki ai ko e 'uhinga ko e palopalema 'a e pule mo e taki 'a e PM mo 'ene PULE'ANGA. Koe ha 'a e polopalema? Koe tali ko e palopalema ko 'ene 'ikai lelei kae kovi 'a e pule mo e taki 'a e PM mo 'ene PULE'ANGA.
Ko e tupu nai 'ene kovi mei he ha? Ko e tupu 'ene kovi mei he 'ikai ke 'ata mai mei loto ki tu'a 'o e ngaue 'a e PM mo e PULE'ANGA mo sio atu ki ai'a e kakai mo e fonua mei tu'a ki loto ki he ngaue 'a e PM mo e PULE'ANGA 'a e kakai 'oku 'ikai fai o tefito he LAO.
'Oku tupu nai mei he ha 'ene TA'EFAKALAO? 'Oku tupu 'ene TA'EFAKALAO mei he'ene TA'E'ATA-KI-TU'A (NON-TRANSPARENCY), TA'ETALI-UI (NON-ACCOUNTABILITY), TA'EVAHEVAHE-TATAU / TA'EVAHEVAHETAAU (NONO-EQUALITY/NON-EQUITY) mo TA'EFAKAMAAUTOTONU (NON-JUSTICE).
'Oku 'ikai nai tupu mei he'ene TA'EFAKALAO he'ene FAKATIKITATO? 'Oku 'ikai nai tupu 'ene FAKATIKITATO mei hono tapalasia 'e he FIEMA'U FAKASIOKITA / FAKATOKOTAHA MA'AE LELEI FAKATAAUTAHA 'ae FELILAULAU FAKATOKOLAHI MA'AE LELEI FAKALUKUFUA 'A E KAKAI MOE FONUA?
'Oku 'ikai nai ko e 'uhinga tefito ia hono fakamavahevahe 'a e Mafai Fakafalealea (Legislative Power) mei he Mafai Fakafakatahatokoni (Executive Power) mei he Mafai Fakafakamaau'anga (Judicial Power) ke TEMOKALATI / TAU'ATAINA 'enau ngaue takitaha ki he TUKUNGA (PROCESS) 'o taumu'a ke ma'u 'a e OLA (OUTCOME) 'oku lelei, tuha mo taau mo tolonga mo tu'uloa mo e TEMOKALATI?
'Oku 'ikai nai ko e ngaahi mafai 'oku vaka mai he ngaahi sino ko 'eni ko e ngaahi me'angaue FAKATEMOKALATI kotoa pe, 'o hange ko e me'angaue FAKATEMOKALATI ko e VONC, 'o taumu'a ke fai lelei 'a e TUKUNGA (PROCESS) o e TEMOKALATI ke ma'u 'a e OLA (OUTCOME) 'oku lahi taha hono FAKATEMOKALATI / FAKATAU'ATAINA ma'ae kotoa 'oe kakai mo e fonua?
'Oku hoko mo e me'a tatau he Fakamaau moe Sula ko e me'angaue FAKATEMOKALATI fekau'aki mo e Mafai Fakafakamaau'anga (Judicial Power) 'a ia 'oku fehangahangi ai 'a e Loea Taukapo mo e Loea Talatalaaki he TUKUNGA (PROCESS) 'o e hia 'oku fakamaau'i 'o tauhi 'e he 'Eiki Fakamaau ke nofo 'a e talanga he MO'ONI ka e 'ikai koe LOI mo ma'u ha OLA M(OUTCOME) 'oku tefito he lelei, tonu mo mo'oni 'o e TUKUNGA (PROCESS) 'oku tefito he MO'ONI ka e 'ikai ko e LOI.
'Oku talamai 'e he tu'u ko ia 'oku tefito 'a e OLA (OUTCOME) 'oku lelei lahi he TUKUNGA (PROCESS) 'oku lelei lahi 'o mu'omu'a ma'u pe 'a e TUKUNGA (PROCESS) he OLA (OUTCOME) mo to e mahino lelei ange ko e VONC mo e FAKAMAAU'ANGA mo e ngaahi me'a lahi ko e ngaahi ME'ANGAUE FAKATEMOKALATI (DEMOCRATIC TOOLS) 'oku ngaue'aki he TEMOKALATI ke ma'u 'a e TUKUNGA (PROCESS) mo e OLA (OUTCOME) 'oku FAKATEMOKALATI fakatou'osi hono ANGA mo 'ene ANGAFAI!
'Oku 'ikai nai ko e 'uhinga mo'oni ia 'o e TEMOKALATI? ”