“ KOE KI'I FAKATONUTONU NOUNOU:
Fakamolemole 'ala pea holo pe me'a 'ae matanga / ha'ofanga moe kau laupepa kae feia ha ki'i fakatonutonu nounou kihe: ‘E lava ke lau koe haitōtaināmika koe saienisi/‘enisinia ‘oe vai moe haitōtaināmika koe saienisi/‘ensinia ‘oe matangi [kohi / laini 3, kupu / palakalafi 2] -- 'aia ko 'ene tonu koe: 'E lava ke lau ko e "haitotainamika" [sea/water in motion; hydrodynamics] koe saienisi/'enisinia 'oe tahi / vai [sea/water as a form of fluid in motion] moe "hailotainamika" [wind in motion; aerodynamics] koe saienisi / 'enisinia 'oe matangi [wind as a form of fluid in motion].
KOE KI'I TANAKI SI'I:
Na'e faka'ai'ai 'ae "kaimu'a" 'o 'uhinga kihe me'a "'oku 'ilo lahi taha kiai mo poto lahi taha ai ha taha -- 'o hange koe "kaivai"/kaitahi" kiha taha "'oku 'ilo lahi taha ki tahi / vai mo poto lahi taha 'i tahi / vai" -- 'aia 'oku fehangahangai moe "kai'uta"/"kaivao" kiha taha "'oku 'ilo lahi taha ki 'uta / vao mo poto lahi taha 'i 'uta / vao" -- 'o hange ko 'ene 'asi he ongo kohi/laini 'oe ongo ta'anga hiva malie koe: [1] Ha'apai tu'u ho'o kaimua moe [2] 'Ai kene 'ilo koe kai ia 'ae Funga Hihifo -- pea toe ma'u he ngaahi lea loloto mo malie koe: [1] Fielau he ko 'ene kai moe [2] Ko 'ene kai ia.
Na'e toki ta'ofi 'ae "kaimu'a he ta-va 'oku "kaimu'a" ha taha he "kaimu'a" ia 'aha taha kehe -- 'aia koe fie'ilo moe fiepoto 'aha taha 'oku 'ikai ko ha'ane "kaimu'a" [pe 'oku 'ikai ha'ane 'ilo kiai mo poto ai] 'ihe "kaimu'a" ia 'aha taha "'oku 'ilo lahi taha kiai mo poto lahi taha ai" -- 'o hange ko hono fa'a he'aki he lea koe "tuku ho'o kaimu'a" moe ha fua.
'Oku 'uhinga foki 'ae lea koe "kaimu'a" kihe "mu'aki" (mu'a), "fu'aki" (fua) moe 'uluaki (1) -- 'aia 'oku 'uhinga kiha me'a "'oku 'ilo lahi taha kiai mo poto lahi taha ai [mu'a, fua pe 1]" ha taha -- 'o toe 'uhinga 'oku toe 'iai moe ngaahi me'a lahi kehe "'oku si'i 'ene 'ilo kiai mo poto ai."
(Kataki 'o fakatokanga'i ange kuo kamata ke liliu mamalie 'ae lea loloto mo faka'ofo'ofa koe "kaimu'a" kihe lea mamaha mo ta'eta'e'uhinga koe "taimu'a" (he 'uhinga fakamolale) -- 'o hange koe liliu mamalie 'ae lea mo'oni koe "ihupe'e" kihe lea fakaoli koe "hiupe'e" moe lea mo'oni koe "u'akai" kihe lea fakaoli koe "'uakai" (he 'uhinga fakatekinikale).
Malo fau moe 'ofa atu. ”