Notice
  • One of the files that is needed for the correct operation of the System - CW Gears plugin appears to be missing! Please install a fresh copy of the latest version to fix this issue.

Report comment

'Oku anga'aki ma'u pe 'e he kau faiongoongo 'a e taukave 'oku tafa'aki ua tokua 'a e 'isiu kotoa pe, 'o lau 'ape ko e palanisi / potupotutatau ia 'a e faiongoongo, 'a ia koa koe tafa'aki 'o e faka'io mo e tafa'aki 'o e faka'ikai. 'Oku na toki fetukuaki mo femaleleaki holo ai, 'o 'ikai ma'u ha maama mo e mahino ka e kanoni'aki / kakano'aki 'a e fakapo'uli mo e ta'emahino.

'Oku taku tokua ko e manakoa'anga ia 'a e faiongoongo, 'o taumu'a ke fakataua 'ae ongoongo, 'a ia koe konga fakapisinisi ia 'o e faiongoongo ka e si'i fefe 'ala 'a e konga faka'efika, fakamolale, fakalotu mo fakaako! 'Oku toki mo'oni heni 'a e lau 'ape 'a e himi, "'Oku 'ufi'akaua / 'ulu'akaua ma'u pe 'a mo'oni ka e kaukaua / fakaehaua ma'u pe 'a loi!"

'Oku matu'aki mahu'inga ke 'ilo mo mahino ki he kau faiongoongo 'oku tafa'aki tolu ma'u pe ha 'isiu 'oku fokotu'u ko ha ongoongo, 'a ia ko e faka'io, faka'ikai mo e famamo'oni. 'Oku 'asi lelei 'eni he taimi 'oku 'ave ai 'a e faka'io mo e faka'ikai ke fai hono fakatonutonu he fakamaau'anga, 'a ia 'oku fai ai hono fakamo'oni 'a e mo'oni mei he loi (pe loi mei he mo'oni), 'o toki mahino ai pe koe ha 'ae mo'oni, tonu mo hao moe ha 'a e loi, hala mo mo'ua.

'Oku tefito kotoa 'eni he lao (law), 'o mo'oni, tonu mo hao ma'u pe 'a e ngaahi me'a 'oku fakalao ka e loi, hala mo mo'ua ma'u pe 'a e ngaahi me'a 'oku ta'efakalao. 'Oku pehe 'a e faa'ikavei fo'ou 'o e pule lelei / taki lelei fakatemokalati faka-Uesite kuo hake'uta 'i Tonga kuo liliu fakaofiofi faka-Tonga ko e: (1) atakitu'a (transparency), (2) taliui (accountability), vahevahetatau / vahevahetaau (equality / equity) mo e fakamaautotonu (justice).

'Oku tau mo'unofoa he liliu fakatekinikale 'o e faa'ikavei fo'ou ka e si'aki hono kanoloto fakasosiale, faka'ikonomika, fakapolitikale, faka'efika, fakalotu, fakaako / fakasaienisi 'o mu'aki'aki 'a e fakalao. 'Oku 'uhinga 'a e faa'ikavei fo'ou ko e ngaue kotoa pe 'oku fai 'e he pule'anga (mo e fonua) ke 'atakitu'a mai 'a e lao, taliui he lao, vahevahetatau / vahevahetaau he lao mo fakamaautotonu he lao.

'O ka fai 'eni 'e mo'oni 'a e lea ko e "rule of law" (pule 'a e lao) pea ka 'ikai fa 'eni 'e mo'oni 'a e lea ko e "rule of the mob" (pule 'a e fakaehaua / fakatikitato). 'E 'ikai lava ke 'osi 'a e fefusiaki / fetekeaki he vaha'a 'o e "pule 'a e lao" mo e "pule 'a e fakaehaua / fakatikitato" ka ko e me'a pe 'e ala lava fai ko e (1) fakasi'isi'i 'ena fepaki mo e felekeu ka e fakalahilahi 'ena fenapasi mo e maau mo e (2) taki mo mu'omu'a ma'u pe 'a e "pule 'a e lao" ka e muimui mo tau'i mo fakavaivai ma'u pe 'a e "pule 'a e fakaehaua / fakatikitato."

'Oku 'i ai 'a e manatu ki he tu'unga fakaloloma 'oku 'i ai 'a e pule'anga (mo e fonua) ki he lea 'iloa fuoloa atu mei homau motu 'i Tokelau Mama'o: "'E toki muimui mai 'a Sisu mo e totonu ka kuo makamakalava 'a e kainga he fu'u loholoho 'a Ma'atu!"