Notice
  • One of the files that is needed for the correct operation of the System - CW Gears plugin appears to be missing! Please install a fresh copy of the latest version to fix this issue.

Report comment

Koe tokolahi taha e kau toli fua'i'akau 'i NZ na'a nau 'alu hifo he malumalu e ngaahi Potungaue 'a e Pule'anga Tonga (Option 1), pea 'oku 'ikai ha fu'u palopalema fefee ia i NZ fekau'aki moe kau contractors, tukukehe pe kau tolii he taimi e ni'ihi. Pea na'e 'osi totongi 'e he Pule'anga Tonga 'a Sefita Hao'uli mo Tevita Niu Lata (liaison officers) kena tokanga'i mo fakalelei'i ha palopalema 'e fekuki moe kau toli fua'i'akau, 'o a'u ki hano fakafoki mai ha taha 'oku fu'u palopalema'ia mo 'ulungaanga ta'etaau. Koia ai 'oku 'ikai teu 'ilo pe koeha ha me'a 'a e PM mo 'ene kau muimui folau mei Tonga 'e toe fakamole pa'anga ai ki Nelson etc. ke fale'i makehe 'a e kau tolii 'a NZ. Mahino koe lau atu ai pe ngaahi veesi laulotoo, "temou kai e maa he kakava homou mataa" etc. 'osi pea nau foki ki Tonga. Ka 'oku kau foki e fa'a 'eva peheni atu ia 'a e kau taki hono fa'a fakahela'i e fanau tolii moe kau contractor ke toe lukuluku ha ki'i sila pa'anga ke foaki mai ki he kau 'evaa, 'o hange koe fa'a folau mai 'a Vakata mo 'ene kau 'ofisa muimui folau noa'ia mai mei Tonga.
Ko 'Aositelelia ni 'oku palopalema lahi taha ai e kau toli mei Tonga, he 'oku lahi e kau contractor taautaha heni 'oku 'ikai tonu kenau ma'u laisenii, ke kei hoko atu pe 'enau kakaa'i e kau toli. Koia ai, manatu'i PM 'i ho'o folau faka'ofisiale hoko mai ki 'Aositelelia ni, keke a'u atu ai leva ki he kau contractor heni, 'o talanoa tonu mo kinautolu, kenau toe ngaue lelei mo vaofi ange pea tuku 'enau kakaa'i 'etau kau tolii. Pea ka lava 'o fokotu'u atu 'a Falepaini Prescot Maile ke liaison officer mei 'Aositelelia ni pea totongi 'o hange ko e ongo liaison officer 'i NZ, pea koe toki pa'anga mole 'aonga mo'oni ia 'a e Pule'anga Tonga he tene 'oatu e toe lauimiliona makehe ki Tonga na, kapau 'e maau mo ma'u e tax, moe superanuations 'a e kau tolii, kimu'a pea nau foki atu ki Tonga. Kou tui na'e 'osi fakaha kotoa atu 'e Falepaini e ngaahi palopalema moe 'uu me'a ke fakalelei'i 'aki e vaa e kau contractor moe kau toli 'i 'Aositelelia ni, lolotonga 'ene 'i heni he mahina kuo 'osi. Makehe mei he tafa'aki 'a e MIA moe kau tolii (labour mobility) 'oku totonu keke tokanga makehe ki heni Palemia he 'oku fu'u matavaivai 'aupito 'a e tafa'aki fefakatau'aki 'a Tonga na mo tu'apule'anga (foreign trade), 'aee 'oku ke tokanga'i 'i ho'o Potungaue (Foreign Affairs & Trades). Koe anga pe fie tokoni atu ki Tonga, malo..